Massa

Dat artikel es geschreevn in 't Kustwestvlams.

---

Massa is de nateurkundige grootheid die angèeft uyt hoevele materie e bepoald voorwerp of lichoam bestoat. Massa wordt uytgedrukt in kilogram. In de fysica is massa nie 't zelfste of gewicht. 'n Object ip de moane weegt minder of ip eirde vanwege de legere zwoartekracht, moar hèt toch nog assan dezelfste massa. Da komt omda gewicht e kracht is, binst da massa 'n eignschap is die, t'hope met de zwoartekracht, de sterkte van die kracht bepoalt.

Gewicht van 2 kg gebruykt ip e weegschoale

Massa hèt twèe belangryke eignschapn: troagheid lyk verzet teegn versnellynge deur e kracht (troage massa), en gewicht ten gevolge van de zwoartekracht ip die massa (zwoare massa). De relativiteitstheorie van Albert Einstein stelt da zwoare massa en troage massa identiek zyn.

Massa en hoeveelheid materie

De massa van e voorwerp is recht eevnredig met d' hoeveelheid materie. In de klassieke mechanica is de massa de somme van de massa's van al de deeltjes woaruyt 't voorwerp bestoat. Omdat d' hoeveelheid materie uytgedrukt wordt in mol geldt vo materie die uyt e chemische stoffe bestoat:

$m=M\cdot n$,

Woarin da

• $m$ de massa is in gram
• $n$ d' hoeveelheid materie is in mol
• $M$ de molaire massa is, de massa van een mol materie (in g/mol).

Massa en troagheid

De troagheid van e massa wordt uytgedrukt in den eeste wet van Newton: e massa woarip dan der gèen krachtn werkn, oendervyndt gèen versnellynge. De twèede wet van Newton gèeft 'n uytdrukkynge vo de veranderynge van de snelheid deur de totoale kracht (ot der meer krachtn zyn) ot de massa gelykig bluyft:

$F=m\cdot a$

De versnellynge $a$ is recht eevnredig met de gebruykte totoale kracht $F$ en ommegekeerd eevnredig met de massa $m$. Hoe meer massa e voorwerp hèt, des te grotter de kracht die gebruykt moe wordn vo dezelfste versnellynge van 't voorwerp te krygn; of ommegekeerd, hoe grotter de massa van e voorwerp, des te klèinder de versnellynge by e gelykig gebruykte kracht.

Massa en zwoartekracht

'n Hoeveelheid massa (e voorwerp) trekt andere massa's an met de zwoartekracht. In de klassieke mechanica wordt die kracht beschreevn deur de zwoartekrachtwet van Newton:

$F_{\text{z}}=G\cdot {m_{a}\cdot m_{b} \over r^{2}}$,

met

• $F_{\text{z}}$ de zwoartekracht ten gevolge van de massa's a en b (de resulteernde zwoartekracht), in SI-eenheid newton
• $G$ de styf kleene gravitoasjeconstante (6,67·10⁻¹¹Nm²/kg²)
• $m_{a}$ en $m_{b}$ de twèe massa's, in kilogram
• $r$ den ofstand tusschn de twèe massa's, in meter

De gebruykte kracht is hier recht eevnredig mè 't product van de twèe massa's en ommegekeerd eevnredig an 't kwadroat van den ofstand tusschn de twèe massa's.

D' algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein stelt dat er hier gèen sproake is van eigntlyke krachtn, moa van e krommynge van de tydruymte: e meetkundig effect.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Mass (physical property) van Wikimedia Commons.