Azôorn: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
links |
|||
Regel 14:
D'eilandn woarn ol ekend in de vêertienste êeuwe, mo zyn herountdekt in 1427 deur ''Gonçalo Velho'' (ol is dadde nie zeker). 't Is er oek e bronne die zegt da 't ''Joshua Vander Berg'' uut [[Brugge]] zoudt ewist zyn, die doare eland zoudt zyn beistn e storm at 'n no Lissabon an 't voarn wos. Kort doarachter zoudn d'eilandn deur Portugal upeist zyn.
In 't begun stoegn der nie ol te vele menschn te spriengn voun zo verre te gon weunn. Êest zyn der [[schoap]]n loseloatn, zodoanig da 't er teetn gienk zyn voun menschn die egliek no d'eilandn gienkn verhuuzn, aar grôte bêestn zaatn der toune nie. Voun de strukery en de stêenn weg te krygn, zyn der oek êestn [[Afrika|Afrikoansche]] sloavn ofezet. D'êeste kolonies begustn round 1435 up Santa Maria en loater oek up São Miguel (verzeker in 1444). D'êeste kolonistn kwaamn surtout van de Algarva en Minho in Portugal, mor oek van Madeira, Afrika (sloavn), Spanje (Moorn uut de streke van Granada), [[Vrankryk]], [[Italië]], [[Schotland]], [[Iengeland]], [[Duutsland]] en 't oude
De kolonizoasje van São Miguel is er ekommn achter dat 'n Vloamienk ''Wilhelm Van der Haegen'', die te plekke ''Guilherme da Silveira'' enoemd is. Teegn 1490 wundn der 2000 Vloamiengn up d'eilandn, woadeure dan ze de ''Vlamsche eilandn'' enoemd woarn (olhoewel dan ze ossan ounder Portugal evolln hen). Nu zyn der nog ossan belangryke families die weregoan up die kolonistn, lik de familienoame ''de Bruges''. Wiendmeulns, surtout up 't eiland Faial, zyn oek inevoerd deur Vloamiengn.
Regel 21:
== Beschryvienge ==
D'Azôorn zyn ountstoan deur vulkoanische ofzettiengn (ze liggn up de kruuschienge van 3 [[Ploatntektoniek|tektonische ploatn]]) en 't zyn neegn grôte eilandn (woa dan der menschn up weunn) en 9 klindere (de ''Formigas'', ''[[miern]]'' in 't Portugees).
't Zyn ollemoale bergtoppn, woavan dat 'n Pico (up 't eiland Pico) met zyn 2300 meiters 't hogste komt. Up Flores lig het mêeste westelikke punt van [[Europa]], ol klopt dadde geologisch eigentlik nie, omdat Flores (en Corvo) up de Nôord-Amerikoansche ploate liggn.
Van d'ôorsprounkelikke begroeiienge (60 sôortn plantn groein nowwersn aars) is er nie te vele mir over. Surtout de ''laurisilva'' (Spaans voun ''laurierbus'', e sôorte boomn die ollêne mor up Macaronesië groein (Azôorn, Madeira, de Canarische en de Kaapverdische eilandn)) zyn in tyde verre ollemoale ekapt voun plekke te moakn voun stikkn, voun vier te stookn en voun bôotn en [[alloam]] te moakn. Doanaasn zyn der oek e masse exootn die d'ôorsprounkelikke plantn overmêestern.
Van bêestn is er 1 unieke veugelsôorte (e bloedvienke, ''Pyrrhula murina'') en 1 unieke sôorte van [[vleermuus]] (''Nyctalus azoreum''). Olle aar bêestn zyn oundersôortn of zyn inevoerd. Doanaasn zyn der nog e masse sôortn [[visschn]] en [[walvisschn]].
<gallery>
| |||