|
[[Ofbeeldienge:Vöcklabruck Unterer-Stadtturm Maximilian.jpg|thumb|<center>MAXIMILIANUS, DEI GRATIA REX ROMANORUM ip de stadstorre van Vöcklabruck in Ipper-Ôostnryk]]
In 't Duuts [[Hillig RoomsRôoms Ryk]] wierdn de keuniengn êest verkoozn en ’n ende loater deur de paus gekrôond tout keizer. De periode vó die krônienge wierdn ze '''RoomseRôomsche keunienk''' genoemd.
Sommigte RoomseRôomsche keuniengn woarn ol dôod vór under keizerskrônienge, en zyn dus nôoit keizer gewist, lik [[Albrecht II (HRR)|Albrecht II]] en [[Ferdinand IV (HRR)|Ferdinand IV]].
De LatynseLatynsche noame was ''Rex Romanorum'', de DuutseDuutsche noame ''Römischer König'' of ''König der Römer''. In de 18e êeuwe wierd ook ''König in Germanien'' of ''Germaniae Rex'' gebruukt. Moderne DuutseDuutsche schryvers gebruukn den term ''Römisch-Deutscher König'' ('''Rôoms-Duutsche keunienk''').
==’t Begun==
In 911 stierf [[Lodewyk et Kiend|Lodewyk IV]], de latste [[Karoliengers|Karoliengische]] keunienk van [[OostÔost-Francië]].
Deurda Lodewyk IV nog e kiend was en doaby ook ziekelik, krêegn de verschillige [[stamhertogdom]]mn Frankn (of Franconië), Saksn, Beiern, ZwaabnSwaabn en [[Lotharingen]] mêer en mêer macht. Den hertog van Franconië, [[Konrad I van OostÔost-Francië|Konrad I]] wierd verkoozn tout nieuwe keunienk van OostÔost-Francië. Lotharingen wilde liever e Karolienger en doa koozn ze [[Karel de Simpeln]] van [[West-Francië]].
Hêel de periode da Konrad I keunienk was hèt ‘n moetn vechtn teegn de groeiende macht van d’hertoogn van Saksn, Beiern en ZwaabnSwaabn. Je besefte da den hertog van Saksn den ênigstn was die capabel was vo ‘t keunienkryk tegoare t‘houdn en ip z’n sterfbedde kost ’n z’n broere Eberhard overhoaln vo de krône over te droagn an [[Hendrik I de Veugeloare]], den hertog van Saksn, die hem ipvolgde in OostÔost-Francië.
In 925 kost Hendrik I Lotharingen were ounder OostÔost-Francië briengn. Ip 't ende van z’n leevn haad ‘n ol de stamhertogdommn verênigd en je wordt doadeure anzien als de stichter van ‘t middelêeuws Duutsland. ‘t Keunienkryk evolueerde ounder ’t Saksisch Huus van de [[Liudolfiengers]] (ook ‘t Ottoons Huus genoemd) no ‘t vervolg van ‘t Hillig RoomsRôoms Ryk.
Van 924 wast er doa gin keizer mè gewist. Hendrik I zyn zeune, [[Otto I (HRR)|Otto I]], wierd in 962 gekrôond tout keizer. 't [[Lyste van Rooms-Duutsche keuniengn en keizers van et Hillig Rooms Ryk#Ottoons Huus|Ottoons Huus]], te begunn by keunienk Hendrik I, wordt doadeure anzien als d'êeste dynastie die de keizers van ‘t Hillig RoomsRôoms Ryk achter de [[Karoliengers]] ipvolgde.
’t Ryk bestound nie ollêne uut ‘t keunienkryk Duutsland met [[OostnrykÔostnryk]], [[Boheemn]] en ’t loatere [[Zwitserland]], mor ook nog uut de keunienkrykn [[Italië]] en [[Bourgondiërs#Ounder et Hillig Rôoms Ryk|Bourgondië]].
==Habsburgers==
Achter ‘n dôod van [[Sigismund (HRR)|Sigismund]] stierf ‘t [[Huus Luxemburg]] uut. Z’n ênigste dochter [[Elisabeth van Luxemburg|Elisabeth]] erfde [[Hongareye]], [[Duutsland]] en [[Boheemn]]. Ze trouwde mè den Habsburger, hertog Albrecht V van OostnrykÔostnryk. ([[Rudolf I (HRR)|Rudolf I van Habsburg]] (1273-1291) was e verre vôorvoader van hem).
De DuutseDuutsche keurvorstn (verkiezers van ‘t Hillig RoomsRôoms Ryk) verkoozn Albrecht V als ipvolger van Sigismund, woamee dat ‘n keunienk [[Albrecht II (HRR)|Albrecht II]] kwam. Je was den êeste RoomseRôomsche keunienk van den tak van d'[[Habsburg#Lyne van d’Albertynn|Albertynen]] van d’hertoogn van OostnrykÔostnryk.
Met hem begost de lange reke van DuutseDuutsche keuniengn en keizers van 't [[Lyste van Rooms-Duutsche keuniengn en keizers van et Hillig Rooms Ryk#Huus Habsburg (1438-1740)|Huus Habsburg]] (1438-1740).
Deur de verênigienge van [[OostnrykÔostnryk]], [[Hongareye]] en [[Boheemn]] woarn de Habsburgers machtig genoeg gekommn vor under wille te kunn ipleggn an de keurvostn, en in 1438 kwam ’t keuniengschap erfelik.
Achter Albrecht II wierdn ol de HabsburgseHabsburgsche keuniengn ook tout keizer gekrôond, uutgezounderd Ferdinand IV, die nog vó z’n voader stierf.
Achter [[Karel VI van et HRR|Karel VI]] zyn dôod in 1740 stierf ‘t Huus Habsburg in mannelikke lyne uut. Mè z’n dochter [[Maria Theresia van Ôostnryk]], die getrouwd was mè [[Frans I van et HRR|Frans I]], begost ‘t [[Lyste van keuniengn van Hongareye#Huus Habsburg-Lotharingen|Huus Habsburg-Lotharingen]].
| 