Massa-uutstervienge

Een massa-uutstervienge is 't massoal uutsterven up een weireldwyde schoale van verschillende sôortn organismn in een relatief kortn tyd.

Grafiek van de biodiversiteit gedeurende 't Fanerozoïcum (550 Ma toe nu). De gilve pyletjes geevn de vuuf grôte massa-uutsterviengn an, de blauwe "geweune" uutsterviengn.

Massa-uutsterviengn in de geologische geschiedenisse

Met d' hulpe van fossieln hèn paleontoloogn gevoundn da gedeurende de geologische geschiedenisse organismn vantyden up een grôte schoale zyn uutgestorvn. Vuuf kêern zyn is dat uutstervn up een veel grôtere schoale gebeurt dan de "geweune" uutsterfperioodn, woavan dat de grotstn dendeen an 't ende van de Permperiode (251 miljone joar geleen) was, mè noa schattienge een uutsterfcyfer van 95% van de sôortn. By de latste massa-uutstervienge an 't ende van de Krytperiode stiervn een antol diersôortn die 't leven in 't Mesozoicum haan overhêerst, gelik de dinosauriërs en d' ammonietn, hêelteganstn uut.

Ôorzaakn van massa-uutsterviengn

Artistieke impressie van een meteorietinslag up d' eirde.

Der is vele gespeculèrd gewist over de meugelikke ôorzaakn van 't massa=uutstervn an 't ende van de Krytperiode, moa tegenwôordig is 't praktisch zeker dat een asteroïde die ingesleegn hèt up 't Mexicoansche Yucatánschiereiland een zwoarn invloed haat up 't gebeurn. d' Êeste andudienge doavan was d' ountdekkienge van een laagstjie klyte met een anrykienge van iridium, dat anders mêestol van meteorietn komt, en loater ounderzoek hèt de Chicxulub-kroater in Mexico gevoundn.

De redens vôor andere massa-uutsterviengsgebeurtenissn zyn nie olsan dudelik, olhoewel dat der nu gepeist wordt dat d' uutstervienge an 't ende van de Permperiode verôorzakt is deur massoale vulkoanische uutbarstiengn in Siberië round dien tyd.

Lyste van de grotste massa-uutsterviengn

• Loat-Ordovicium
• Loat-Devoon
• Perm-Triasgrenze
• Loat-Trias
• K-T-overgank (K vo de Krytperiode, T vo de Tertiaire periode)
• Anthropoceen