Lêeuw (bêeste): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
link
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
{{Streektoale|Brugs}}
{{Taxobox |
|naam=Lêeuw
Regel 17 ⟶ 18:
De '''lêeuw''' (''Panthera leo'') is e grôte [[roofbêeste]] uut de familie van de [[katachtigen]] (Felidae). Van olle katachtigen is ollêne de tyger grôter. De grôotte en de moann van 't vintje gift de lêeuw een imposant uutzicht, woadeure dat de lêeuw dikwils de ''keunienk van de bêestn'' genoemd wordt.
 
De lêeuw komt dikwils vôorn in de folklore en de heraldiek. Azo stoat de lêeuw in 't wapen of de vlagge van verschillende landn en streekn: nie ollêne is der [[de Vlamsche Lêeuw]], moa bykans ol de [[België|Belgische provinsjes]] provinsjes (met d' uutzounderienge van [[AntwerpenAntwerpn (provinsje)|Antwerpn]]) hèn ook een lêeuw in under wapen.
 
Vroeger kwaamt de lêeuw vôorn in over praktisch hêel [[Afrika]], 't Midden[[Middn-ôostnÔostn]], Zuud-Europa en toet in [[Indië]], moa tegenwôordig is zyn leefgebied beperkt toet een klêen stikstje in Indië en grôte dêeln van Afrika. Olhoewel dan de vintjes der indrukwekkend uutzien, doen de vrouwtjes 't grotste dêel van 't werk by 't jaagn. Van de katachtign is de lêeuw den ênigstn die in socioale greopngroepn leeft, en normoal gezien goan de lêewinnlêeuwinn t' hope up jacht.
 
== Taxonomie ==
Regel 27 ⟶ 28:
* Den Perzischn of Azioatischn lêeuw (''Panthera leo persica'')
 
Den Afrikoanschn lêeuw wierdnwierd soms upgesplitst in drie oundersôortn, moa doavan zyn der twê (de Berberlêeuw uut [[Marokko]] en [[Algereye]] en de Kaapse lêeuw uut [[Zuud-Afrika]]) uutgestorvn.
 
== Kenmerkn ==
De lêeuw is een grôte katachtige met een brêe kop, een korte snute en relatief klêne, round' ôorn. J' hèt een vacht die van bykans wit toet an okerbruun varièrt, en zyn steirt endigt up een dounker kwastjie. Jounge lêeuwn hèn soms nog plekkn die een bitje up die van een luipeird trekkn, moa die verdwynn on ze ouder wordn. Vintjes hèn een moane round under kop die pas volgroeid is on ze zes joar oud zyn. De lêewinnlêeuwinn zyn klinder en hèn gin moann.
 
De steirt is tusschn de 60 en 100 cm lank en de schouderhoogte is 100 toet 128 cm. Vintjes hèn een kop-romplengte van 172 toet 300 cm en een gewichte van 150 toet 280 kg, binst dan de vrouwtjies een kop-romplengte van 140 toet 192 cm en een gewichte van 100 toet 182 kg hèn. Anatomisch gezien trekt de lêeuw vele up de tyger, olhoewel dat under vel, under omgevienge en under maniere van leevn hêelteganstn anders is.
Regel 39 ⟶ 40:
 
== Maniere van leevn ==
De lêeuw is de ênigste katachtige die een socioale in plekke van een solitaire maniere van leevn hèt. De samestellienge van een groep kan nogol varieern, moa geweunlik bestoat geweunlik uut twê toet twientig (gemiddeld vuuf) vrouwtjies, êen toet acht (mêestol nie mêeermêer dan twê) vintjies en under joungn. Dikwils beweegn de leedn van een groep under in klindere groepn, en on ze mankoar teegnkommn lekkn ze mankoar en frottn z' under teegn mankoar. Vrimde lêeuwn, of dan 't nu vintjies of wuvetjies zyn, wordn mêestol weggejaagd. LêeuwinnnLêeuwinn'n bluuvn under hêle leevn by dezelste groep, binst dan vintjies mêestol nie langer dan drie toet vier joar bluuvn. Vintjies die nie in een groep zittn zwervn ollêne round, of leevn t' hope met een antol andere vintjies.
 
[[Ofbeeldienge:Lightmatter lion catnap.jpg|thumb|Lêeuwn rustn vo 't grotste dêel van dn dag]]
 
De lêeuw is doe vo 't grotste dêel van den dag nietend. Soms liggn ze toet twientig eurn per dag in de schaduwe te rustn en ze zyn ollêne actief on ze goan jaagn. Over 't olgemêen weegt under prôoie 50 toet 300 kg, moar ot der doar een tekort an is jaagn z' ook up grôtere (toet duusd kilo) en klindere bêestn (toet viftien kilo). 't Zyn mêestol de vrouwtjies die jaagn, en ze vangn 80% van 't eetn vo de groep.
 
De lêeuw kant ollêne, in poarn of in grôte groepn jaagn. Hoe grôter de jachtgroep, hoe grôter de prôoie. Een troep lêeuwn jaagt hoofdzakelik up antiloopn, zebra's, kafferbuffels, en (in Indië) hertn. Ze weerknwerkn in groepn woardat êen dêel de prôoie upjaagt, binst dat een ander dêel an den andere kant ligt te wachtn.
 
[[Ofbeeldienge:H18lionbuff.jpg|thumb|Lêeuwinne met een buffel]]
Od een grôte prôoie gevangn is, wordt de hiërarchie in de lêeuwntroep dudelik. Volwassen vintjies kommn 't êeste an den bak, en pas on ze gedoan hèn wordnwordt de reste overgeloatn an de lêeuwinn en under welpn. Lêeuwn steeln dikwils ook 't eetn van andere roofbêestn gelik hyena's, luipeirdn en jachtluipeirdn. Over 't olgemêen goan lêeuwn mensn uut de weg.
 
Ot de leider(s) van een groep wordt versleegn in een gevecht met roundzwervende vintjies, wordn de welpn van de lêeuwinn deur de nieuwe leider9sleider(s) gedôod, zodoanignzodoanig dan de lêeuwinn were vruchtboar zoun wordn (zolange dan ze joungjoungn hèn zyn ze nie vruchboarvruchtboar).
 
Achter een zwangerschap van hounderd daagn wordn der twê toet zes joungn geboorn in een schuulplatse in 't lank gras. By de gebôorte zyn de welpn blend, en d' oogn goan pas achter drie toet elf daagn open. Achter twê moandn gaongoan ze met de volwassenn mee up jacht, achter achtienachttien moandn zyn z' ounafhankelik an achter buufvuuf joar vulgroeid.
 
== Leefgebied ==
Regel 64 ⟶ 65:
File:Wapen van West-Vlaanderen.svg|'t waap'n van [[West-Vloanderen]]
</gallery>
 
{{commonscat|Panthera leo}}
 
[[Categorie:Katachtige]]
[[Categorie:Wikipedia:Bofartikel]]