Zwyn: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k r2.7.2) (Robot Derby: ext:Sus scrofa domestica |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 12:
|datum=1758
}}
't '''Zwyn''' (''Sus scrofa domesticus'') is e
''Sus scrofa''' è vier oundersôorten, die in verschillnde geogroafische gebiedn vôornkomn:
Regel 19:
* ''Sus scrofa cristatus'' (Klêen-Azië en Indië)
* ''Sus scrofa vittatus'' (Indonesië)
== Terminologie ==
E vrouwelik zwyn wordt e ''zeuge'' genoemd, e mannelik zwyn nen ''beir'' en e jounk e ''vikken''. E ''gelte'' is e vrouwelik zwyn da nog nie gejoengd het. E mannelik zwyn die zen ballen kwyt is gegrocht wordt een ''barge'' genoemd. Een gespend vikken die afgemest wordt, wordt e ''vet zwyn'', ook wel ''vleesvarken'' genoemd.
In 't Vlams van de
In 't [[Frans]] klappen ze van
▲In 't Vlams van de 17de/18de eeuw was er ook al sprake van vickens, zeugen en beers. De joung van everzwyns wiern toch evenwel gin vicken genaamd, mo '''koddaard'''. De termen "zwyn" en "vercken" wiern deur mekaar gebruukt, al lykt het der ip dat beist da surtoe "zwyn" nu een scheldwoord is (peist an uutspraken lik "mo gy zwyn"), vroeger eerder "vercken" als scheldwoord gebruukt wier. In processen van die jaren ku'je dus wel ne keer uutspraken lezen in de zin van "Ghy hoere, ghy vercken".
▲In 't Frans klappen ze van '''porcelet''' (vikken), cochette (gelte), '''nourrain''' (vleesvarken), '''truie''' (zeuge) en '''verrat''' (beer). In 't Ingels is er respectivelik sprake van '''piglets''', '''gilts''', '''sows''' en '''boars'''. Zeugen in 't algemeen, dus zowel jounge als oede worn in 't Ingels '''hogs''' genaamd.
== Kwêek ==
Zwyns wordn massoal gekwêekt vor under vlêes.
En zwyn es êen van de mêest stress-gevoelige bêesten da we kenn. Doarom wirdn ze lankstom minder buten gekwêekt. An den universiteit van [[Gent]] zoeken ze ol joaren noa middels om de stress-gevoeligeid te verminderen. Oat'er ne warmen luchtballon ip minder dan ounderd meiters overvliegt keunn z'al in paniek sloan en wegstormen, tweirs deur ofsleutiengn en stekkerdroadn. Achternoa zyn ze goe vô de nôodslacht. En zwyn da geslacht wird ounder stress geeft slicht vlêes da allêne moa goe es voe in charcuterie te droaien; doarom bringt het ôok nie vele ip. Om gêen stress t'èn wirden de mêeste zwyns twolf uren vôorn de slacht ingespeit me 'n kalmeriengsmiddl. Dad'es êen van de redens vowuk da zwynevlêes mêer en mêer noa medikamenten smoakt.
Omdat 't vlêes van ne volwassn beir geweunlik nie smoakelik is, castreren ze mêestal de mannelikke vikkns oan ze 'n poar weken oud zyn. 't Gevolg es rustiger stallen en mêer en verkôopboar vlêes. Da castreren of 't ofsnyen van de teelbollen gebeurt anno 2006 me 'n hêel scherp meske of 'n kniptangske; de vikkens tieren vuuf secounden en doen toun were vôort lik geweunlik. 't Es nie bekend
▲Omdat 't vlêes van ne volwassn beir geweunlik nie smoakelik is, castreren ze mêestal de mannelikke vikkns oan ze 'n poar weken oud zyn. 't Gevolg es rustiger stallen en mêer en verkôopboar vlêes. Da castreren of 't ofsnyen van de teelbollen gebeurt anno 2006 me 'n hêel scherp meske of 'n kniptangske; de vikkens tieren vuuf secounden en doen toun were vôort lik geweunlik. 't Es nie bekend oanze tieren van benouwdegie of van 't zêer.
In de moderne Vlamse zwynesector
Oundanks dat de meeste zwyneboern dus
't Is wel
▲== Inseminatie en zoekbeers ==
▲In de moderne Vlamse zwynesector kun zwyneboern die vele zeugen tope oun 't under nie meer permitteern van al under zeugn te laten dekkn deur eigen beers. Ten eerste ze zoun veel te veel beers moeten oun, die vaneigens plekke vraagt en geld kost an 't eten enzovors, mo ten twidde met assan te moeten tjooln met beers zoun z'ook veel te veel veiligheidsrisico's moeten pakken met dat beers al by al gevaarlike beesten zyn. Ten derde, en messchien nog belangrikst van al, 't is ook no hygiëne toe nie meer verantwoord om die beers hele dagen ip andere zeugen te laten gaan (sexueel overdraagbare ziekten, [[SOA]]'s !). Ten slotte willen al de boeren vaneigens vikkens van de beste beers. Domee dat de meeste zwyneboeren [[sperma]] inkopen van [[KI-stationg]]s. In West-Vlaandern zyn der intussen een paar grote en gekende KI-stationgs ipgekomn; [[KI-Gantois-Oudenburg]], [[KI-Cobbaert]], [[KI-Lichtervelde]], en andere. In die KI-stationgs oun ze een hele serie van de beste beers, en worn ze alle dagen of toch regelmatig zaad afgetrokken.
▲Oundanks dat de meeste zwyneboern dus zaad inkopen, oun ze meestal toch nog assan één of e paar beers. Da's nie als reserve of zo, mo der blykt da zeugen vele beter togen wanneer da ze [[brounstig]] zyn a't ze ne beer zien, en liefst één die by under komt knuffelen, geruchte makt, da ze kunn rieken enzovors. Beers die moeten dienn om goeste ip te wekken, mo die a't puntje by paaltje komt der toch nie ip meugen worn [[zoekbeer]]s genaamd.
▲'t Is wel merkwaardig da zeugen under zo gemakkelik laten in de zak zetten. Heel wa boeren en een nepbeer in plastiek die met batterien ip wieltjes weg en were lopt (rolt). De boer of boerinne speit met ulder speitebusse e bitje [[berereuke]] ip zen kounte, en al die zeugen mo zot staan van de goeste.
== Varia ==
Regel 52 ⟶ 48:
* Et sperma van den beer wordt vele gebruukt in de parfumindustrie omwille van zyn "geurfixatie" eignschappn.
==
't Zwyn es e vrêe belankryke bêeste vô de West-Vloamingn. Z'èn der zelst e ploate van emak, ip de melodie van 't Dutse zuplied ''Trink, trink, Brüderlein, trink'' van Wilhelm Lindemann:
Regel 97 ⟶ 93:
:en zwyg my van oaze of kieken
:mo geef my een brokske van 't zwyn
{{commonscat|Sus scrofa domesticus}}
[[Categorie:Zwyn]]
|