|
De '''Slag by Nieuwpoorte''' wos e directe confrontoasjeconfrountoasje tusschn d'Ollanders en de Spoanjoardn in [[1600]] da bepoalend eitèt gewist vo de voddere betrekkiengn tusschn de upstandige [[Noordelikke Nederlandn]] en de Spanjoardn in de [[Zudelikke Nederlandn]].
=Anleidienge=
An 't ende van de XVIe eeuwe wos den Spoanschn keunienk [[Filips II van Spanje|Filips II]] de [[Zudelikke Nederlandn]] gildig beu. Ol joarn ad yie d'r styf vele legertroepn en geld in gestookn, en je zat nog oessanosan vulup in oorloge meimè 't [[Vrankryk|Fransche]] en meimè [[Olland]].
[[Ofbeeldienge:Landvoogden Albrecht en Isabella van Oostenrijk.jpg|thumb|left|D'eirtsertoognaartsertoogn Albrecht en Isabella deur [[Peter Paul Rubens|Rubens]] geschilderd.]]
VoeVo em nie te vele mè van die probleemstreekn ofprobleemn te geroaknmoetn antrekkn, goaftgoft yie ze lik uwelikscadeau an zyn dochter, de infanta [[Aartsertoginne Isabella,|Isabella]] en eurneurne vint, ertog [[Albrecht van Oostenrijk]]. D'ofsproake wos dan ze zyderzynder onofankelikounofankelik over de [[Spoansche Nederlandn]] mochtn regeern. MoaMoar mochtn ze zyderzynder gin joengesjounges en krygn, toentoun zoudn de Zudelikke Nederlandn direct were keern na de Spoansche krone (wuk da in 1621 ôok gebeurd es).
De eirtsertoognaartsertoogn [[Albrecht en Isabella]] (reg. 1598 - 1621) wistn da de bevolkienge den oorloge mêer dan beu wos, en ze probeerdn ol gauwe vrede te sluutn meimè d'upstandige [[Noordelikke Nederlandn]]. Want d'Ollanders lietn genoeg ziene dan ze nog oessanosan van plan woarn voevo de Zudelikke Nederlandn te bevryen van de Spanjoardn.
D'Ollanders zoagn da voorstel lik een teekn van zwakte van de twee landvoogdn. Ze zoatn ôok constant geploagd meimè koapers die under scheepn roofdn. Die koapers opereerdn surtout vanuut de Vlamsche oavnsteedn [[Duunkerke]] en [[Nieuwpôort|Nieuwpoorte]]. En d'Ollanders, die den oorloge ook meer dan moe woarn, peinsdn dan ze nu en kansekeure kreegn omvo de Spoansche bezetters vo goed buutn te kuuschn uut de [[Lege Landn]]. Ip 20 meimè 1600 beslootn d'Ollandsche [[Staten-Generaal]] voe [[Vloandern]] vanuut de zee an te volln. Ze vroegn an prins [[Maurits van Oranje]] voe 't Stoatenleger an te voern.
='t Gevicht=
[[Ofbeeldienge:Maurits_van_Oranje.jpg|thumb|right|Prins Maurits van Oranje.]]
D'Ollanders zettnden de grote middels in: meer dan duusd scheepn meimè 13 000 infanteristn en bykans 3.000 peirdn an boord. Moa ol van in 't begun viel et langs olle kantn teegn. Ten êeste addn ze gerekend up en warme ontvangsteountvangste van de platselikke bevolkienge moa da viel serieus tegen, controarje zelfs. Z'addn under ook mispakt an de platselikke situoasje want ze kendn de streke veel te letter en doadeure verloorn ze veel tyd. 't Slichtste van ol wos dan ze Albrecht en Isabella serieus onderschatounderschat ein. D'eirtsertoognaartsertoogn addn 't wel gauwe deure da 't serieus wos en zondnzoundn under Spoansche troepn in e weke tyd van over 't hele land na de kuststreke. Surtout Isabella makte ne grootn indruk en ze koste zy eur soldoatn styf enthousiast moakn omvo tegen de binndriengersd'indriengers te goan vichtn.
D'Ollanders addn under verzoameld up et strand by Nieuwpoorte en 't wos under gelukt omvo d'eerste anvolln van de Spanjoardn of te sloan. Resultoat: 4000 Spanjoardn en bykan 2000 Ollanders en Iengelsche (die meimè d'Ollanders meivochtnmèvochtn) dood. De prins van Oranje wos nu gereed omvo e beleg te begunn up Nieuwpoorte. Moa je wos meimè moeite begunn of je zog et ol nie meimè zittn. Achter elf doagn gaft y 't beleg up en je stuurde zyn troepn were na under scheepn, richtienge Olland. De Stoatn-Generoal kostn d'r nie meimè lachn want z'addn em pertank gevroagd omvo nie ollene Nieuwpoorte moar surtout [[Duunkerke]] te goan verovern.
VanVoewuk wuk eitèt prins Maurits ofgeziene van da beleg? D'r zyn verschillende redens.
* Ten êeste viel 't were serieus tegen. Dat es gin triviaal gegeevn oe je wit da de soldaatn en d'artillerie den heeln tyd vaste zoatn in 't slyk van under loopgroavn, wuk da de troepn styf demoraliseerde.
* Je realiseerde em ook da de Spanjoardn ondertusschnoundertusschn continu versterkiengn an 't zendn woarn na Nieuwpoorte.
* Eigentlik eitèt 'n noois voorstander gewist van dien oorloge, je wos d'r an begunn meer teegn zyn goestienge dan meimè. Je vondvound dat 't veel te riskant wos omvo meimè zyn toamelik kleen leger zo verre in 't zuudn te goan vichtn.
=De gevolgn=
Moa surtout bleek da de Zudelikke Nederlandn, lik een zelfstandig besteurd land, wel entwodde in under mars addn. Ze kostn under verweirn tegen d'Ollanders die begostn te beseffn dan ze d'r noois in zoudn sloagn voe de Zudelikke Nederlandn van de Spanjoardn te verlossn. En ze wistn dan z'under ope voe de Lege Landn ooit were te verenigen nu bykans vo goed moestn upgeevn.
Doarby kwam nog da d'Ollanders meimè 't probleem zoatn dat de legerleidienge onderounder prins Maurits in tweiste lag meimè [[Johan van Oldenbarnevelt]], den belangrikstn bestuurder van de nog joengejounge Republiek. Den dramoatischn ofloop es welbekend: Maurits liet zynen rivoal in [[1618]] gevangn neemn. E joar loater wos van Oldenbarnevelt geëxecuteerd.
't Es moa in 1609 dan de Noordelikke en Zudelikke Nederlandn tot en akkoord gerocht zyn meimè 't [[Twolfjoarig Bestand]].
| 