Versie van 8 mrt 2013 22:58 bewerkn Addbot (discuusjeblad \| bydroagn) 5.959 bewerkingen k Bot: Migrating 132 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8072 (translate me) ← Vorige veranderienge		Versie van 30 nov 2014 23:23 bewerkn ersteln Zeisterre (discuusjeblad \| bydroagn) beheerders 26.283 bewerkingen cat Volgende veranderienge →
Regel 5: Een '''vulkoan''' is een openienge an d' uppervlakte van een planete woar da gesmolten gestêente ([[magma]]), [[goaze\|gaze]] en brokkn gestêente ([[tefra]]) nô buutn kommn. Round zuk openiengn wordt d'er dikwils een berg gevormd. De momentn wôda materioal uut een vulkoan gesmeetn wordt noemn me een uutbarstienge of een eruptie. Up d'[[eirde]] wordn vulkoann mêestol gevoundn an de grenzn tussn [[ploatntektoniek\|tektonische ploatn]]. d'Uutzounderienge doarup zyn "hot spots". Da zyn plekkn woada hêet materioal uut de mantel deur den eirdkost komt. Vulkoann goan dikwils t'hope med ~~aardbeviengn~~[[eirdbevienge\|eirdbeviengn]] en andere vulkoanische verschynsels lik [[geiser]]s of [[warmwoaterbronne\|warmwoaterbronn]]. == Classifikoatie == === Samenstellienge === Een veelgebruukte classifikoatie vô vulkoann is gebaseerd up de chemische samenstellienge van de lava dat d'er uutkomt. * ''Zeure vulkoann'': ôd het magma zeur van samenstellienge is (mêer dan 65% silica, typisch zo'n 30% zuvere silica, 50% orthoclaas en 12% mica) wordt het vree viskeus. Dôdeure kand het moeilik uut de vulkoankroater kommn, en zô'n vulkoann hen dikwils vrêe explosieve erupties (bevoorbêeld [[Vesuvius]] in [[Italië]] of Mont Pelée up Martinique). Da komt omdad een ~~magma prop~~magmaprop de kroater hè verstopt en de gazedruk derounder stygt toedat den prop meegeeft. * ''Basaltische vulkoann'': basaltisch magma êed een veel lêgere silica-koncentroatie en minder gaze. Omdat 't veel minder viskeus is loopt de lava mêestol zounder explosies uut de kroater. De vulkoann in Hawaii en [[Ysland]] zyn typische vôorbêeldn. Sommige van die sôorte uutbarstiengn zyn de grotste die ôois up eirde hên vôorngekommn, gelik de ''Decca Traps'' in [[Indië]] en de ''Siberische Traps''. Regel 30: == Vulkanische activiteit == Vulkanische activiteit goa dikwils t'hope med ~~aardbeviengn~~eirdbeviengn. Lichte ~~aardbeviengn~~eirdbeviengn dichte teegn een vulkoan zyn dikwils een têekn dat er een eruptie an 't kommn is, en vantydn komt er ook gaze vry. Uutgedoofde vulkoann zyn vulkoann die zôlange gin têekn van leevn hen getoogd dat de korste gin magam mêe kan deureloatn. Toch kunn vulkoann vôor een langn tyd nie actief zyn, môar ot er nog een kanse is dat je toe leevn zou kunn kommn, wordt da type een slapende vulkoan genoemd. == Verspreidienge == Alhoewel dan vulkoann min of mêer willekeurig up d'~~êrde~~eirde vôornkommn, zyn ze toch geconcentreerd an de randn van tektonische ploatn. De bekendste concentroatie ligt round den [[Stilln Oceoan]] en is ~~geknd~~gekend as de "Ring van Vier" (Iengels: ''Ring of fire''). Een specioal geval zyn de ketens van onderzêese vulkoann wôadan de tektonische ploatn van mankoar wegdryvn, gelik de [[Mid-Atlantische Rugge]]. Verder zyn d'er ook nog de hot spots, gelik Hawaii, de Kanarische Eilandn en Réunion. == Andere planeetn == Regel 46: [[Categorie:Vulkanologie]] [[Categorie:Wikipedia:Bofartikel]]

Vulkoan: verschil tussen versies