Helium: verschil tussen versies

'''Helium''' ('''He''') es eene scheikundig element van et type edelgas, 'tgeen die wil zeggn datda 'nt hêel rechtsreks in de [[periodiek système|tabelle van Mendeljev]] stoat. 't EdEt atôomnummer '''2'''.

't Is e kleurlôos, smoaklôos, reuklôos, byna inert, ni-toxisch gas. 't Komt praktisch assan voren als goaze gezien dadan der extreme omstandigheedn nodig zyn voen 't zodoanig te compresseern/ofkoeln da 't vloeiboar wordt. 't Is vooral bekend omda a je 't inasemt je tydelik e piepstemmetje krygt.

Helium is et [[2 (getal)|twidde]] mêest voorkomende element in 't heelal en 't onstoat vooral uut kernfusie van twee atoomn[[atoom]]n deuterium. Een andere klêene bron is radioactief α-verval. Et helium da ier gemakt wordt, is wel He²⁺.

Et heliumatoom bestoat in de regel ut 2 [[proton|protoonn]], 2 [[elektron|elektroonn]] en 2 [[neutron|neutroonn]]. Praktisch alle helium is ⁴He,. voVo 1 atoom ³He zyn der e miljoen atoomn ⁴He (ziekyk ôok noa [[massagetal]]). Der zyn nog [[6 (getal)|zes]] andere isotoopn, mo dee zyn ni stabiel. Neutroal helium et 1s² als elektronenconfiguroatie.

Tusschen 4,22 K en 2,1768 K en we te maakn me helium I. In die toestand et helium e [[refractie|refractie-index]] van 1,026 zoda et moeilik is voen et oppervlak te zien. De [[massadichtheid]] is 1/8 van da van woater, den elft zovele of dajda je zoe verwachten deur de klassieke [[fysica]]. De reden doavoren is da de eigenschappn van de individuele atoomn nu effectief toe uitieng komn en ni mi gemaskeerd worden deur et effect van de warmte ip under bewegieng.

Onder et [[lambdapunt]] van 2,1768 K begunt helium em roare te gedraagn.

By die temperateurn kat et element tegen de [[zwoartekracht]] in no boven bougeern langst ippervlakn, ip zoek noar e woarmerwarmer punt. Doarom is 't styf moeilik vo helium ip te sloan: 't ku deur et klêenste gatje no buutn leekn.

Een ander effect is ze [[supergeleidienge]]. Ni verre van et [[absoluut nulpunt]] geleidt helium II rapper [[woarmte]] dan gelyk wukke gekende stoffe. De uutleg iervoren is da helium II gin woarmte deurgift deur [[valentie-elektroonn]] deure te geven, mor ip e manier die gelykoardig is an 't vôorplantn van geluud deur lucht: in golvn. Omwille van die supergeleidieng wordt et gebruukt vo koeling van [[supergeleiders]].

* De dag va vdagevandage wordt helium in plekke van [[woaterstof]] gebruukt in [[luchtballongs]], sinds de [[ramp met de Hindenburg]].

* A je helium inademt verandert et [[timbre]] va je stemme zodoanig daje e piepstemme krygt.

* Soms wordt et in plekke van [[neon]] gebruukt in [[elektroonnbuze]]nelektroonnbuzen.

De êerste anwyzienge da helium bestound, werd ountdekt ip [[18 ogustus]] [[1868]] deur Pierre Janssen, e [[Vrankryk|Franschen]] astronoom beist een eclips. Janssen was et spectrum van de chromosfeer van de [[zunne]] at meetn, ton at 'n een ounbekende lyne ip 587,49 nm registreerde. Em peisde da et natrium was. De [[20 oktober|20sten oktober]] van 't zelfste joar concludeerde Norman Lockyer da die lyne van een apart element kaamt en noemde et achter de zunne ([[Grieks]]: ''ελιος'' of ''helios'').