Wikipedia

Wervik: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Vorige veranderiengeVolgende veranderienge →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
woapen en vlagge
k sp +foto WO I
Regel 35:
|datum4=01/01/2006
|}}
[[Ofbeeldienge:Wervik_Sent-Medoard.jpg|thumb|right|De Sent-Medoarskerke vanof de brugge noa [[Wervik-Zuud]]]]▼
[[Ofbeeldienge:Wervik JPG03.jpg|thumb|left|Den Briekenmeuln neffers 't Toebakmuseum]]▼
[[Ofbeeldienge:Kruiseke - Skyline.jpg|thumb|right|Zicht up Kreuscheke]]▼
'''Wervik''' es e [[stee]] in [[West-Vloandern]]. D'r weunn à peu près 17.500 inweuners. Wervik ligt langs de [[Leie]] die de grenze es mè 't [[Vrankryk|Franschke]]. A 'n overkant van de Leie ligt de Franschke gemeente [[Wervik-Zuud]] (Frans: ''Wervicq-Sud'').
 
== Geschkiedenisse ==
[[Ofbeeldienge:Wervik JPG05.jpg|left|thumb|left|Wervik en de Leie</br>geziene vaneut Wervik-Zuud (F)]]
[[Ofbeeldienge:Bundesarchiv Bild 104-0274, Belgien, Wervicq, Zerstörungen.jpg|thumb|left|200px|Inweuners by under kapot geschkootn uuzn, mei 1916]]
[[Wervik]] es bykan d'oodste stee van [[België|Belzjik]], z'es in olle gevol oderoudder dan Toungern. In 1968 ènhèin z'underhunder 2000-joarig bestoan gevierd, moa in 1992 ènhèin ze langslanks de Leie restantn gevoundn van e '''Keltische nederzettienge''' van round 450 v.C. Wervik es dus van Keltischn oorsproung da in dien tyde '''Viroviacon''' noemde, wuk da wil zeggn <i>plekke van Virovios</i>. Dienen Kelt wos verzekers en bekend stamoofdstamhoofd da doa toun wunde. ▼
 
De '''[[RominnRomeinn]]''' ènhèin de Keltische stadsnoame gelatyniseerd tot '''Viroviacum''' en z'ènhèin zynder in Wervik ne legerpost g'installeerd. 't Es doamèdoamei da de'n heirweg Boulogne-Kassel-Toungern ook langslanks Wervik liep. OeOen z'antan 't bouwn zyn, vin ze nog dikkers restantn van eut dienen tyd. Sommigste geschkiedkundign peinz da d'r up de Sint-Moartensplekke ne RominsnRomeinsn tempel ter ere van undernhundern oorlogsgod Mars moe gestoan èn,hèin moa zekerzekers en es da nie. In olle gevol wos Wervik en belangryk RominsRomeins bastion.▼
▲[[Wervik]] es bykan d'oodste stee van [[België|Belzjik]], z'es in olle gevol oder dan Toungern. In 1968 èn z'under 2000-joarig bestoan gevierd, moa in 1992 èn ze langs de Leie restantn gevoundn van e '''Keltische nederzettienge''' van round 450 v.C. Wervik es dus van Keltischn oorsproung da in dien tyde '''Viroviacon''' noemde wuk da wil zeggn <i>plekke van Virovios</i>. Dienen Kelt wos verzekers en bekend stamoofd da doa toun wunde.
 
't Middeleeuwsche '''Werveke''' kende eur bloeiperiode ounder de '''[[Bourgondische hertoogn]]'''. Ze kreeg in dien tyd eurheur magnifieke Sent-Medoarkerke die ofgewerkt eshèit gewist round 1440. [[Albrecht en Isabella]] ènhèin Wervik in 1608 bezocht en z'ènhèin zynder gezei dat er in heel Vloandern gin schkondere kerke te vin en wos.▼
▲De '''[[Rominn]]''' èn de Keltische stadsnoame gelatyniseerd tot '''Viroviacum''' en z'èn in Wervik ne legerpost g'installeerd. 't Es doamè da de heirweg Boulogne-Kassel-Toungern ook langs Wervik liep. Oe z'ant bouwn zyn, vin ze nog dikkers restantn van eut dienen tyd. Sommigste geschkiedkundign peinz da d'r up de Sint-Moartensplekke ne Rominsn tempel ter ere van undern oorlogsgod Mars moe gestoan èn, moa zeker es da nie. In olle gevol wos Wervik en belangryk Romins bastion.
 
D'r was toun ook en bloeiende textielindustrie en textielcommerce. 't Bewys doavan es et '''Kuerbouc van Werveke''' eut de vichtiende eeuwe mèmèi reglementn (<i>keuren vander draperie</i>) die de wevers moestn volgn. SpytigDienen genoegboek ligt dienen boek nu in Leidn in Olland, sommigste. peinznVerzekers dadan Wervikse Calvinistn emhem ènhèin mègepaktmeigepakt na doa oeoen seze zynder wegtrokkn van ier binst 'n [[Tachtigjoarigen Oorloge]].▼
't Middeleeuwsche '''Werveke''' kende eur bloeiperiode ounder de '''[[Bourgondische ertoogn]]'''.
 
In de loate middeleeuwn woarn d'r allnhalln round den'n Vrydagmaart. Wervik èthèit nu nog osan en middeleeuws stroatnplan.▼
▲Ze kreeg in dien tyd eur magnifieke Sent-Medoarkerke die ofgewerkt es round 1440. [[Albrecht en Isabella]] èn Wervik in 1608 bezocht en z'èn gezei dat er in heel Vloandern gin schkondere kerke te vin en wos.
 
De 16e en 17e eeuwe woarn vo heel euze streke regelrechte rampjoarn, ook vo Wervik. Deur de vele oorlogen diedan de '''Spanjoarn''' by eus eutvochtn tegen de Franschke en tegen d'Ollanders viel d'economie bykans helegansn stille. Wervik èthèit meer dan e kee in brande gestookn gewist, en e groot deel van d'inweuners (round de 90% !) sloeg up de vlucht. Voorol na Leidn en OarlemHaarlem in Olland, want vele Wervikoan an underhunder bekeerd tot protestant of calvinist en woarn ierhier achtervolgd deur de styf katholieke Spoanschke bezetters.▼
▲D'r was toun ook en bloeiende textielindustrie en textielcommerce. 't Bewys doavan es et '''Kuerbouc van Werveke''' eut de vichtiende eeuwe mè reglementn (<i>keuren vander draperie</i>) die de wevers moestn volgn. Spytig genoeg ligt dienen boek nu in Leidn in Olland, sommigste peinzn da Wervikse Calvinistn em èn mègepakt na doa oe se wegtrokkn van ier.
 
Doa kwam moa beterienge in mèmèi 't [[Verdrag van Utrecht]] in 1713. An den'n enen kant wos da e goe zoake want dadat èthèit euze streke vrede gebrocht, moa an den'n nandernandern kant wos da vree slicht vo Wervik. Want in da verdrag kwoamn de [[Spoansche Nederlandn|Spoanschke Nederlandn]] nu toe an d''''Oostenrykers''', moaen z'ènhèin ze toun ook gedecideerd omvo de grenze tusschn 't Franschke en de vanafvanof nu [[Oostnrykse Nederlandn|Oostnryksche Nederlandn]] up de Leie te leggn., Vlaktwistn deur Wervik! 't Noordelik deel (boven de Leie) es Oostenryks gekomngekommn, 't zeudelik deel (ounder de Leie) gienk vo goed na 't Franschke en noemde nu '''Wervik-Zuud'''. In eelheel Europa zyn d'r moa 2 steedn die zo letterlik in twee stikkn gedeeldgeschid zynhèin gewist: Wervik en [[Koomn (Comines)]], dat er vlak neffers ligt.▼
▲In de loate middeleeuwn woarn d'r alln round den Vrydagmaart. Wervik èt nu nog osan en middeleeuws stroatnplan.
 
▲De 16e en 17e eeuwe woarn vo heel euze streke regelrechte rampjoarn, ook vo Wervik. Deur de vele oorlogen die de '''Spanjoarn''' by eus eutvochtn tegen de Franschke en tegen d'Ollanders viel d'economie stille. Wervik èt meer dan e kee in brande gestookn gewist, en e groot deel van d'inweuners (round de 90% !) sloeg up de vlucht. Voorol na Leidn en Oarlem in Olland want vele Wervikoan an under bekeerd tot protestant of calvinist en woarn ier achtervolgd deur de styf katholieke Spoanschke bezetters.
 
▲Doa kwam moa beterienge in mè 't [[Verdrag van Utrecht]] in 1713. An den enen kant wos da e goe zoake want da èt euze streke vrede gebrocht, moa an den nandern kant vree slicht vo Wervik. Want in da verdrag kwoamn de [[Spoansche Nederlandn|Spoanschke Nederlandn]] nu toe an d''''Oostenrykers''', moa z'èn toun ook gedecideerd om de grenze tusschn 't Franschke en de vanaf nu [[Oostnrykse Nederlandn]] up de Leie te leggn. Vlak deur Wervik! 't Noordelik deel (boven de Leie) es Oostenryks gekomn, 't zeudelik deel (ounder de Leie) gienk vo goed na 't Franschke en noemde nu '''Wervik-Zuud'''. In eel Europa zyn d'r moa 2 steedn die zo letterlik in twee stikkn gedeeld zyn: Wervik en Koomn (Comines), dat er vlak neffers ligt.
 
== Toebak ==
De streke stoa bekend voe eurnheurn goein [[toebak]]. Ol in 1650 wos Wervik en belangryke stee vo 't kweekn van toebak.
 
Nu komt 98 % van den Belschn toebak eut Wervik.
 
== Bezienswoardigeedn ==
* de 15e eeuwse [[gotiek|gotische]] '''Sent-Medoarskerke''' mèmèi zyn 13e-eeuwse '''crypte'''
* 't '''[[Nationaal Toebakmuseum]]'''
* 't '''Sint-Jansospitoal''' up 't Steenakker: permanente tentoonstellienge over Werviks't Wervikoans verleen
* den '''Briekenmeuln''' vlak by 't Nationaal Toabakmuseum
* den outnhoutnde '''Krusekemeuln'''
* '''The Kiss''' up 't Steenakker:, e kunstwerk van [[Wim Delvoye]]
 
▲[[Ofbeeldienge:Wervik JPG03.jpg|thumb|left|Den Briekenmeuln neffers 't Toebakmuseum]]
 
== Bekende Wervikoann ==
*'''[[Diederik van Gherbode]]''' (Thierry Gherbode, 13..-1422) wos secretaris, roadgever en verteegnwoordiger (diplomat) eerst van [[Lodewyk van Male]], den letstn [[groaf van Vloandern]], doarachterd'rachter van de Bourgondische ertoognhertoogn [[Filips den Stoutn]] en zynen zeune [[Jan zounder Vrees]]. Die letste twee anhan veel confjensje in emhem en ènz'hèin emhem dikkers na Iengeland gesteurd om te goan negotieern over den'n oorloge tusschn Iengeland en Vloandern-Boergondië, wuk da in 1420 resulteerde in e bestand. Zynen grafsteen ligt in de grootegrote kerke van (Sent-Medoar).
 
*'''[[Jan Buuc]]''' (XVe) wos ne caféboas eut de vichtiendevichtienste eeuwe woa dan ze nu nog van koutn. Zyn café noemde de "Groote Herberghe". Ge kut emhem nu nog teegnkomn want 't es ene van de Wervikse reuzn die olle joare zynen toer mug doene binst de braderie antan 't ende van ogustus.
 
* '''[[Jef Demuysere]]''' (1907 - 1969) wos ne Wervikoaschn koereur die in 1934 de koers Milaan-San Remo èthèit gewounn. Sinsn 1990 oudnhoudn ze d'n joarlikschn <i>Jef Demuysere tocht</i>, dat es ne koers vo wielertoeristn.
 
*'''[[Gaston Durnez]]''' (°1928) es nen bekendn veelzydigen auteur die ol styf vele èthèit gepubliceerd. J'èthèit ook ene hele reke pryzn gewounn en nie van de minste;. zJ'èn emes zefs nog tottout ridder gesleegn. Je wos ook redacteur by de gazette [[De Standaard]] tottout an zyn pensioen in 1992, en je schkreef hem ook tekstn vo films lik <i>De Witte van Zichem</i>. t Es olgemeen geweetn dat ne grootn liefebber es van de [[Provence]], 't es doamèdoamei datndat'n joarn geleen der na toedoa es gevreusd.
 
*'''[[Yves Leterme]]''' (°1960) es sinsn 2004wos minister-president van de Vlamschke Regeriengeregerienge en premier van de federoale regerienge. J'es gekwikt in [[Zillebeke]] en wunt anno 2006nu in [[Yper]].
*'''[[Jan Desmarets]]''' (°1961) es nen [[expressionisme|expressionistischn]] beeldouwerbeeldhouwer die brounzn beeldn makt.
*'''[[Wim Delvoye]]''' (°1965) es nen modernen [[conceptuele kunste|conceptueeln]] kunstenoare.
*'''[[Thurisaz]]''' es ne metalgroep die bekend begunt te groakn binn en buutn België. Z'ènhèin één echte ploate uutgebrocht (''Scent of a Dream'', metmèi oundermêeroundermeer 't nummer ''Anno Viroviacum''). Ze speeln e miengelienge tusschn [[death]], [[black]], [[doom]] en [[artn metal]]. Een van underhunder grôte vôorbeeldn es d'n Zweedschn groep Opeth.
 
==Kerkn en Parochies==
Wervik wos overtyd en apart dekenoat,. sinsSinsn 2002 maktes et't deelen uutdeel van et dekenoat van [[Mêende]].▼
▲[[Ofbeeldienge:Wervik_Sent-Medoard.jpg|thumb|right|De Sent-Medoarskerke vanof de brugge noa [[Wervik-Zuud]]]]
▲Wervik wos overtyd en apart dekenoat, sins 2002 makt et deel uut van et dekenoat van [[Mêende]].
 
*[[Sent-Medoarskerke (Wervik)|Sent-Medoarskerke]], Wervik
Regel 95 ⟶ 93:
 
==Deelgemeentn==
▲[[Ofbeeldienge:Kruiseke - Skyline.jpg|thumb|right|Zicht up Kreuscheke]]
{| border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF"
|- align="center" bgcolor="#CCCCCC"
Regel 108 ⟶ 105:
|}
 
Gilwe es d'enigste echte deelgemeente van Wervik. Kruuseke (Werviks: ''Kreuscheke'', Nederlands: ''Kruiseke'') es e landelikke Wervikse parochie olverweugeholverweuge Wervik en [[Beseloare]].▼
 
▲Gilwe es d'enigste echte deelgemeente van Wervik. Kruuseke (Werviks: ''Kreuscheke'', Nederlands: ''Kruiseke'') es e landelikke Wervikse parochie olverweuge Wervik en [[Beseloare]].
 
Gemeentn die round groot-Wervik liggn:
Regel 127 ⟶ 123:
*k. [[Koomn-Frans]] ([[Vrankryk]])
|}
 
 
[[Ofbeeldienge:MapWervik.svg|thumb|400px|left|Wervik en 't omliggende. De gève plekkn zyn bebouwde weunkernn.]]
Regel 133 ⟶ 128:
 
== Werviks ==
Int Werviks spreekn z'anders dan in [[Mjeenn|Meen]] of [[Gilwe]]. Da komt verzekers omdat Wervik elegasnhelegasn upgeslootn ligt tusschn mienschn die Frans spreekn, noamelik't es te zeggen tusschn 't [[Vrankryk|Franschke]] in 't zeudn en de woaln (komn) Belgs (BelgischWoalsche Komen)Komenoars in 't westn. IerHier es e lystje mèmèi en poar verschkilnverschkilln.
 
* Olle Wervikoan spreekn de R eut lik de Franschke R. Wien da niën doet en es ginne Wervikoan!
* Ook de 'schk'-combinoasje es up en top Werviks: <i>"G'ètèit joejou nie schkone geschkoorn".</i> 5 km meer na [[Kortryk]] toe es 't ol 'sk', en 5 km meer na [[Yper]] toe es 't ol 'sjch'.
* Ze slikkn ook 'n èlthèilt va undrhundr lettrs in
* Olle ofkortiengn endigen up -tje:
kiendje, bertje, broktje, boktje, keuntje, bomtje, euzetjeheuzzetje, meistje
(kindje, beertje, broekje, boekje, konijntje, boompje, huisje, meisje)
* Int meervood endigt bykan olles ip en isse:
Regel 147 ⟶ 142:
ballesjiere, kanasjère, kroozn
(schommel, boekentas, intrest van spaarboekje)
* Ze spreekn dikkers underhunder latste medeklienkers nie eut:
gel, bel, la mi grus
(geld, bellen, laat mij gerust)
Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/wiki/Wervik"