Êeste Germôansche Klankverschuvienge

Met den terme d'êeste Germôansche klankverschuvienge weird een ounderscheêd tusschn de Germôansche toaln en et Proto-Indo-Europees (PIE, de vôoroudere van ol d' Indo-Europeesche toaln) beschreevn. De wet van Grimm, lik z'oôk genoemd weird, wier round 1822 van Jakob Grimm definitief uutgewerkt. Je beschryf ne reêsme overêenkomstn tusschn sommigte plofklankn en wruufklankn in de Germôansche toaln en plofklankn in ander' Indo-Europeesche toaln (Grimm gebruukte vôorol et Latyn en 't Grieks in zyn vergelykiengn). Je weird omschreevn ols de lenitie van plofklankn binst et Proto-Germôans (PGm, de vôoroudere van ol de Germôansche toaln). De verschuvienge bestôad uut drie dêeln (hier vôor de dudelikeid versimpeld weregegeevn):

• Proto-Indo-Europeesche stemlôze plofklankn verandern in stemlôze wruufklankn:

PIE	PGm
*p, *t, *k	*f, *þ, *χ

Ipmerkienge 1: /*þ/ stôa' vôor th lik in 't Iengels thick, /*χ/ is den Hollandsche ch-klank

Ipmerkienge 2: Hier en in andere deêln van de wet van Grimm bluuf de plekke van articulatie (dus de plekke wôar dat de klank gevormd weird) bykans etzelde. Den bilabioale plofklank /*p/ weird ôok nen bilabioale wruufklank /*f/, etc.

• Proto-Indo-Europeesche stemhèènde plofklankn weirn stemlôos:

PIE	PGm
*b, *d, *g	*p, *t, *k

• Proto-Indo-Europeesche stemhèènde g'aspireerde plofklankn verliezn hulder aspiratie en weirn ong'aspireerde stemhèènde plofklankn:

PIE	PGm
*bh, *dh, *gh	*b, *d, *g

Vôorbildn zyn:

PIE	PGm	West-Vloams
*petro-	*feþra-	vedere > vere
*tnwi-	*þunni-	dunne
*ed-	*et-	eet-
*sed-	*set-	zit-
*wodr-	*watr-	woâter
*medhu-	*medu-	me(d)
*bher-	*ber-	gebôarn(?)
*g^eus-	*kius-	kies
*ghordho-	*gard-	bogôard
*legh-	*leg-	lig-

Die Germôansche klankwettn, gecombineerd meh klankverschuviengn die vôor ander' Indo-Europeesche toaln ontdekt zyn, moakn et meugelik voe de verwachten overêenkommnde klank te definieern tusschn verschillig' Indo-Europeesche toaln.

De Germôansche /*b-/ ('t stripke wild zeggn: in 't begun van e woord) kom byvôorbild mêestol overêen met de Latynsche /*f-/, de Grieksche /p^h-/, de Sanskrietsche /b^h-/, de Sloavische, Baltische of Keltische /b-/, etc, binst dat de Germôansche /*f-/ mêestol correspondeer met de Latynsche, Grieksche, Sanskrietsche, Slavisch' en Baltische /p-/ en meh /0-/ (ginnen begunnde medeklienkere) in 't Keltisch. Den êeste reêsme overêenkomstn komd overêen med et Proto-Indo-Europeesche /*b^h-/ en de latstn med et Proto-Indo-Europeesche /*p-/ (verschoovn in de Germôansche toaln, verdweenn in de Keltische toaln en b'houdn in d'andere genoemde groepn).

Der zyn ênigt' uutzounderiengn ip de wet van Grimm die in de vôorbildn buutn beschouwienge gelôatn zyn en dat 'n zelve ol beschreevn hoad en die lôater van andere toalkundig' uutgewerkt wiern. D' uutzounderiengn ip de wet van Grimm die 't meêst in d' ôge spriengn, kreegn hulder verklôarienge in nen anvullnde klankwet: de Wet van Verner (1857).

De Wet van Verner

Volgns de Wet van Grimm zoudn d' Indo-Europeesche stemlôze plofklankn /*p/, /*t/ en /*k/ moetn overêen kommn met de Proto-Germôansche /*f/, /*þ/ (th-klank) en /*χ/ (ch-klank). In de mêeste gevolln was da waâr, môar in sommigte specifieke gevollen kwammn ze pertank meh de stemhèènde variant van die klankn (/*b/, /*d/ en /*g/) overêen.

Verner kwam derachtere dad on de Proto-Germôansche stemlôze wruufklankn /*f/, /*þ/ en /*χ/ weirn onmiddellik vôorafgegôan van een klemtôonlôze lettergrepe, dan ze dan stemhèènd weirn, dus /*b/, /*d/ of /*g/. Verner ounderzocht of da fenomeen voaker vôorkwam en je besof da 't ôok gold vôor de /*s/ die nor een /*z/ verschoof.

E klassiek vôorbild van PIE /*t/ > PGm /*d/ is 't woord vôor vôadere. Proto-Indo-Europees hè *pH2te:r (H2 stôa' vôor een sôorte a en de dubbele punte vôor ne lange klank) en Proto-Germôans hè *fade:r (in plekke van 't met de wet van Grimm te verwachtn *faþe:r).