Windmeuln

Een windmeuln is een machine dat windenergie ommezet in mechanische energie met 't gebruuk van roterende arms en zeiln. Over 't olgemêen wordt het gebouw wôrup dan de wiekn stoan ook een windmeuln genoemd. Windmeulens wordn mêestol gebruukt vô 't moaln van kôorn en groan, moa loatere meulens wierdn ook vô 't pompn van woater gebruukt. Recente meulens die elektriciteit upwekkn wordn mêestol windturbines genoemd.

Ollandse windmeuln (Wageningen)

Geschiedenisse

Windmeulens mê vertikoale assn

D'êeste praktische windmeulens aan een vertikoale asse en zyn ontdekt in 't ôostn van Perzië. Z'aan zes toet twoalf zeiln bedekt mê rietn mattn of mê doek. Ze wierdn gebruukt voô 't moaln van groan en 't uptrekkn van woater vô irrigoatie, en verspreidn under in den Islamitische wêrld, van Turkestan toet an Spanje. Ze woarn wel van een ander ountwerp dan de loatere Europese meulens.

Windmeulens mê horizontoale assn

Vaste windmeulens

Middelêeuws afbêeldienge van een windmeuln

Vaste windmeulens, die g'oriënteerd woarn nô de kant van de mêest vôorkommende windrichtienge, wierdn vrê courant gebruukt in de Griekse Cycladeseilandn. Da sôorte meuln haa driehoekige zeiln. 't Groan wier van 't vasteland per bôot nô d' eilandn gebrocht, en 't meel per bôot nô 't vasteland weregebrocht.

Droaiboare windmeulens mê horizontaole assn

Diagram van een stellingmeuln

In 't nôordwestn van Europa dateert de meuln mê horizontoale assn van 't latste kart van de 12^e êeuwe, en wier vôrol gebruukt in Vloandern, 't Nôordn van Vrankryk en 't ôostn van Iengeland. D' êeste meulns woarn van de stoakmeulnsôorte, azô genoemd vanwege de centroale stoake wôdat de hêele meuln round droaide. Da was nôdig omdat de wind te veranderlik was om een vaste meuln te gebruukn. Teegn 't ende van de 13^e êeuwe wierd 't ounderste dêel van e konstruktie dikwils van stêen gemakt, en gaondeweg zyn der andere sôortn meulens gebouwd, gelik de stellingmeuln, de bergmeuln, de groundzeiler en den achtkantemeuln.

't Bekende lattewerk vô de wiekn makte 't meugelik vô de meulenoare zyn zeiln te spann'n volgens de windkracht, en dus kost de meuln up optimoale snelheid droain in verschillende windsnelheedn.

Mê 't begin van d' industriêle revolutie wierdn windmeulens minder belangrik omdat vô veel toepassiengn stoomkracht of loater dieselmoteurs betere werktigen. An den andere kant, as drainagepompn zyn meulns nog langer gebruukt dan vô 't moaln van groan.

Windmeulens in kultuur en literatuur

Spoanse windmeulens in La Mancha

Boekn

Don Quixote van Miguel de Cervantes, wôdat ere een bekende scène is wôrda Don Quixote de windmeulens anvoalt omdatje peist dan ze reuzn zyn.

De windmeuln speelt ook een rol in Animal Farm, een boek van George Orwell. In 't boek steekn de boerderybêestn veel inspannienge in 't bouwn van een windmeuln, wômee dan ze hoopn under werk gemakkeliker te maakn.

Films

2001 - Moulin Rouge! is gezet in de fameuze caberet nightclub in Parys met den ikonische windmeuln up 't dak.

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Windmill ip Wikimedia Commons.