Hertogdom Broabant: verschil tussen versies

[[Image:Armoiries Brabant.svg|thumb|200px|<center>’t't Woapnschild van Broabant]]

’t't '''Hertogdom Broabant''' was ‘n'n hertogdom in de [[Lêge Landn]] van [[1183]] toet [[1795]].

’t't Bestound uut de drie hudige [[Belgische provinsjes]] [[Vlams-Broabant]], [[Antwerpn (provinsje)|Antwerpn]] en [[Woals-Broabant]] (met ’t't gebied van Gembloux en Sombreffe in de [[provinsje Noamn]]), ‘t't [[Brussels Hoofdstedelik Gewest]], en toet [[1648]] d’d'[[Hollandsche provinsjes|Hollandsche (Nederlandse) provinsje]] [[Nôord-Broabant]].

De Belgische vlagge is gebaseerd ip de drie kleurn van ’t't woapnschild van Broabant.

De noame Broabant is ofgeleid van ''braecbant'', e soamnstellienge van ''braec'' da 'broek' of 'moerassig land' wil zeggn, en ''bant'' 'streke'. ’t't Was d’oorsprounkelikked'oorsprounkelikke noame van de [[Broabantgouwe]] (pagus Bracbatensis), die strekte tusschn de [[Schelde]] en de Dyle.

In den tyd van de [[Romeins Ryk|Romeinn]] lag ‘t't gebied in de Romeinsche provinsjes Belgica en Germania Inferior en ‘t't was beweund deur Belgn die van [[Keltn|Keltische]] en Germoansche ofkomste woarn. ’t't Gebied tusschn de [[Schelde]] en de [[Moas]] wierd [[Toxandrië]] genoemd. Ip ’t't ende van de Romeinsche periode wierd [[Gallië]] veroverd deur de Germoansche [[Frankn]].

In 481 kwoamn de [[Meroviengers]] an de macht. ’t't Gebied lag ton in [[Austrasië]], ‘t't nôord-ôostelik stik van ’t't Merovingisch keunienkryk. [[Clovis I]] verênigdeverêenigde ol de Frankn ounder êen leider. Achter zyn dôod in 511 most zyn ryk verdêeld wordn ounder zyn zeuns en ’t't was mormoar in 687, achter veel oorloogn, da den [[hofmeier]] Pepeyn van Herstal [[Neustrië]] en Austrasië definitief kost verênignverêenign. In 751 zette zyn klêenzeune [[Pepeyn de Kortn]] de latste Merovingische keunienk Childerik III an de kant. Je liet hem uutroepn tout keunienk en met hem begost de dynastie van de [[Karoliengers]], genoemd achter zyn voader Karel Martel.

[[Karel de Grôotn]] kost et [[Frankisch Ryk]] round 800 enorm uutbreidn en versterkn, mo zyn zeune [[Lodewyk de Vroomn]] was de latstn die ’t't enorm ryk kost tegoare houdn, want volgns de Frankische tradiesje most et ryk verdêeld wordn ounder zyn zeuns.

In 843, by ‘t't [[Verdrag van Verdun]], wierd et verdêeld in [[West-Francië]], [[OostÔost-Francië]] en [[Middn-Francië]].

’t't Gebied kwam ton in Middn-Francië te liggn, da tusschn de Schelde en de [[Reyn]] lag. ’t't Gebied van ’t't loatere [[Groafschap Vloandern]], ten westn van de Schelde, kwam in West-Francië te liggn.

[[Lotharius II]] krêeg ’t't mêest nôordelik stik, da ''regnum Hlotharii'' (ryk van Lotharius) genoemd wierd en loater in de 10e êeuwe ''Lotharingia''.

In 903 wierd et [[Lotharingen#D’hertoogn van Lotharingen|hertogdom Lotharingen]] gesticht as [[stamhertogdom]] ounder ‘t't keunienkryk [[Lotharingen]].

De latste keunienk van Lotharingen was [[Karel de Simpeln]] van West-Francië. In 922 kost keunienk [[Hendrik de Veugeloare]] van OostÔost-Francië hem verjoagn en Lotharingen was van ton e stamhertogdom ounder ‘t't Duuts Ryk.

In 959 wierd ’t't hertogdom in twi stikkn gesplitst: [[Neder-Lotharingen]] (Lotharingia inferior) en [[Ipper-Lotharingen]] (Lotharingia superior).

==Vormienge van ’t't Hertogdom Broabant==

Deur under trouw wierd et [[groafschap Leuven]] verênigdverêenigd met et groafschap Brussel.

‘t't Gebied van de Broabantgouwe tusschn de Dender en de Zenne was e Paltsgroafschap van Lotharingen. Achter den dôod van de paltsgroaf Herman II in september 1085, wierd et in lêen gegeevn an groaf Hendrik III van Leuven ounder de vorm van e landgroafschap.

In meie 1106 kwam zyn broere en ipvolger, [[Godfried I van Leuven]], ook hertog van Neder-Lotharingen (as Godfried V of VI) en markgroaf van Antwerpn, en doamee wierd de boasis geleid vo ’t't hertogdom Broabant.

Den titel [[Hertog van Broabant]] is in 1183/1184 gecreëerd gewist deur keizer [[Frederik Barbarossa]] as belôniengebelôonienge vo groaf Godfried III van Leuven, die Jeruzalem hielp verdedignverdeedign teegn den EgyptischnEgyptische sultan Saladin.

De keizer verênigdeverêenigde Godfried zyn gebiedn, ‘t't [[Groafschap Leuven]], [[Broabantgouwe#Et gebied tusschn den Dender en de Zenne|’t 't landgroafschap Broabant]], en ‘t't [[markgroafschap Antwerpn]] toet et hertogdom Broabant vo zyn oudste zeune [[Hendrik I van Broabant|Hendrik I]], die den êestn hertog van Broabant kwam.

In 1190, achter den dôod van zyn voader, kwam Hendrik I ook hertog van Neder-Lotharingen. MorMoar ip de ryksdag van Schwäbisch Hall verkloarde keizer [[Hendrik VI (HRR)|Hendrik VI]], den ipvolger van [[Frederik Barbarossa]], dat et hertogdom Neder-Lotharingen van nu vôort zo goed of gin gezag mer haad, en da den hertog van Broabant ollêneollêene nog mormoar etwa te zeggn haad binn zyn eign gebiedn en rykslêenn. De noame [[Lothier]] of Lotryk kwam in gebruuk vo da gebied. Lothier meugt dus nie verward wordn mè Neder-Lotharingen, da vele grodder was.

Ounder Jan I krêegn d’hertoognd'hertoogn van Broabant ook ‘t't [[hertogdom Limburg]], achter de Slag by Woeringen in 1288.

Under klêenzeune, Jan III (1300-1355) was de voader van Johanna, Margaretha, en Maria van Broabant. Johanna heur twi schonbroers betwistegn heur erfipvolgienge, wa da ’t't begun was van de Boabantsche Successieoorloge (1356-1357). Heur zuster Margaretha was getrouwd mè [[Lodewyk van Male]], [[groaf van Vloandern]], en heur zuster Maria mè Reinoud III van Gelre.

[[Margaretha van Male]], dochter van Margaretha van Broabant en Lodewyk van Male, trouwde mè [[Filips de Stoutn]], den [[hertog van Bourgondië]], die zyn vrouwe in 1390 liet erkennen as erfgenoam. In 1414 wierd under twidde zeune AntoonAnton, de joungere broere van [[Jan zounder Vrees]] en [[Margaretha van Bourgondië (1374-1441)|Margaretha van Bourgondië]], anveird as ruwoard (regent) in Broabant. Achter Johanna heur dôod in 1406, erfde AntoonAnton ’t't hertogdom Broabant, Lothier en Limburg.

Filips I van Saint-Pol erkende [[Filips de Goein]] in 1426 as zyn erfgenoam en achter zyn dôod in 1430 kwam ’t't hertogdom Broabant, Lothier en Limburg e stik van de [[Bourgondische Nederlandn]]. In [[1482]] kwam ’t't ounder de [[Habsburgers]], achter d‘n'n dôod van [[Maria van Bourgondië]], die getrouwd was mè [[Maximiliaan I|Maximiliaan van Ôostnryk]].

In 1543 kost [[Keizer Karel V]] Gelre en Zutphen by zyn gewestn voegn. Van da joar wordn de [[Nederlandn]] de [[Zeventien Provinciën]] genoemd en kwam ‘t't hertogdom Broabant êen van de zeventiene.

In 1555 dêegaf Karel V trôonsofstandde enZeventien kwoamnProvinciën z’ounderan zyn zeune [[Filips II van Spanje]].

In 1568 begost de [[Tachtigjoarign Oorloge]]. Achter ‘t't [[Plakkaat van Verlatinghe]] in 1581 wierd Filips II van Spanje ofgezet en kwoamn de Zeventien Provinciën tydelik (van 1582 tout 1584), ounder FransFrançois, den hertog van Anjou. FransFrançois van Anjou was de joungste zeune van keunienk HendrikHenri II van FrankrykVrankryk en [[Catharina de' Medici]], en de joungere broere van de Fransche keuniengn FransFrançois II, KarelCharles IX en HendrikHenri III.

Achter d’n'n dôod van Filips II van Spanje kwoamn de [[Zudelikke Nederlandn]] in handn van z’nz'n dochter [[Aartshertoginne Isabella|Isabella Clara Eugenia]], die trouwde met [[Albrecht van OostnrykÔostnryk]], beter bekend as [[Albrecht en Isabella]].

In [[1648]], met de [[Vrede van Münster]] en van Westfalen, kwam ter ’n'n ende an de Tachtigjoarign Oorloge (1568–1648), en erkende [[Filips IV van Spanje]] de [[Republiek der Zeevn Verenigde Provinciën|Republiek der Verenigde Provinciën]] officieel as soevereine stoat.

’t't Nôordelik stik van Broabant, nu d’d'[[Hollandsche provinsjes|Hollandsche (Nederlandse) provinsje]] [[Nôord-Broabant]], kwam ounder federoal besteur en krêegt de noame ''Staats-Brabant''.

’t't Zudelik stik blêef in handn van de [[Spoansche Habsburgers]].

Achter d’n'n dôod van [[Karel II van Spanje]] in 1700, begost de [[Spoansche Successieoorlog]]e.

In [[1713]], by de [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]], wierd [[Filips van Anjou]], e klêenzeune van [[LodewykLouis XIV]], erkend as keunienk [[Filips V van Spanje]], ip vôorwoarde dat ie gin keunienk van FrankrykVrankryk mocht zyn. [[Karel VI (HRR)|Karel VI van OostnrykÔostnryk]] krêeg ter compensoasje de Zudelikke Nederlandn en de provinsjes Milaan, Noapels en Sardinië.

De [[Spoansche Nederlandn]] kwoamn azo were ounder den Ôostnrykschn tak van ‘t't [[Huus Habsburg]] en krêegn de noame [[Ôostnryksche Nederlandn]].

Loater volgdn de groafschappn [[Groafschap Vloandern|Vloandern]], [[Groafschap Henegouwn|Henegouwn]], [[Noamn]] en ’t't oud [[hertogdom Limburg]] ‘t't voorbeeld van Broabant. Jozef II wierd nie mer erkend as vorst van uze gewestn en ze stichtegn de ''VerênigdeVerêenigde Nederlandse Stoatn''.

==Ende van ’t't Hertogdom Broabant==

In [[1795]] wierdn de Nederlandn g'annexeerd deur de [[Vrankryk|Fransche Republiek]] en gereorganiseerd in [[Fransche departementn in de Nederlandn|departementn]]: achte in de [[Noordelikke Nederlandn|Nôordelikke]]- en neegn in de [[Zudelikke Nederlandn]]. ’t't Gebied van ’t't hertogdom Broabant bestound uut de twi departemantn: Twi Neetn - Deux-Nèthes (Antwerpn) en Dyle (Vlams- en Woals Broabant).

In 1815, achter de val van [[Napoleong]], kwoamn ‘t't provinsjes van ‘t't [[Verenigd Keuninkryk der Nederlandn]] en achter de Belgische Revoluusje, in [[1830]], van [[België]].