Dante Alighieri: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
clean up |
|||
Regel 64:
Y schrêef de Komedie in e toale dietn Italjoans noamde, in zeekre ipzicht e gemienglde lettrekundige toale gesteund ip de streektoale van Toskoane, mê sommigte Latynse elementn en andre streektoaln. Y wilde ipzettlik leezers vienn deur hêel Italië en zowêl simple menschen lik gelêerdn en dichters. Deur e dichtwerk te maakn mê epiesche ipbow en filozofiesche bedoelienge, bewêes y da d' Italioanse toale 't oogstmeuglikke kost uutdrukkn. In 't Frans wordt 't Italioans somtyds bygnoamd "de toale van Dante". Schryvn in de volkstoale dej Dante lik êen van d' êeste (lik [[Geoffrey Chaucer]] en Giovanni Boccaccio) vo te breekn met schryvn allêene moa in 't Latyn (de toale van de Kerke, van de geschiednisse en van gelêerdied in 't algemêene, mor ook van lyrische dichtkunste). Die breuke voend navolgienge en liet toe van mêer literateure te loatn verschynn vor mêer leezrs, en bereide voorn op 'n oogre groad van geletterdeid in de toekomste. Moa, in teegnstellienge mê Boccaccio, [[John Milton|Milton]] of [[Ariosto]] wierd Dante gin schryvr die in hêel Europa geleezn was toe an de [[Romantiek]]. Vo de Romantiekers was Dante, lik [[Homeros]] en [[Shakespeare]] e schôon vôorbeeld van 't zuuvre zjenie die zyn eign reegls makt, karakters schept van oovreweldigende gestalte en diepgank, die verre de vroegre mêesters oovreklast, mo zeive nie kan achtrenoa gedoan wordn. In hêel de 19e êewe wierd Dante's reputoasje altyd moa grotr en nie mêe of te breekn; en in 1865, de 600ste verjoardag van zyn geborte, wastn êen van de grotste lettrekundige ikôonn van de Westersche weirld.
[[Ofbeeldienge:
Leezers kunn dikkers nie verstoan oe da zukn serieus werk e "komedie" kan genoamd wordn. In de tyd van Dante wierdn alle serieuze gelêerde werkn in 't Latyn geschreevn, e tradiesje die zoe bluuvn deurn vo verschillnde êewn toe an 't laste van de Verlichtienge, en werkn geschreevn in om 't eevn wukke andre toale wierd bekeekn lik van twyflachtige weirde. Verdre wyst het wôord "komedie" in de klassieke betêeknisse ip werkn die geloof in e geordnde weireld weeregeevn, woarin de gebeurtnisn nie allêene uutmoenn in e gelukkig of gêestig ende moa die wêl oendre den invloed stoan van e wille van de Verzienigheid die al de diengn stiert vor 'n uutendlik goed. Deur de betêekenisse van 't wôord, lik of da Dante zeive schrêef in e brief an Cangrande I della Scala, de vôortgank van de beedevoart van d' êlle no den eemle is de paradigmatieke uutdrukkienge van komedie, omda 't werk begunt mê de morêele verwarrienge van de beedevoardre en endigt mê 't anschown van God.
Dante's andre werkn omvatn ''Convivio'' ('t Gastmoal),<ref>[http://www.danteonline.it/english/opere.asp?idope=2&idlang=UK Banquet, ''Dante online'', 2008]</ref> e verzoamlienge van zyn langste gedichtn mê 'n (oenvultôoide) zinnebeeldige kommentoar; ''Monarchia''<ref>[http://www.danteonline.it/english/opere.asp?idope=4&idlang=UK Monarchia, ''Dante online'', 2008]</ref>, e boendige verandlienge van polletieke filozofié in 't Latyn die verôordêeld wierd en verbrand achtre Dante zyn dôod <ref>{{en}} Anthony K. Cassell
[http://cuapress.cua.edu/BOOKS/viewbook.cfm?Book=CAMC The Monarchia Controversy]. De ''Monarchia'' blêef stoan ip de Lyste van de Verboodn Boekn (of ''Index Librorum Prohibitorum'') van in 't begun toe an 1881</ref> <!--<ref>Giuseppe Cappelli, [http://books.google.it/books?id=_ssFAAAAQAAJ&pg=RA1-PA28&lpg=RA1-PA28&dq=dante+%22de+monarchia%22+bertrando&source=web&ots=NCqp5oQsQq&sig=47buQld-37Cg8XgjLAmlMvm2Bls&hl=it La divina commedia di Dante Alighieri], in 't Italioans </ref> --> deur de Pauselikke Legoat Bertrando del Poggetto, die yvert vor a weireld-monarchie om de weireldvrede in 't leevn ip eirde meuglik te moakn, en de betrekkiengn van die monarchie mê de Roomsche Katlieke Kerke lik gids vo de vrede in 't iernoamoals; ''De vulgari eloquentia'' (Oovre de welspreekneid van de volkstoale),<ref>{{en}} [http://www.danteonline.it/english/opere.asp?idope=3&idlang=UK De vulgari Eloquentia, ''Dante online'']</ref> oovre lettrekunde in de volstoale, gedêeltlik in noavolgienge van de ''Razos de trobar'' van [[Raimon Vidal de Bezaudun]]; en ''La Vita Nuova'' ('t Niewe Leevn) <ref>{{en}} [http://www.danteonline.it/english/opere.asp?idope=5&idlang=UK New Life, ''Dante online''.]</ref>, de vertellienge van zyn liefde vo Beatrice Portinari, die ook diende lik 't uutendlik zinnebeeld van reddienge in de Komedie. De ''Vita Nuova'' bevat veele van Dante zyn liefdesgedichtn in 't Toskoans, tgêen nie zoendre vôorgoande was; de volkstoale was aa vêele gebruukt gewist vo lyriesche werkn in de dertiende êew. Moa, Dante zyn kommentoar ip zyn eign werk is ook in de volkstoale—zowêl in de ''Vita Nuova'' lik in 't ''Convivio''—in de platse van 't Latyn da bykans oovral gebruukt was.
== Proevertjes <ref>êrtoalienge vôgns Westvlamsche smoake deur e [[Gebruker:Forstbirdo|Busveugle]]</ref><ref>Zie ook [[Têrzyne]]</ref> ==
| |||