Alexander Poesjkin

Alexander Sergejevitsj Poesjkin (in 't Russisch alfabet: Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин, uut te spreken lik "Alieksandr Siergejievietsj Poesjkien" beluuster ₊^?), (Moskou, 6 juni 1799 - Sint-Petersburg, 10 februoari 1837) wos ne Russische schryver die algemêen bestempeld wordt as êen van de grotste Russische dichters, de voader van de Russische letterkunde en êen van de belangrykste Russen die ôoit bestoan ein. Poesjkins letterkundige styl wos een miengelienge van veraaltechniek, dramatiserienge, romantiek en satire die de Russische (en sommigte niet-Russische) schryvers achter em fameus en lange beïnvloed eit.

Portret (olie ip canvas) van Poesjkin deur Vasily Tropinin, 1827

Leevn

Poesjkin z’n name, vertoald in ‘t West-Vlams, wil zeggn: “Aleksander, Sèerzje z’n zeune, Van Kanong”. Poesjkin z’n voader stamde af van ‘n vôorname oadelikke familie, mo de grotvoader van z’n moeder was Abram Petrovitsj Gannibal, ‘n vrygekochte Ethiopische (sommigte zeggen “Kameroeneesche”) sloaf die ‘t met d'ulpe van z’n pleegvoader Peter de Grote tot anvoerder van ’t Russisch leger, ingenieur en edelman schupte. Van Gannibal stamt tusschen aksjes ook de Britse familie Mountbatten (en dus de Britse keuniginne) of.

Poesjkin schreef z’n èerste belangryk gedicht toen dat ‘n viftien joar oud was. In 1820 verschêen z’n êerste lank gedicht Roeslan en Ljoedmila, en ‘t was subiet ‘n groot schandaal. Poesjkin rakte nie allêne verwikkeld in letterkundige vernieuwienge mor ook in sociale. Je steunde de èerste revolutionairn die Rusland wildign moderniseern en liberaliseern. Je wierd èerst verbann no Kisjinev (nu de oofdstad van Moldavië) en dornoa nor Odessa. Omdat 'n dor ook de revolutionair bleeft uutangn, en misschiens ook omda de jounge vrouwe van de gouverneur verliefd ip hem wier, wierd 'n d'rnoa verbann no ’t oud landgoed van z’n moeder in Noord-Rusland.

Een van de redens woarom dat de tsaar em nie rap amnestie wilde geevn was dat vele van de “dekabriesten”, zo genoemd omda ze in december 1825 in Sint-Peterburg de macht probeerdn te grypn, bekend stoundn as fans van Poesjkin. By veel van de samenzwèerders wierdn thuus gedichtn van Poesjkin gevoundn, me updrachtn geschreevn van Poesjkin zefs. Poesjkin schreef z’n mèesterwerkn, 't tonèelstik Boris Godoenov en de roman Jevgeni Onegin ip 't landgoed va z’n moeder, mo ze zyn mo vuuf joar loater gepubliceerd. Achter ’n petiesje van andere artiestn, mocht Poesjkin in 1826 eindelik in St. Petersburg kommn weunn. Je trouwdige met z’n èeuwige liefde Natalja Nikolajevna Gontsjarova, wierd makkers met ’n ander groot schryver, Nikolaj Gogol, en sturtte em in ’t decadente leevn an ‘t keizerlik of.

A Poesjkin overtyd veel affaires ad me getrouwde wuuvn, nu was ’t zyne toer voe zjaloers te wordn ip z’n vrouwe. In 1837 rakte je verwikkeld in een amoureus schandaal met de Fransman Georges d’Anthès. Hoewel de juste toedracht nog assan nie zekers is, wordt nu toch meestal gepeisd da d’Anthès een homo was die allêne voe konsjuus deed of dat je de liefebber van Poesjkins vrouwe was.

In 't duel dat dorip volgde, raktn ze alletwêe geblesseerd. Alexander Poesjkin stierf twèe dagen loater. Z’n latste woordn woarn voe z’n vrouwe: “Zorg da ze je vergeetn. Go bachtn ip 't land weunn. Bluuf nog twèe joar rouwn en ertrouwt tons; met een betere vint.” 't Nieuws van Poesjkin zyn dood sloeg èel Rusland me verslageneid. De keizerlikke poliesje was zo benauwd voe relln en ipstand dan ze, voe 'n toeloop te vermyen, Poesjkins familie 't bevel gaavn voe de begravienge intiem in 'n klène kerke te doen. Z'n lichaam wierd, verre van elke stad, ip 't langoed van z'n moeder begraavn. Bykans elke stad in Rusland eet 'n monument voe Poesjkin, wor dichters up en af Poesjkins of under eign verzn kommn declameern, en zangers under versie van 'n Poesjkin gedicht ziengn. Er zyn Poesjkin museums in ounder mèer Moskou (z'n geboorteuus an de Arbat), in St. Petersburg, in Odessa, Boldino en Nizjni-Novgorod.

Z'n Werkn

Vrydom (1817) (gedicht)
Voe Tsjajadajev (1818) (gedicht)
Roeslan en Ljoedmila (1820) (gedicht)
De Gevangene van de Kaukasus (1822) (gedicht)
De Fonting van Bachtsjisaraj (1824) (gedicht)
Zjipsies (1827) (veraal in verzn)
De Moor van Peter de Grote (1827) (over z'n overgrotvoader - nie illegaans afgewerkt)
Poltava (1829)
Klène tragedies (ounder andere "De Gast van stèen", "De vrekkige Ridder", "Mozart en Salieri" en "Een Fèest gedeurnde de Pest") (1830)
De Dichter en de Massa (1830)
De vertellienge van de Priester en z'n Werkman Balda (1830) (gedicht)
Boris Godoenov (1825-1831) (tonèelstik)
Postume Veraaln van Ivan Petrovitsj Belkin (1831) (proza)
De vertellienge van Tsaar Saltan (1831) (gedicht)
Jevgeni Onegin (1825-1832) (roman in verzn)
De Broenzn Ruter (1833) (gedicht)
Dame van Pykes (1833)(roman)
De vertellienge van de dooie Prinsesse en de zeevn Ridders (1833) (roman in verzn)
De vertellienge van 'n Ane van Goud (1834)
De vertellienge van de Vischer en de Vis (1835)
De Geschiedenisse va Poegatsjovs Ipstand (1834) (proza)
't Kapitingsdochtertje (1836) (istorische roman)

Achter z'n dood:

Doebrovski (1832-1833, gepubliceerd 1841) (roman)

't "Geheim Dagboek" dat 'n Amerikaansche firma uut Minneapolis uutgaf round 1988, is 'n vervalsienge, en nie van Poesjkin geschreevn.

De invloed van z'n werk

Alexander Poesjkin had via z'n impakt ip Gogol en Fjodor Dostojevski, mor ook ip den Amerikoan Henry James, een grote indirectn invloed ip Stijn Streuvels.

Mo Poesjkins invloed is ook styf sterk gewist buutn de letterkunde: z'n vertellienge over Mozart and Salieri was de inspiraasje voe Peter Shaffers film Amadeus.

Zovele werkn van Poesjkin zyn ip muziek gezet, da 'n lyste van werkn die 't nie woarn, korter zou zyn. Roeslan en Ljoedmila van Michail Glinka, Jevgeni Onegin en Dame van Pykes van Pjotr Tsjaikovski, Boris Godoenov van Modest Moessorgski, 't Kapitingsdochtertje (en 'n poar andere) van César Cui, Doebrovski van Eduard Nápravník, en tons vergeetn we nog een hèle boel ballettn en cantates, en nateurlik liedjes die zefs nu nog ip de tekst van Poesjkin geschreevn wordn (ounder andere 't beruchte "'k Zag je gerne/ Ya vas lyubil").

Achter de revoluusje van 1917 wierd Poesjkin deur de bolsjevieken as "èen van uus" beschouwd, de keizerlikke residensje Tsarskoje Selo is zo in "Poesjkin" erdopt. Poesjkin noemde z’n makkers by de Dekabriestn “tovariesjtsj”. Da woord wierd later gebruukt as vertoalienge voe “kameroad”, de normoale ansprekienge ounder de Sovjet-Unie. Voe Poesjkin wierd ’t woord mèest deur marktkramers gebruukt, en betekende ‘t “collega”.

Voorbeeld

‘k Zag je gerne, mee ’n liefde die

Misschiens nie illegaans is uutgeblust

Joe nog langer zèer doen wil ik nie

Zyt dus mo nie langer oungerust

'k Zag je gerne, echt woordnloos

Beschamd, zjaloers en opeloos

'k Zag je gerne, zo teder, en zo zacht

'k Bid God dat'm je nog zo’n liefde bracht...

(van 't Russisch: Я вас любил)

Stom toeval ?

Volgens de Juliaanse kalender (toen nog van kracht in Rusland) stierf Poesjkin ip 29 januari 1837 – veeln en al upgemerkt dat 1 (januari!), 3 en 7 een styf belangryke rolle speeln in zyn roman “Dame van Pykes”

Lik dat je van een Fransman gedood wierd, is ’t wel bizounder da Poesjkins lapname up schole “de Fransman” was.

Eèn van de plagers up 't schole was Wilhelm Küchelbecker, die loater ook dichter (en dekabriest) wierd en doe Poesjkin terug gekuld wierd in 'n gedicht over die studentejoarn. Malgree alles, schreef Küchelbecker 'n gedicht voe de begrafenisse van Poesjkin (een zogenaamde elegie), en dat is ook zyn bekendste werk.

Externe koppeliengn

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Alexander Poesjkin ip Wikimedia Commons.