Biosfeer: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
MarnixR (discuusjeblad | bydroagn)
 
+ cat
Regel 1:
[[Image:Seawifs global biosphere.jpg|thumb|360px|'n Volsekleur fotto van d' Eirde, wordat de kleur anduudanduudt hoeveel autotrofische produuksje der is up 't land en in d' oceoan.]]
 
De '''biosfeer''' is de globoale somme van ol d' ecosystèmn, of de zone woarda 't leevn up eirde verbluuft. Vanuut een brêed perspectief kant de biosfeer gezien wordn as een globoal ecosystèm, dat ol de levende [[organisme|organismn]] omvat en under verhoudiengn mè mankoar en de verschillende dêeln van de [[lithosfeer]], de [[hydrosfeer]] en den [[atmosfeer]].
 
==Gebruuk van 't wôord==
't Wôord "biosfeer" was vo 't êeste gebruukt deur de geoloog Eduard Suess in 1875, en je definièrde het as : "De platse up d' eirde zyn uppervlak woarda 't leevn vôornkomt".
<div>{{quote|"De platse up d' eirde zyn uppervlak woarda 't leevn vôornkomt,"}}</div>
 
De biosfeer wierd vo 't êeste in een ecologische contekst gebruukt in de joarn 1920, woamee dat het 't gebruuk van 't wôord "ecosystèm" mè 15 joar vôorn was. Vernadsky definièrde ecologie as de wetenschap van de biosfeer, wa dat het d' interdisciplinaire studie van [[astronomie]], [[geofysica]], [[meteorologie]], [[biogeografie]], [[evoluusje]], [[geologie]], enz.
Regel 14 ⟶ 13:
==Uutgebrêedheid van de biosfeer==
[[Image:The Earth seen from Apollo 17.jpg|left|250px|thumb|[[Woater]] bedekt 71% van 't eirduppervlak. Fotto gemakt deur de bemannienge van Apollo 17.]]
Byna ieder plekke up eirde (van d' yskappn an de pooln toet an den evenoare, ounderhoudt leevn van êen of andere sôorte. Microbioloogn hèn ook angetoogd dan miroobnmicroobn toet diepe in d' eirdkorste leevn.
 
't Is doavan da 't moeilik is van te zeggn hoeverre dat de biosfeer rêekt. Sommige veugels en insectn kunn'n toet an d' hoogtn van de grôotste bergn gevoundgevoundn wordn, en vissn wordn toet in de diepste diepzêetroggn gevoundn.
 
Microobn, an den andere kant, kunn'n in zo'n extreme situoasjes gevoundn wordn da 't moeilik is van te zeggn towtoe waffer diepte ze goan gevoundn wordn: bôorkernn van 5 km diepe in continentoale rotsn bevattn thermofiele bacteriën, en in de Marianentrogge zyn der bacteriën gevoundn up een diepte van 10 km.
 
De biosfeer kan ounderverdêeld wordn in verschillende [[bioomnbioom]]n, woardan gelykoardige plantn en bêestn kunn'n gevoundgevoundn wordn. Up land hangn bioomn mêestol of van de brêedtegroad en d' hoogte boovn de zêespegel, en wordt bepoald deur d' hoeveelheid eetn en woater dat der is en de temperateure van d' omgevienge.
 
[[Categorie:Ecologie]]
 
[[af:Biosfeer]]