Kakkerlakkn: verschil tussen versies

'''Kakkerlakkn''' zyn fernient van de orde van de ''blattaria'' (van 't Latyn voun die bêestn: ''blatta''). De noame in 't Vlams komt van oul 't [[Nederlands]] uut ouderwets [[Portugees]] (''caccalacca''). 't Zyn bykan 5000 verschillige sôortn ekend in de weireld, van die sôortn zyn der mor e stik of twientig of dertig die oltemets voun probleemn zorn.

 

Kakkerlakkn kuj verre in hêel de weireld viendn, ol zyn 't wel surtout (sub)tropische bêestn. Sommigte sôortn (lik 'n Duutschn en 'n Amerikoanschn kakkerlak en de bakkerstorre) zyn tropisch, mo overleevn in koudere streekn in huuzn en aar waarme plekkn en zyn dus exootn, oek in [[België]].

 

In België zyn der oek êentige sôortn die gin exoot zyn: 'n buskakkerlak (''Ectobius sylvestris'', woarup dat er e sôorte van frutnier joagt) en 'n Nôordschn kakkerlak (''Ectobius lapponicus''), ol is die latste sôorte redelik zeldzoam.

 

[[Ofbeeldienge:Madagascan.hissing.cockroach.750pix.jpg|left|thumb|200px|''Gromphadorhina portentosa'' uut Madagascar kut 8 cantimeiters lank kommn.]]Olhoewel dan kakkerlakkn up kevers trekkn, zyn ze mêer verwant me bidsprienkhoanders en termietn. E beschryvienge geevn, is moeilik omdan der zovele sôortn zyn. Ze zyn wel ollemoale redelik plat en kommn ollemoale tusschn 1 en 8 cantimeiters. In 't [[Perm]] (tusschn 251 en 299 meljoen joar eleen) wos er e sôorte, ''Apthoroblattina'', kwam en hoovn meiter lank. Ze zyn oek bykan ollemoale ollêne mo in 'n dounkern bezig, ol zyn der oek wel êentige sôortn die byn doage roundwareern (lik 'n Japaneeschn). De mêeste sôortn leggn eiers, ol is er zeker 1 geslacht (''Diploptera'') die leevndboarnd is.

 

Kakkerlakkn zyn toaie bêestn, a nundern kop of is, kun ze nog en ende vorsleevn, toet an ze dôodgoan deur uut te droogn. Sommigte sôortn kunn 3 moandn zounder teetn (bykan van olle sôortn bucht die an 't vortn is, zowel vlêes of plantn, buutn 't geslacht ''Cryptocercus'', die ollêne hout it) en aar sôortn kunn drie kart zounder lucht.

 

Mêestol hen menschn nie geirn gin kakkerlakkn in nunder huus. Nermaal ezien krygn menschn gin kakkerlakkn an ze gin teetn blôot loatn liggn en enoeg kuuschn en stofzuugn, zeker in 'n keukn. A 't egliek gebeurt, toune bestoan der verschillige sôortn vergif, ol kommn ze lichte resistent.

 

[[lt:Tarakonai]]

[[lv:Prusaki]]

[[mr:झुरळ]]

[[ms:Lipas]]