Kastêel van Wyndoale: verschil tussen versies

Den oorspronkelikkeoorsproungkelikke burchte wier volgens latere kronieken ipgericht deur Robrecht de Friês, groaf van Vloandern, ip 't ende van de 11de eeuwe. D'oedste vermeldinge van de burchte in een bronne van tonne, 't dagboek van Galbert van Brugge, is van 1127. Doaruut blykt da de burchte gebruukt wier als uutvalsboasis voe militaire operaties.

In 1298 kwam Wyndoale deur verervinge in d'an van de groaven van Noamn, ne joengerderejoungerdere tak van 't uus van Dampierre. De grave Jan van Noamn, erfde tope met de burchte van Wyndoale ook de gelyknamige heerlykheid, die twientig joar te voorn deur ze vader Gwijde van Dampierre was gemakt. Wyndoale zag of oenderounder zwoare belegeringn in 1302 by de [[Guldnspoornslag]], en in 1325 by den Ipstand van de Kustvlakte, mo wier assan erbouwd. Toe in 1366 resideerde de grafelikke familië van Noamn regelmatig in Wyndoale. 't was verzekers ier da Blanche van Noamn, dochter van groaf Jan, ipgroeide en eur toekomstigen echtgenôot, de keunink Magnus Eriksson van Zweden leerde kenn in 1334.

Achter een periode van verwoarlozinge verkocht groaf Jan III van Noamn in 1407 de burchte en d'heerlykheid an de Bourgondische hertog Jan zoenderzounder Vreze. De dien schoenkschounk 't drie joar loater ip zyne toer an ze schôonzeune, groaf (en vanaf 1417 (h)ertog Adolf II van Kleef, als onderpandounderpand voe de bruudschat van ze dochter Maria.

In 1463, achter e verdelinge bin d'hertogelikke familië, kwam Wyndoale in d'an van e joengerejoungere stake van d'hertogen van Kleef: d'heren van Ravenstein. Adolf van Kleef en ze zeune en ipvolger Filips van Kleef verbouwden de burchte toe e vreed schoon jachtslot en z'oentvingen doar vorsten en adelman. Filips de Schone, de latere Habsburgse vorst van de Nederlan, beschrêef Wyndoale ip da moment als “'t schonste butenverbluuf in Vloandern”.

In 1482, beist da ze in Wyndoale goan jagen was, viel d'hertoginne Maria van Bourgondië van eur perd. Z'is later gestorven an eur kwetseuren. Achter da ze dôod was, is toe orloge gekomn tusn eurne weeuwnare, den autoritaire oartshertog Maximiliaan van Oostenryk. Omda de kastêelhere Filips van Kleef in 1488 voe d'ipstandelingn koos, en Duutse troepen vele schoa gedoan an't kastêel en neerhof. De schone perdestalln, die 't schonste woarn van heel 't kastêeldoming wiern ofgebrand. De kastêelhere liet de schoa ersteln, en breidde 't kastêel en 't neerhof uut. Surtoe achter 1523, achter dat em ze kastêel in Edingen was kwyt gegrocht, was Filips van Kleef vele ip 't kastêel van Wyndoale, en j'ontvieng doa ze maten. Achter dat em in 1528 dôod gonk wier der nen inventoaris van 't kastêel gemakt. 't Had ton drie verdiepen en wel vichtig kamers, woaronderwoarounder verschilnde gastenkamers.

In 1609 stierf de zwakzinnigen hertog Johan Willem van Kleef kienderlôos. Doarachter begost er nen ipvolgingsstried tusn verschillende Duutse vorsten. Die Gulyks-Kleefse ipvolgingsstried endigde (voorlopig) in 1614 met 't Verdrag van Xanthen, woaby de keurvorst Johan Sigismund van Brandenburg en den hertog Wolfgang Willem van Palts-Neuburg d'erfenisse onderounder undersche tween verdeelden. D'heerlykheid Wyndale kwam azo in d'an van Palts-Neuburg.

d'Hertogen van Palts-Neuburg hieldn 't kastêel en d'heerlykheid in voor under van 1634 toe 1669 en ipnieuw van 1690 toe 1795. In de tussenperiode 1669-1690 moste den hertog Filips Willem van Palts-Neuburg Wyndoale tydelyk ofgeven an de prinsen van Schwarzenberg voor onderpandounderpand vor de definitieve verdelinge van de Gulyks-Kleefse erfenisse, geregeld met 't Verdrag van Kleef (1666).

Met da de Fransche keunink Lodewyk XIV dikkers in Vloandern bin viel, wier Wyndoale ofgewisseld deur Fransche troepen (1668, 1675) en Spoansche (1676, 1689, 1690) bezet. In 1690 zette 't Frans leger de grôte middels in en dei e deel van 't kastêel ontploffenountploffen. Doaby wier onderounder andere de brugge, de kapelle en de gevangenisse vermôost. In 1699-1700 et den hertog Johan Willem van Palts-Neuburg het de boel laten ipkuuschen en 't kastêel erbouwd. 't Is tonne dat er e nieuwe, baksteen toegangsbrugge is gekomn.

Ip den 28sten september 1708, beist de Spoansche Successieôorlog, wier der in Wyndoale gevochten tusschen de Fransche en de Gallieerde troepen (onderounder leidinge van den Ingelschen generoal Webb). De Slag by Wyndoale kostte 't leven an 4000 Fransche en Spoansche manschappen. By de geallieerde waren der 900 dôo en gekweste. Der was doaby nog nie tevele schoa an 't kastêel.

Beist 17de en 18de eeuwe wier 't kastêel gebruukt als residentie voe de goeverneur van d'heerlykheid Wyndoale, dikkers was dadde een van den adel. D'eigenaars zelve, d'hertogen van Palts-Neuburg, bleven in under Duutse kastêeln en boatten d'heerlykheid uut lyk under ipbrengsteigendom. Surtoe 't kappen van tallië in de bussen rondround 't kastêel brochte vele geld bin, gemiddeld den elft van al d'inkomsten van d'heerlykheid. Wok de pachteigendom (land, meulns) en heerlyke rechtn (visrechtn, barriererechten) brochten vele geld bin. t Landhuis (administratief en juridisch centrum) van d'heerlykheid stondstound in Torhout, dmo 't was wok eigendom van den here van Wyndoale. Vanaf 't midden van d'18d'eeuwe begost den here van tonne, den hertog Karel Theodoor van Neuburg-Sülzbach, met 't leggen van e heel netwerk van steen boan in West-Vloandern voe 't transport en voe de commerce. Wyndoale-Torhout lag doaby ip e kruuspunt.

Ip 't kastêeldoming is't'er voors nog nen yskelder, e kapelle en serren uut de 19d'eeuwe die gintegreerd wiern in het museumcircuit. De meur woategen dat de serre leunt en de waterbassing der nevest ligt, zyn resten van de meur en gracht van rondround 't vroegere neerhof. Ze zyn zeker van vôe de jaren 1900.

*Resultaten van het meest recente wetenschappelijk onderzoekounderzoek ter gelegenheid van de nieuwe presentatie van het kasteelmuseum: Guy Dupont en Hilde Lobelle-Caluwé, Kasteel Wijnendale. Historische en kunsthistorische informatie ten behoeve van de gidsen, Gent-Beernem, 2006.

*Overzichswerk, gesteund ip oeder onderzoekounderzoek, me vele illustraties: Michiel Mestdagh, Torhout. De geschiedenis van een stad, Torhout, deBeer, 2000.