|
[[File:Psalms scroll.PNG|thumb|220px|right|Psalmrolle.]]
De '''Psalmn''' ( Tibêerioans Hebrêews : ''Təhillîm''; Modern Hebrêews : ''Tehillim'', '''תְהִלִּים''', of "lofpryziengn" ), is e' boek van den Hebrêewsche [[Bybel|Byble]] en van de [[Christndom|Kristlyke]] Byble. Allemalle tôope zyn da' 150 gedichtn die "aal de schakeeriengn van 't gelovegeloove van Israël weeregeevn" <ref name="Harris Ps"> Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "Psalms" pp. 161–164</ref>.
=='Êrkomste van 't wôord==
't Wôord ''"psalmn''" komt van 't Grieks ''Ψαλμοί'' ( ''Psalmoi'' ), da' messchiens ôorsprounklykôorsproenklik wilde zegn "[[Muziek|meziek]] van de liere" of "gezangn by de harpe" en loatre ook glyk wuk stik meziekmuziek, te begunn’begun by ''psallein'' "speeln ip e snaor[[Muziekinstrument|instrument]]" en 't êndign mê "meziek va' glyk wukke sôorte".
==Saamnstellienge e'en tellienge==
[[File:Codex binding Louvre MR373.jpg|thumb|left|220px|David diekteert de psalmn ( ende Xe êeuw, XIe êew - ievôor )]]
't Boek van de Psalmn i'in ze mêest gebruuklikke vorm bestoat uut 150 gezang'ngezangn e'en gebeedn. De Psalmn wordn ook verdêeld in 'oofstikn e'en verzn. Iedr 'oofstik is ton e' psalm. De deeze ên allemalle e' dichtrlik karaktre mê dikkers 't gebruuk van glykloopnde gedachtn of 'êr'aaliengnêraaliengn. De tietle van de verzaamlienge, wilwilt zeggn' "gezang" of "lofpryzienge" zowêl in 't Hebrêews lik in 't Grieks, moa d'rdr stoan ook boovn veele van de psalmn oundretietlsoendretietls. De die geevn muziekalemuziekoale anduudiengn oovre vôojzetjies die wêl zoe'nzoen gekend gewist zyn in de tyd deur vroegre godsdienst'gegodsdienstige genôotschappn. Psalmn diej gemaklik ku'tkut erkenn'n vô'gnsvôgns sôorte zyn : gezang'ngezangn van dankgeevienge ( byvôorbeeld Ps. 30 ), lofzang'nlofzangn ( byvôorbeeld Ps. 117 ) e'en keunienklikke psalmn. Die latste kunn'n gebruukt word'nwordn by krôoniengn e'en bruuloftn. 't OunderwerpOendrewerp va' sommigte psalmn, lik gebeedn, is ook sommigte kêern te ziene in de tekste, byvôorbeeld ip 't ende va' Psalm 72, "De gebeedn van David, zeune va' Jesse zyn gedaon." 't Grotste part van de Psalmn, 'oewel nie te goare gezet in 't boek, zyn smeekbeedn. Je ku' zegn dat de psalmn ook e' bedoelinge 'addn va'van de wet te verduudlikkn ( byvôorbeeld Psalm 1 en Psalm 119 ).
Den oederdom van d' ofzounderlikke ofzoenderlikke psalmn is moeilijk te schattn, en somtyds nie 't achtre'aalnachtraaln. Vele zoendr geschreevn zyn vroeg in de geschiedenisse van 't oede Israël ( duusd joar vôo [[Jezus Christus|Christus]] of nog iddre ) binst datr andre zoe’zoen kunn oentstoan zyn achtre de Babyloniesche Gevang'nschapGevangnschap, die platse gevoenn’gevoenn ê i'in de zesde êeuwe vôo Christus. Byble-gelêerdn zienn ' in de vroegste tyd vuuf verzaamliengn lik of dat ook is in de Torah of Pentateuch ( de êeste [[Vuve|vuuf]] boekn van de byble ). Pertanks, andre reedns vo 't boek ip die maniere te verdêeln ligndr nie vo d'and. De schryvrs zyn eignlik nie echt gekend oundanksoendanks da veele psalmn an David toegeschreevn zyn <ref>Miller, Patrick D. "Psalms Introduction" in Harper Collins Study Bible, Revised Ed. 2006.</ref>. ▼
▲Den oederdom van d'ofzounderlikke psalmn is moeilijk te schattn, en somtyds nie 't achtre'aaln. Vele zoendr geschreevn zyn vroeg in de geschiedenisse van 't oede Israël ( duusd joar vôo [[Jezus Christus|Christus]] of nog iddre ) binst datr andre zoe’ kunn oentstoan zyn achtre de Babyloniesche Gevang'nschap, die platse gevoenn’ ê i' de zesde êeuwe vôo Christus. Byble-gelêerdn zienn' in de vroegste tyd vuuf verzaamliengn lik of dat ook is in de Torah of Pentateuch ( de êeste [[Vuve|vuuf]] boekn van de byble ). Pertanks, andre reedns vo 't boek ip die maniere te verdêeln ligndr nie vo d'and. De schryvrs zyn eignlik nie echt gekend oundanks da veele psalmn an David toegeschreevn zyn <ref>Miller, Patrick D. "Psalms Introduction" in Harper Collins Study Bible, Revised Ed. 2006.</ref>.
===Tellienge===
<div style="float:right; width:35%;">
|}
</div>
De saamnstellienge en de nummrienge van de psalmn verschilt lichtjes tusschen de Mazoretische tekste en de Griekse 'andschriftn van de Septuagint.
Kristlikke tradieschjes verschilln :
* De [[Katholieke kerke|Katlieke]] offisjêeleoffiesjêele liturgie vôgt de Grieksche nummrienge, mo moderne katlieke vertoaliengn gebruukn dikkers de Hebrêewse tellienge, somtyds zettn ze de Griekse nummrienge dr' ook by tusschn 'akschjies.
* De Ôosters-Orthodokse vertoaliengn steun’steun uddre ip de Griekse tellienge.
* By de Syrisch-Orthodokse Kerke Peshitta zyndr 155 psalmn.
* De protestansche vertoaliengn vôgn de Hebrêewse nummrienge.
In 't artiekle 'ier wordt de Hebrêeuwsche nummrienge gevôgd, tezy dat anders gezeid is.
===Andre psalmn===
De mêeste 'andschriftn van de Septuagint bevattn ook e' Psalm 151, die dr óók is i'in Oosters-orthodokse vertoaliengn; e Hebrêewse versje va’van da’da gedicht wierd gevoen'gevoenn in de Psalmn-rolle van de Dôo-Zêe-rolln. De Psalmn-rolle gift de Psalmn in e vôgorde die andrs is of da me gewend zyn elders, e'en ze bevattn ook 'n antal nie-êrkende gedichtn e'en hymn mê 't' zeifste karaktre lik de wêl-êrkende psalmn, woadeure je zou kunn peinzen dat de teegnwôordige verzaamlienge van 150 e' keuze is uut e' grotre antal.
Sommigte versjies va'van de Peshitta bevattn ook Psalmn 152–155. ▼
▲Sommigte versjies va' de Peshitta bevattn ook Psalmn 152–155.
==Schryvrs e' toeschryviengn==
[[File:Psałterz florianski1.jpg|thumb|220px|Psalmn.]]
Vôgns de Joodsche tradiesje zyn de psalmn 't werk van David ( drieëntjeeventig psalm stoan ip z’nzyn naame ), gesteund ip de geschriftn van [[Tiene|tien]] antieke psalmistnpsalmiestn ( woaroundrewoaroendre Adam en Mozes ).
In 't Nieuw Testament, zyn [[zesse]] van de psalmn ( 2, 16, 32, 69, 95, en 110 ) uutdrukklik angeduud aslik van David ( in, îp vôgorde, 'Andliengn van d' Apostles 4:25; 2:31/ Brief an de Romeinn' 4:6; Rom. 11:9/ Brief an d' Hebreewn 4:7/ en Evangeelje vôgns Mattheus 22:43 en d' ôovrêenkoomende verzn in andre synoptiesche Evangeeljes, en ook in d' Andliegn 2:34 ).
De Moslim-tradiesje 'oudn vulbeweirn da' de psalmn, die de name Zabur draagn in de Koran, woarn g'oopnboard an David deur God ip dezeifste wyze lik da' de Torah was g'oopnboard an Mozes e'en de Koran an Mohamed <ref> Gibb, H.A.R. 2001 : Concise Encyclopedia of Islam, ''Brill Academic Publishers'' ISBN 0391041169</ref>.
Veele gelêerdn va'van têegwôordig 'ôorn in de psalmn lik e' zangkôor van verschilnde schryvrs of groepn van schryvrs, woavan veele ounbekendoenbekend <ref> Eaton, John 2005 : The Psalms: A Historical and Spiritual Commentary with an Introduction and New Translation, Continuum, ISBN 0826488951</ref>. 't Mêerendêel van de psalmn zyn vôorofgegoan mê inleidende wôordn —"ipschriftn", die dikkers verschiln in de Masoretische e'en Septuagint-tradiesjes, of ofweezig zyn in d'êneêene en anweezig in d'andre. In de Masoretische tekste, draagndr 101 in d' oofdienge de name van een bepoalde persôon of groep; 73 van de deeze verwyzn noa David <ref name=Wilson>Gerald Wilson, ''Psalms Volume 1'' (NIVAC; Grand Rapids: Zondervan, 2002), p. 78.</ref>.
De toeschryvienge aan an David ê geweunlik de vorm לדוד, mê 't vôorzetsle "le-" die past by David z'nzyn name. Da' ka'ku betêekn "van," "deur," "vô," of "oovre" <ref name=Wilson />. Vandoa, 'oewel da den uutleg va'van de tradiesje is da' die psalmn woarn geschreevn deur David, stelt Michael Goulder da' de psalmn geschreevn woarn in de tyd va'van David, woarschynlik deur einêen va'van zyn zeuns, "lik antwôorde ip oumstandigheednoemstandigheedn woarin datn zeive was" <ref> Michael Goulder, ''The Prayers of David'' (JSOTSS 102. Sheffield: Sheffield Academic Press, 1990), 24.</ref>.
Doa boovvnip, dertien psalmn ên 'oofdiengn die verwyzn noa d' einêen of d' andre gebeurtnisse uut 't leevn va'van David. Die psalmn zyn 3, 7, 18, 34, 51, 52, 54, 56, 57, 59, 60, 63 anden 142.<ref>Wilson, ''Psalms Volume 1'', 80.</ref>.
Andre gelêerdn peizn da' de psalmn 't werk zyn van verschillnde schryvrs uut verschillnde tydn <ref name="ODCC self"/>. Die gelêerdn 'oudnoedn vul da' veel van de psalmn zoe'nzoen ipgemakt gewist zijn van in de tyd van de keuniengn, ônof da ze 't keuniengsuuz wildn eir'nêern <ref name="ODCC self">"Psalms, Book of." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005</ref><ref name>Harris concurs that several Psalms seem to have written for the courts of Davidic kings. Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "Psalms" p. 161–164</ref>. De eisteêeste psalm zoe'nzoen kunn' gebruukt zyn vo d' eiredienstêeredienst in de temple <ref name="ODCC self"/>.
Psalmn 39, 62, e' 77 zyn verboundnverboenn mê e ' zeekre Jeduthun, vo ' gezoungngezoengn te wordn vôgns zyn maniere of in zyn kôor. Psalmn 50 e' 73–83 zyn de psalmn va' van Asaf, e ' kôorleidre, vo ' te ziengn ter êere va ' God. De toeschryviengn va'van Psalmn 42, 44–49, 84, 85, 87, en 88 geevn an da ' de "zeuns va'van Korah" den ipdracht 'adn vo ' de deez an te passn en te ziengn; [http://bible.oremus.org/?passage=2+chronicles+20:19-20:19&version=nrsvae 2, Kroniekn 20:19] gif den indruk da' die groep e leidnd dêel was van de zangres. Den Hebraiest [http://www.lashon.net/JMH/ Joel M. Hoffman] veroundrestelt da' Psalm 49 e' psalm ka'’ zyn teegn 't verderf, nie "vo' Korah" moa wêl "teegn Korah."<ref>''My People's Prayer Book Volume 9.'' (Rabbi Lawrence A. Hoffman, ed.) 2004. ISBN 1-58023-262-0</ref>. ▼
▲Psalmn 39, 62, e' 77 zyn verboundn mê e' zeekre Jeduthun, vo' gezoungn te wordn vôgns zyn maniere of in zyn kôor. Psalmn 50 e' 73–83 zyn de psalmn va' Asaf, e' kôorleidre, vo' te ziengn ter êere va' God. De toeschryviengn va' Psalmn 42, 44–49, 84, 85, 87, en 88 geevn an da' de "zeuns va' Korah" den ipdracht 'adn vo' de deez an te passn en te ziengn; [http://bible.oremus.org/?passage=2+chronicles+20:19-20:19&version=nrsvae 2, Kroniekn 20:19] gif den indruk da' die groep e leidnd dêel was van de zangres. Den Hebraiest [http://www.lashon.net/JMH/ Joel M. Hoffman] veroundrestelt da' Psalm 49 e' psalm ka'’ zyn teegn 't verderf, nie "vo' Korah" moa wêl "teegn Korah."<ref>''My People's Prayer Book Volume 9.'' (Rabbi Lawrence A. Hoffman, ed.) 2004. ISBN 1-58023-262-0</ref>.
==Psalm 38==
[[Image:Bhs psalm1.gif|thumb|220px|Hebrêewse tekste va' psalm 1]]
[[File:Aleppo Codex (Deut).jpg|thumb|220px|Psalmn in de Aleppo Codex.]]
va'van David, vor oovrepeizienge. <br>
<br>
God, kasty' me nie i'in je koleire, <br>
e'en straf me nie omda'jomdaj kwoad zyt. <br>
Va'Van jounjoen pyln 'ên myn deurbôord, <br>
joen 'and weeg’weeg zwaor ip myn. <br>
'k voaln va' me sus omda'jomdaj gy zôzo dul zyt, <br>
'iin me bêen'nbêenn istr e' knaagienge, aal deur myn foutn. <br>
Myn deugnietry stêeg boovn me kop. <br>
Lik e' zwoar gewichte verplett'rtverplettrt ze myn. <br>
Myn kwetseurn ountsteeknoentsteekn en êttr'nêttrn, <br>
Omda 'k ik zôo’nzôo'n dwoazn zyn. <br>
'k Loopn roundroend mê me neuze in de groend. <br>
'k Zyn hêel de dag an 't schrêemn. <br>
Me lee'nleen gloei'ngloein van de kor'skors. <br>
'k Voeln me hêelegans flauwflow. <br>
'k duuzln e'en k'k zyn vermorzld.<br>
'k kermn omda' m'nmyn êrte benauwdbenowd is.<br>
'ÊireÊere, al myn 'verlangn goa no' joen.<br>
Myn zuchtn zyn vo joen nie weggestookn. <br>
Myn êrte kwakkelt.<br>
Myn forcesterkte verschroumpeltverschroempelt. <br>
En de kloarte va' myn oogn doovt uut.<br>
Me moatn en kennissn bluuvn weg van me plaage.<br>
Myn famielje wil memyn nie zien'.<br>
Die me wiln vangn maakn e volle vôvo myn. <br>
De deze die me wiln kwetsn bekladdn myn, <br>
e'en zoekn myn te bedriegn hêel de dag. <br>
Moar ikke, lik e' doovn, 'ôorn nietnt. <br>
'k zyn lik e stomn die ze moundmoend nie oopndoet. <br>
Joak, 'k zyn lik e vint die doove is, <br>
in wiens ze moundmoend dr gin verwytn zyn. <br>
Va'Van ip joen, Jahweh, bluuv 'k 'oopn. <br>
Gy go'goa myn antwôord geevn, 'EireȆere myn God. <br>
Va'Van zei 'k ik, "lat undre gin leut' 'ên mê myn, <br>
of greitn ôk ik struukln." <br>
Joak, 'k zyn bykans gevoaln. <br>
Myn smertn stoan ip me vor'ôofdvorôofd te leezn. <br>
Va'Van 'k goan me streekn bekenn'.<br>
'k wiln ik berouwberow ên vo' memyn zoundnzoendn. <br>.
Moa 'k ên veele en sterke vyan'nvyann. <br>
De deze die myn azommoaasammoa haatn zyn mê veeln. <br>
De deze die goed mê kwoad betaaln zyn teegn myn, <br>
Va'Van 'k zoekn ik tgêne da' goed is. <br>
Stuuk myn nie weg, Jahweh. <br>
MeMyn God, bluuv nie verre van myn. <br>
'Oastje vôvo memyn 't 'êlpn, <br>
'EireȆere, myn rêddienge.
( Geschuufld deur e' [[Gebruker:Forstbirdo|busveugle]] )
==ExterneEksterne koppliengn==
{{Commons|Psalms}}
*[http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt2601.htm Psalmn in 't Hebrêeuwsch]
*[http://www.ebible.org/web/Psalms.htm Psalmn in 't Iengels] {{en}}
*[http://www.snerpa.is/net/biblia/salmar.htm Psalmn in 't Yslans]
*[http://www.salmosonline.com/ Psalmn in 't PortugeesPortugêes]
*[http://www.bibeln.se/las/2k/ps Psalmn in 't ZwêedsZweeds]
==Verwyziengn==
<references>
| 