Albrecht Dürer

Albrecht Dürer de Joungern (Nurenberg, 21 meie 1471 - Nurenberg, 6 april 1528) was e Duutsche kunstschilder, têkenoare, houtsnyder, graveur en kunsttheoreticus.

Je leefde ip de grenze van de middelêeuwn en de nieuwn tyd en zyn werk getuugt van olles wa dat er ton leefde. In Duutsland was ’t den tyd van de loat-Gotiek, en in Italië bloeide de Renaissance. Je liet hem doadeure inspireern en ook deur de Reformoasje. Zyn werk was neffest portretkunst surtout religieuze kunst .

Zyn jeugd (1471–90)

Dürer is geboorn in Nurenberg. Zyn voader, ook Albrecht, was ‘n Hongoarsche goudsmed en ook e getalenteerde têkenoare. Je was in zyn jounge joarn uut Hongareye g’emigreerd. In dien tyd sloegn der doa vele ip de vlucht vo de Turkse legers die ossan mo dichter by kwoamn.

Je werkteg êest ’n tyd in de Nederlandn en in 1455 vestigdegt ie hem ols goudsmed in Nurenberg, in ’t ryke Zuud-Duutsland. Je trouwde mè Barbara Holper.

Zyn geslacht was ofkomstig van et dorptje Ajtós. Lik vele in dien tyd wierd ie achter zyn geboorteplekke vernoemd. Zyn noame Ajtósi wierd in Duutsland vertoald in Thürer (deuremoaker), want ajtó in ’t Hongoars betêeknt deure. In ’t woapn van de familie stoat er ’n oopnstoande deure.

Albrecht Dürer de Joungern veranderde de T van zyn noame in D, volgns de Oostfrankische uutsproake van ’t platselik dialekt, en je zette de letters A en D in zyn monogram.

Dürer gieng êest in de lêer by zyn voader. An zyn 13 joar miekt ie ol e zelfportret mè zilverstifte. Loater lêerdet ie houtsneden ountwerpn en uutvoern in ’t atelier van de schilder-têkenoare Michael Wohlgemut.

Zyn reizn

In 1490 begost ie te reizn no Colmar, Bazel en Straatsburg. In 1494 kêerdet ie were no Nurenburg, woa dat ie trouwde met Agnes Frey. Kort derip vertrokt ie ollêne noar Italië en bezocht Padua en Venetië. In 1495 kêerdet ie were en je krêeg ipdrachtn van Frederik III van Saksn. Van 1505 toet 1507 vertrokt ie were noar Italië. In 1509 kocht ie z’n huus in de Zistelgasse in Nurenberg.

In 1505 stelde keizer Maximiliaan I e joarliks pensioen van 100 florynn vo Dürer vaste, te betoaln deur de stad Nurenberg. In 1519 stierf Maximiliaan I en binst da Dürer in Zwitserland zat, schrapte de stad Nurenberg zyn pensioen.

Dürer probeerde zyn geld were te krygn, mo je most doavôorn noar Antwerpn goan, no Karel V, den ipvolger van Maximiliaan I. Zyn vrouwe gieng vo den êeste ki mee ip reize, tegoare met heur moarte Suzanna.

Dürer beschrêeft die reize no de Lêge Landn in zyn dagboek: Tagebuch der niederländischen Reise 1520-1521. In 1520 kwamt ie de schilder Jan Provoost teegn in Antwerpn en ze giengn tegoare no Brugge. In Mechelen bezocht ie Margaretha van Oostnryk, de dochter van Maximiliaan I en landvoogdesse van de Nederlandn, die doar heur residentie haad. Doarachter bezocht ie Brussel.

In 1521 miekt ie de krônienge mee van Keizer Karel V in Aken en je bezocht Keulen. Achter dat ie weregekommn was in Antwerpn bezocht ie nog Zierikzee in Zêeland, mo je kêerde ziek were noar Antwerpn. Je kost doadeure nie noar e fêeste in Brussel goan, woa dat ie g’inviteerd was deur Keizer Karel V.

Zyn latste joarn

In 1521 kêerdet ie were no Nurenberg en je krêeg zyn pensioen were van Karel V. Je blêef werkn, mo je was styf verzwakt deur zyn ziekte. In 1528 ist ie der an gestorvn.

Zyn voader
(ca. 1490)
Zyn moeder twi moandn vor heur dôod in 1514
Zyn huus in de Zistelgasse in Nurenberg
Zyn monogram (1498)
Keizer Maximiliaan I
Zelfportret an z’n 13 joar gemakt mè zilverstift
Houtsnede van de Wiener Doppelhochzeit
Houtsnede van z'n woapnschild

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Albrecht Dürer ip Wikimedia Commons.