Francesco Petrarca: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
clean up |
||
Regel 1:
{{streektoale|Noordelik West-Vlams}}
[[Ofbeeldienge:Francesco Petrarca00.jpg|thumb|Francesco Petrarca.]]
'''Francesco Petrarca''' of in 't korte '''Petrarca''' ([[20 juli]] [[1304]] – [[19 juli]] [[1374]]), was 'n [[Italië|Italjoansche]] gelêerde, schryvre en dichtre uut de [[Renaissance]], en êen van d' êeste humaniestn. Petrarca's êroentdekkienge van [[Cicero]]'s brievn wordt dikkers bekêekn lik 't begun van de vêertiendêewsche Renaissance. Petrarca wordt nogoal e kêe de "Voadre van 't Humaniesme" genoamd <ref>
==Leevnsbeschryvienge==
===Joenge joarn en vroege loopboane===
[[Ofbeeldienge:Arezzo Campanile - Santa Maria della Pieve.jpg|thumb|left|Santa Maria della Pieve in Arezzo.]]
Petrarca wierd geboorn in de [[Toscane|Toskoansche]] stad Arezzo in 1304. Y was de zeune van Ser Petracco en ze wuuf Eletta Canigiani. Zyn noame was ôorsproenklik "Francesco Petracco". De noame wierd loatre [[Latyn|verlatynst]] no "Petrarca". Petrarca zyn joengre broere wierd geboorn in Incisa in Val d'Arno in 1307. [[Dante Alighieri|Dante]] was e moat van zyn voadre <ref name="Bishop">
Y reisde veele in Europa, was ambassadeur en is den êeste toeriest genoamd gewist <ref>
Mispryznd tgêene datn gloofde d' oenweetendeid te zyn van d' êewn die êm vorof giengn, zoe Petrarca 't begrip van de "Doenkre Eewn" vo den êeste kêe gebruukt ên.
Regel 14:
===Mont Ventoux===
[[Ofbeeldienge:Mont ventoux summit.jpg|thumb|Top van de Mont Ventoux.]]
Petrarca vertelt da ip de 26-ste april 1336, y mê ze broere en mêt twêe knechtn de top (1 200 m ooge) van de Mont Ventoux beklomn êt, e prestoasje dietn geleeverd êt vo zyn oentspannienge en ni uut nôodzoake <ref>{{en}} Nicolson, Marjorie Hope 1997 : Mountain Gloom and Mountain Glory: The Development of the Aesthetics of the Infinite, p. 49; ISBN 0-295-97577-6
[[Ofbeeldienge:Altichiero,_ritratto_di_Francesco_Petrarca.jpg|thumb|left|Petreit van Petrarca deur [[Altichiero]].]]
Gelêerdn<ref>Lik J. H. Plumb, in zyn boek ''The Italian Renaissance'',</ref> benoadrukkn da Petrarca zyn brief <ref name=AMV>[http://petrarch.petersadlon.com/read_letters.html?s=pet17.html Familiares 4.1] vertoald deur Morris Bishop, vermeld in Plumb.</ref><ref>[http://links.jstor.org/sici?sici=0030-8129(199310)108%3A5%3C1050%3APATPOF%3E2.0.CO%3B2-H JSTOR: Petrarch at the Peak of Fame]</ref> an Dionigi 'n ipvallend "moderne" oedienge lat zien van schôoneidsbelleevienge van 't landschap en y wordt nog oltyd gêrn vermeld in boekn of tydschriftn gewyd an 't bergbeklemn. By Petrarca goat die oedienge tegoare mêt e streevn nor e deugdzoam [[Christndom|kristlik]] leevn, en otn ip de top kwam, namt y uut ze zak e boek van ze gelievde gêestlijke gids, [[Sint-Augustinus]], datn oltyd by êm ad <ref>McLaughlin, Edward Tompkins 1894 : Studies in Medieval Life and Literature, ''G.P. Putnam's Sons'', New York, p. 6</ref>.
Regel 20:
Allêene vo ze plezier beklomt y de Mont Ventoux, die twoafoenderd meters boovn de vlakte uutstikt. 't Was gin grôotn êldendoad, nateurlik; mor y was d' êeste bergbeklemmr peur vo 't plezier van ip de top no 't landschap te kunn kykn. (Of bykans den êestn; van y kwam 'n oede schaapêrdre teegn in 'n ooge bejk, die vertelde datn fiftig joar iddre ip de top gegrocht was, en dien mensch ad allêene mo spyt van de grôote inspannienge en zyn gescheurde klêern.) Petrarca was duuzlig en ipgewoenn van 't zicht ip d' Alpn, de bergn roend [[Lyon]], de [[Rhône]], de boaje van [[Marseille]].
Y nam de "Belydnissn van Sint-Augustinus" ter and en bepeisde da zyn beklemmienge peur e zinnebeeld was van zyn streevn nor e beetre leevn <ref name="autogenerated1" />. Ot boek toevollig oopnviel woarn Petrarca zyn oogn rechtuut angetrokkn no de vôgnde wôordn : ''...En de menschn bewoendren 't zicht van de bergn, en van de geweldige golvn van de zêe, en de bridte van de stroomn, de wydte van d' oceoann, en de beweegienge van de [[Sterre (astronomie)|stern]], mor in undre eign kykn ze nie...
Petrarca zyn antwôorde was e hêele droaj te moakn van de nateure buutn no de "ziele" vanbinn : '''k Dejn 't boek toe, kwoad ip mn eign da 'k nog eirdsche diengn bewoendrde, ikke die aa lange a kun weetn, zeifs van hejdnsche filozoofn, datr nietnt zo woendreboar is lik de ziele, die zeive grôot, nieks grôot kan vienn buutn eur zeive. Tonne, echt, was'k ik voldoan mê tgêen 'k adn gezien van de berg; 'k richte mmyn inwendig ooge ip mezeivn, en van die tyd of kwam dr gin wôord mir oovre myn lippn toe da we beneen woarn... Wiedre kykn roend vo wat datr allêene mo vanbinn is...Oeveele kêern, peisje gy, zoe'k ik die dag omgekeekn ên, no de top van die berg die mor 'n êlle ooge was vergleekn mê den oemvank van de menschlikke gêest...<ref name=AMV/>''.
[[Ofbeeldienge:Arquà Petrarca Punto di vista di un'aquila.jpg|thumb|Petrarca 's uus in Arquà by Padua.]]
[[Ofbeeldienge:Simone Martini - Frontispice du Virgile.jpg|thumb|Petrarca zyn Virgilius (roend 1336) <br />Verlucht andschrifte deur [[Simone Martini]], 29 x 20 cm Biblioteca Ambrosiana, [[Milaan]].]]
James Hillman is van mêenienge dat d' eroendekkienge van den innerlikke weirld d' echte betêeknisse is van de debeurtnisse <ref name=RP>
===Loatre joarn===
Regel 42:
Et viget exanimi in corpore prisca fides. <!--<ref> [http://www.gutenberg.org/files/40773/40773-0.txt The last lay of Petrarch's cat], Notes and Queries, Vol. V, Number 121, February 21, 1852, Author: Various, Editor: George Bell</ref> --></blockquote>
Petrarca zyn testament (ip datum van 4 april 1370) lat 50 florynn an Boccaccio "vor e warme frak te koopn"; verschillnde legoatn (e peird, e zèèvre beekre, e luute, e Madonna) vo ze broere en vo zyn moatn; zyn uus in Vaucluse vo de bewaakre; vo zyn zieleruste, en vo d' oarme menschn; en 't grotste dêel van zyn oenroerend goed vo zyn schôonzeune, Francescuolo da Brossano, die den êlft drvan moe geevn an "de persôon an wien, lik of datn wit, ik wenschn dat no toe goat"; verzeekers zyn dochtre, Francesca, Brossano zyn wuuf. 't Testament zeg nieks oovre 't eigndom in Arquà noch oovre zyn boekery; de boekery van merkwoardige andschriftn was aa beloofd gewist an Venetië, om te verwissln mê Palazzo Molina. Die schikkienge was verzeekers vervolln otn veruusde no Padua, de vyand van Venetië, in 1368. De boekery wierd aangesloan deur d' Êern van Padua, en zyn boekn en andschriftn zyn nu verstrôojd oovre hêel Europa <ref>Bishop, pp. 360, 366 en voetnotas; Bishop noteert da viftig florynn twientig frakn wèèrd woarn</ref>. Niettemin ist de ''Biblioteca Marciana'' die tradisionêel die werkn ipeist lik van eur Stichtienge, oewel da de stichtr van 't Foens feitlik Kardinoal Bessarion was in 1468 <ref>
==Werkn==
Regel 49:
Petrarca gaf ook veele boekn uut mê zyn brievn, mor ook iestooriesche brievn lik van [[Cicero]] en [[Virgilius]]. Cicero, Virgilius en [[Seneca]] woarn zyn lettrekundige vôorbeeldn. De mêeste van zyn Latynsche geschriftn zyn teegnwôordig moejlik te vienn, tenzy in vertoalienge. 't Is moejlik vor e zjuuste doatum te plakn ip ze geschriftn, van y a de neigienge van ze hêel ze leevn t' êrwerkn.
Petrarca verzoamlde zyn brievn in twêe belangryke reeksn boekn genoamd ''Epistolae familiares'' ("[http://www.italicapress.com/index260.html Brievn oovre famieljezoakn]") en ''Seniles'' ("[http://www.italicapress.com/index262.html Brievn oovre den oedredom]") <ref>''[http://www.italicapress.com/index260.html Brievn oovre familizoakn] (Rerum familiarium libri),'' vertoald deur Aldo S. Bernardo, 3 vols.' En ''[http://www.italicapress.com/index262.html Brievn oovre den oedredom] (Rerum senilium libri),'' vertoald deur Aldo S. Bernardo, Saul Levin & Reta A. Bernardo, 2 vols.
== E proevertje ==
Regel 55:
[[Ofbeeldienge:Bundesarchiv Bild 183-1985-0819-019, Handschrift, Francesco Petrarca.jpg|thumb|Andschrifte van Petrarca.]]
{|
! Ôorsproenklyke tekste <ref>
! West-Vlamsche "êrdichtienge" <ref>
|-
|
|