Ôost-Vlams: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
+cat |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
'''Ôost-Vlams''' is een groep dialectn die in de provincie [[Ôost-Vloandern]] geklapt wordn, moar ook in 't ôostn van [[West-Vloandern]] en in 't ôostelik dêel van [[Zêeuws-Vloandern]] in de provincie [[Zêeland]].
De dialectn van de provincie Ôost-Vloandern, vormn gin homogeen gehêel.
==Ofboakenienge==
Allêne moa in de westelike 2/3 van de provincie zyn d’r verschynseln die elders onbekend zyn en woa da je dus van typisch ‘Ôost-Vlams’ kunt klappn.
In ‘t ôostn van de [[provincie]], in de streke van de [[Dender]], zyn d’r een dêel klankgrenzn tusschn ‘t ‘[[Vlams]]’ en ‘t ‘[[Broabants]]’. Ook ‘t [[Woasland]] vormt in een antal gevalln
een overgangsgebied noa ‘t Broabants (Antwerps). In steedn lik [[Dendermonde]], [[Aalst]] en [[Ninove]] wordt er ‘n volledig Broabants dialect geklapt, dat o.a. gekenmerkt wordt deur verschynseln lik de zgn. ‘scherpe’ uutsproake van de ‘’i’’ en de ‘’u’’ lik in ‘’dik’’ en ‘’put’’ (in ‘t Broabants ‘’dyk’’ en ‘’puut’’); zwoare twêeklankn in woorden lik ‘’uus’’
en ‘’wyn’’ (in ‘t Broabants o.a. ‘’ooës’’ en ‘’woaën’’); en overgangn van ‘’oe’’ noa ‘’uu / ie’’ (zgn. secundaire umlaut, met of zonder ontrondienge) in woordn lik ‘’groen, zoeken’’ (Broabants gruun / grien; zuuke / zieke). Typisch vo de Denderstreke is ook de zgn. mouillerienge, d.w.z. sommige medeklienkers wordn met e j-achtige toevoegienge uutgesprookn, die o.a. de stadsdialectn van Aalst en Ninove zo ipmerkelik makt, met j-achtige klankn lik in
kiendj (= kiend), geldj (= geld), moesj (= mutse), a zietj (= je zit), klasj (= klets). In d’ oudere vakliterateure wordn gemouilleerde medeklienkers ‘niesklankn’ genoemd.
In ‘t westn wordt ‘t Ôost-Vlams van ‘t [[West-Vlams]] ofgeboaknd deur een brêde
overgangszone, die allêne moa in de streke van [[Aalter]] nogal smal is. Van [[Ruuslee]] tout [[Oavelgem]] in [[West-Vloandern]] wordn overgangsdialectn gesprookn. Ook in [[Maldegem]] in Ôost-Vloandern ist er een mengdialect. In die overgangszone loopn de westelike grenzn van twi soortn klankverschynseln:
*verschynseln die ôoit uut ‘t Broabants zyn gekomn en ‘t grotste dêel van Ôost-Vloandern ‘veroverd’ ein, lik de ‘’ui’’ in ‘’kuip(e)’’ (kupe)
* verschynseln die in Ôost-Vloandern zelve zyn ontstoan, lik ‘t wegvalln van de g tusschn klienkers lik in ‘’lèèën’’ (leggn), en die tot de westelike 2/3 van de provincie beperkt zyn gebleevn.
==Kenmerkn van Ôost-Vlamsche dialectn==
Vroeger moetn de dialectn van Ôost-Vloandern styf goed ip ‘t West-Vlams van nu getrokkn ein. Vele middelêeuwsche tekstn getuugn doavan. Achter de [[middelêeuwn]] zyn d’r in Ôost-Vloandern, in teegnstellienge tot West-Vloandern, toalveranderiengn gebeurd, die in vier groepn verdêeld kunn wordn:
===Vernieuwiengn onder Broabantschn invloed met een grôot geogroafisch bereik===
Die groep vernieuwiengn dateert van de 16de êeuwe, os de toale van ‘t ertogdom Broabant dominant is gewordn. Ze zyn in Broabant in de loate middelêeuwn ontstoan en z’ein achter een ende Ôost-Vlandern vo ‘t grotste dêel overspoeld.
Voorbeeldn zyn: de oude y (Wvl. rype ) en uu (Wvl. huus ) wordn in ‘t Ovl. rijp en huis, de oude ieë (Wvl. rieët ) en oeë (Wvl. voeët ) wordn in ‘t Ovl. riet en voet, de oude eeë (Wvl. steeën ) en ooë (Wvl. booëne ) wordn in Ovl. Stieën en boeën(e) (nu mêestal buuën(e)).
===Vernieuwiengn onder Broabantschn invloed met een beperkt geogroafisch bereik===
Die groep Broabantsche verschynseln zyn beperkt tot ‘t ôostelik derde van de provincie: bv. ‘t wegvalln van de ôorspronkelike eind-e in woordn lik ‘’kerke’’ en ‘’katte’ ’(in Broabant en ôostelijk Ôost-Vloanderen ‘’kerk’’ en ‘’kat’’).
===Eign vernieuwiengn die redelik algemêen zyn in ôostelik Vloandern===
Die groep vernieuwingen is in Ôost-Vloandern zelve ontstoan en komt vôren in hêel Ôost-Vloandern. Voorbeelden zyn de verdonkerienge van de oude aa noa Ovl. oa, lik in oak , de oeë wordt uuë, lik in buuëm ‘boom’.
===Eign vernieuwiengn van jongere doatum===
In de westelike 2/3 van de provincie zyn d’r loater (verzekers vanof ‘t ende van de 16de êeuwe) nog andere toalveranderiengn gebeurd, die tot de provincie Ôost-Vloandern beperkt zyn gebleevn.
Typisch zyn: korte en lange klienkers zyn even lank (alletwêe alflank), den overgank van ‘’p/t/k/’’ nao ‘’b/d/G’’ (= Fransche g lik in ‘’garçon’’) tusschn klienkers: ‘’appel, zittn’’ en ‘’bakker’’ wordn ‘’abele, zidn, baGGere’’, de wegval van de g tusschn twi klienkers + rekkienge van de vôrige klienker: ‘’leggn’’ en ‘’liegn’’ wordn ‘’lèèën’’ en ‘’lieën’’, de wegval van ‘’ng’’ tusschn klienkers + rekkienge van de vôrige klienker: ‘’ziengn en ‘’angn’’ wordn ‘’zèèën’’ en ‘’aaën’’, de korte ‘’ i’’ en ‘’u’’ lik in ‘’vis’’ en ‘’put’’ wordn met een korte noaslag uutgesprookn, de ‘’j’’- en de ‘’w’’-klank lik in ‘’bloeien’’ en ‘’bouwen’’ valln weg tusschn klienkers (bv. ‘’bloeën’’ en ‘’baaën’’).
==Vormleer==
In Ôost-Vloanderen zeggn ze ‘’ik ben’’, tegenover ‘’ik zyn’’ (West-Vloandern) of “iek zain” (Broabant)/Antwerpn). Ook de verleedn tyd van de werkwoordn ip -ege lik in ik werktege
en ik leerdege ‘stoat in Ôost-Vloandern nog alsan sterk (surtout by d’ oudere generaotie).
==Gent==
[[Gent]] is een toaleiland. ‘t [[Gents]] verschilt ip styf vele puntn van de omliggnde
Ôost-Vlamsche dialectn, me vele verschynseln die je elders nie teegnkomt in Ôost-Vloandern, moa soms wel in ‘t verder geleegn Broabants.
==Bronne==
*JOHAN TAELDEMAN
*JACQUES VAN KEYMEULEN
[[en:East Flemish]]
[[it:Oost-Vlaams]]
[[nds:Oost-Vlaams]]
[[nl:Oost-Vlaams]]
[[Categorie:Toale]]
| |||