Kastêel van Wyndoale: verschil tussen versies

[[Ofbeeldienge:Kastêel van Wiendoale.jpg|thumb|Kastêel van WiendoaleWyndoale]]

Het '''Kastêel van WiendoaleWyndoale''' is en waterburcht, gelegen in de bosrikebosryke omgevienge van het West-Vlamsche [[Houtland]] en 't Brugse ommeland, op drie km van de stad [[Toeroet]]. Het kastêel is grotendeels en 19de-eeuwse reconstructie. En gedeelte van de noordelyke vleugl is nog 15de-eeuws. En vleugl van 't kastêel es beweund deur de udige eigenaars, den andren vleugl is ingericht als museum en is toegankelyk voor 't publyk.

Vanaf 't midden van de jaren 1100 en surtoe in de late jaren 1200 wier WiendaoleWyndaole een geregelde verbluufsplekke van de groaven van Vloandern. In 1168 kwam de grave Filips van den Elzas hier tope met zynn hof-road. In 1187 wier der voe den eerste keer geklapt van nen kapeloan, en dus van e kapelle.

In 1298 kwam WiendaleWyndoale deur verervinge in d'an van de groaven van Noamn, ne joengerdere tak van 't huus van Dampierre. De grave Jan van Noamn, erfde tope met de burchte van WiendaleWyndoale ook de gelyknamige heerlykheid, die twientig joar te voorn deur ze vader Gwijde van Dampierre was gemakt. WiendaleWyndoale zag of oender zwoare belegeringn in 1302 bieby de Guldenspoornslag[[Guld'nspoornslag]], en in 1325 bieby den Ipstand van de Kustvlakte, mo wier assan erbouwd. Toe in 1366 resideerde de grafelyke familië van Noamn regelmatig in WiendaleWyndoale. 't was verzekers ier da Blanche van Noamn, dochter van groaf Jan, ipgroeide en eur toekomstigen echtgenoët, de keunink Magnus Eriksson van Zweden leerde ken in 1334.

Achter een periode van verwoarlozinge verkocht groaf Jan III van Noamn in 1407 de burchte en d'heerlykheid an de Bourgondische hertog Jan zoender Vreze. De dien schoenk 't drie joar later ip zienezyne toer an ze schoënzeune, groaf (en vanaf 1417 (h)ertog Adolf II van Kleef, als onderpand voe de bruudschat van ze dochter Maria.

In 1463, achter e verdelinge bin d'hertogelyke familië, kwam WiendaleWyndoale in d'an van e joengere stake van d'hertogen van Kleef: d' heren van Ravenstein. Adolf van Kleef en ze zeune en ipvolger Filips van Kleef verbouwden de burchte toe e vreed schoon jachtslot en z'oentvingen doar vorsten en adelman. Filips de Schone, de latere Habsburgse vorst van de Nederlan, beschreëf WiendaleWyndoale ip da moment als “'t schonste butenverbluuf in Vloandern”.

In 1482, beist da ze in WiendaleWyndoale goan jagen was, viel d'hertoginne Maria van Bourgondië van eur perd. Z'is later gestorven an eur kwetseuren. Achter da ze doëd was, is toe orloge gekomn tusn eurne weewnare, den autoritaire oartshertog Maximiliaan van OostenrikOostenryk. Omda de kastêelhere Filips van Kleef in 1488 voe d'ipstandelingn koos, en Duutse troepen vele schoa gedoan an't kastêel en neerhof. De schone perdestaln, die 't schonste woarn van heel 't kastêeldoming wiern ofgebrand. De kastêelhere liet de schoa ersteln, en breidde 't kastêel en neerhof uut. Surtoe achter 1523, achter dat em ze kastêel in Edingen was kwiet gegrocht, was Filips van Kleef vele ip 't kastêel van WiendaleWyndoale, en j'ontvieng doa ze maten. Achter dat em in 1528 doëd gonk wier der nen inventoaris van 't kastêel gemakt. 't Had ton drie verdiepen en wel vichtig kamers, woaronder verschilnde gastenkamers.

Achter 1528 keerde WiendaleWyndoale were no den hoofdtak van d'hertogen van Kleef. De die weunden zelve nie ip't kastêel, mo der logeerden wel hoge pieten. Under keuninklyke verwanten Karel V en de landvoogdesse Maria van Hongarije verbleven meerdere keren in 't kastêel. In de twidden helft van de 16de eeuwe verminderde d'interesse van de Kleefse hertogen voor under Vlamse eigendom. De godsdienstorlogen en den Ipstand tegen Spajje leidden in 1578 toe de vernielinge van e deele van 't kastêel, woabie wok de donjon ipbrandde. Uut die periode dateren d'oedste afbeeldieng van 't kastêel: e detail uut de grote koarte van 't Brugse Vrije geschilderd deur Pieter Pourbus uut 1568 en een anonieme tekeninge uut 1612, vroeger (verzekers verkeerd) toegeschreven an Jan Bruegel.

In 1609 stierf de zwakzinnigen hertog Johan Willem van Kleef kienderloës. Doarachter begost er nen ipvolgingsstried tusn verschillende Duutse vorsten. Die Gulyks-Kleefse ipvolgingsstried endigde (voorlopig) in 1614 met 't Verdrag van Xanthen, woabie de keurvorst Johan Sigismund van Brandenburg en den hertog Wolfgang Willem van Palts-Neuburg d'erfenisse onder undersche tween verdeelden. D'heerlykheid WiendaleWyndale kwam azo in d'an van Palts-Neuburg.

't Verdrag weir per contrarie betwist deur nen anderen die 't ook gewild hadde, de keurvorst van Saksen, die gesteund wier van de Roomse keYzer. In 1610 was keYzer Rudolf II overgegoan toe d'investiteure van Christiaan II van Saksen als here van WiendaleWyndoale. De keurvorst hield d'heerlykheid en 't kastêel vor em. Die situatië deurde toe in 1634, toe dat er e vonnis van de Private Raad in Bruussel WiendaleWyndoale defynitiefdefinitief an Wolfgang Willem van Palts-Neuburg gaf.

d'Hertogen van Palts-Neuburg hieldn 't kastêel en d'heerlykheid in voor under van 1634 toe 1669 en ipnieuw van 1690 toe 1795. In de tussenperiode 1669-1690 moste den hertog Filips Willem van Palts-Neuburg WiendaleWyndoale tydelyk ofgeven an de prinsen van Schwarzenberg voor onderpand vor de defynitievedefinitieve verdelinge van de Gulyks-Kleefse erfenisse, geregeld met 't Verdrag van Kleef (1666).

Met da de Fransche keunink LodewikLodewyk XIV dikkers in Vloandern bin viel, wier WiendoaleWyndoale ofgewisseld deur Fransche troepen (1668, 1675) en Spoansche (1676, 1689, 1690) bezet. In 1690 zette 't Frans leger de groëte middels in en dei e deel van 't kastêel ontploffen. Daoabie wier onder andere de brugge, de kapelle en de gevangenisse vermoëst. In 1699-1700 et den hertog Johan Willem van Palts-Neuburg het de boel laten ipkuuschen en 't kastêel herbouwderbouwd. 't Is tonne dat er e nieuwe, baksteen toegangsbrugge is gekomn.

Ip den 28sten september 1708, beist de Spoansche Successieoërlog, wier der in WiendaleWyndoale gevochten tusschen de Fransche en de Gallieerde troepen (onder leidinge van den Ingelschen generoal Webb). De Slag bie WiendaleWyndoale kostte 't leven an 4000 Fransche en Spoansche manschappen. Bie de geallieerde waren der 900 doë en gekweste. Der was doabie nog nie tevele schoa an 't kastêel.

Beist 17de en 18de eeuwe wier 't kastêel gebruukt als residentie voe de goeverneur van d'heerlykheid WiendaleWyndoale, dikkers was dadde een van den adel. D'eigenaars zelve, d'hertogen van Palts-Neuburg, bleven in under Duutse kastêeln en boatten d'heerlykheid uut lyk under ipbrengsteigendom. Surtoe 't kappen van tallië in de bussen rond 't kastêel brochte vele geld bin, gemiddeld den helftelft van al d'inkomsten van d'heerlykheid. Wok de pachteigendom (land, meulns) en heerlyke rechtn (visrechtn, barriererechten) brochten vele geld bin. t Landhuis (administratief en juridisch centrum) van d'heerlykheid stond in Torhout, dmo 't was wok eigendom van den here van WiendaleWyndoale. Vanaf 't midden van d'18d'eeuwe begost den here van tonne, den hertog Karel Theodoor van Neuburg-Sülzbach, met 't leggen van e heel netwerk van steen boan in West-Vloandern voe 't transport en voe de commerce. WiendaleWyndoale-Torhout lag doabie ip e kruuspunt.

In 1792 vieln Franse revolutionaire troepen d'OostenrikseOostenrykse Nederlan bin en stopten de feodale rechtsorde van 't ancien régime. De kastêelhere van Wiendale, Karel Theodoor, liet heel de imboedel en d'archieven ip karren loan en no ze Duutse residenties in Düsseldorf, Mannheim en München voern. D'heerlykheid en 't kastêel wiern an geslegen deur de Fransche Stoat, die 't beheerde lyk nationoal goed. Volgens onbevestigde bron hield in die periode de buswachter van Wiendale café in 't kastêel met als uuthangbord “Au Château de Wynendale”. In 1811 en de troepen van keYzer Napoleon Bonaparte heel 't kastêel vermoost zodanig dat er mo zuste ruwien overbleven.

ZieneZyne zeune Joseph Louis Matthieu dei in 1877 de Bruusselsen architect Felix Laureys 't kastêel verbouwen toe 't geromantiseerde, middeleeuws uutziende waterslot dat er vandage nog stoat. 't poërtgebouw die nog moar e poar decennia tevoren was gebouwd, wier ofgebroken en herzet. Doadeure kreeg 't e militair uutzicht en e nieuwe oriëntatie. De nieuwe oprielane kwam in 't verlengde te liggen van de bane no Torhout. Aan weerskanten van 't kastêel kwoamn der twee hoge torens.

Ip 't kastêeldoming is't'er voors nog nen ieskelderyskelder, e kapelle en serren uut de 19d'eeuwe die gintegreerd wiern in het museumcircuit. De meur woategen dat de serre leunt en de waterbassing der nevest ligt, zienzyn resten van de meur en gracht van rond 't vroegere neerhof. Ze zienzyn zeker van voë de jaren 1900.