Vlasverwerkienge
- Dit artikel es geschreevn in 't Mullebeeks, en da zou best ozô bluuvn.
Vlasverwerkienge is de verwerkienge van de vlasplante tot bruukboare vezels vôo den textielindustrie. Byproducten zyn lemen vôo leemploaten en zoad woaruut dat er Lynzoadolie geprest wird.
Vlasverwerkienge es en lank proces da veel expertise vroagt van diegjinne die t'r mee bezig is. 't Is ginne stiel da je azô moar kunt mee begunn. Joarnlange kennisse die mjistoal overgedreegn is van voader ip zeune ligt an de boasis van d'industrie.
In de êesten ilft van de twinteste êeuwe wos de verwerkienge van 't vlas de grôotsten industrietak in de Leiestreke. Van doaruut eit den textielindustrie en den Spoanploatenindustrie begunn.
't Proces van de vlasverwerkienge bewerkn
Zoain bewerkn
Gelik ol de gewasn moe vlas wok gezoaid weirn. De boern doen dadde in moarte-april. De beste ondergrond is klyte en 't klimoat moe wok goe vochte zyn: de ideoale grondn lign ton wok in 't Nôordn va Vrankryk, België en Olland. De invloed van de Nôordzêe is ton wok hêel belangryk vô de ontwikkelienge van de vlasplante.
De vlasplante is e vrji ecologische plante want ze eit vrji winne meststofn nôode want anders groei ze te styf en ton is de veezle te zochte wodeure da je slichte linn krygt.
Oest bewerkn
Den oest van de plante, et slittn, gebeurt teegn t'ende van juni. In tyde wier da ollemolle gedoan met 't and. Nu is da nateurlik mee de massinne. De plante moe in zyn gehêle uut de grond getrokn weirn. Da weir gedoan om de vezels zô lank meuglik te odn.
Reepln of bôotn bewerkn
Achter da de plante ip't veld stoat te drôogn, moetn de zoadjes verwyderd weirn. Ge keunt da doen deure te reepln of te bôotn. Reeplen oudt in da je de vlasstiengle over de reeple (een sôorte kam) trekt, by bôotn weirdt er effectief ip geklopt mee ne sôorte van oamre.
Rôotn bewerkn
Angezien da de plante nie ip zyn gehêel gebruukt weird mo alînne de veezle moet die d'r ut losgemoakt weirn. Da noemn we rôotn. De veezle weird in feite losgewêekt van de reste. Ge keunt da ip twêe maniern doen: woaterrôotn of dauwrôotn. By woaterrôotn weird de plante vôr 80 eurn in ne woaterbak gestookn mé lauw woater. Die methode is de beste moar ôok de dierste en de mêest verveulende van de twêe.
Toet an 1943 most je da ôok doen in de riviern gelik de Leie en de Mandel. Da is ofgeschaft gewist omda da veel te verveulend wos vôor 't milieu.
De twêede methode is dauwrôotn. Ierby bluuvn de plantn geweune buutn stoan en vort de plante weg deur bacteriën en vele reegne: ideoal dus vôo West-Vloandern.
Drôogn bewerkn
Nu is da plante te nat om te bewerkn dus moe ze gedrôogd weirn. 't Vlas weir nu rechte ipgezet en azô onstoan de bekende vlaskapeln die een specifieke vortende geure ofgeevn.
Broakn en zwiengeln bewerkn
De veezle is nu wel losgewjikt en gedrôogd moa de reste van de plante angt er nu nog wel an en dadde moe verwyderd weirn. De massinne goat dus jirst de stiengle breekn = broakn en derekt d'r achtre weirn die stiengels verwyderd = zwiengeln. Nu is da ol in jin massinne mo vroegre wos da e hêel werk vô doagn an e stik. Azô e zwiengelmassinne van overtyd wos ne sôorte meulne die styf zêre ronddroaide wo da je ton de plante moest tusn steekn. Vele minsn zyn doaby ulder andn of viengers ofgesleegn gewist. Oafvoal bestoande uut korte vezels en lemen noemn ze krootn: oa je doarip sjikt kundje er bollekes van moaken en oafschieten met 'n klakkebusse.
Hekeln bewerkn
Nu goan de vezels verfynd weirn deur te hekeln. De plante weir deur e ploate mee yzerne pinn getrokkn die oe verder, oe dichter stoan woardeure da je fyne vezels krygt. 't Wird schône in wroengen gedroaid en gegroepeerd in bôotn. Nu est an den toer van de bôtemesjang om 't vlas te verkôopn an de verwerkers.
Spinn & weevn bewerkn
Tut an't hekeln ein we eigenlik te moakn mee specifieke andeliengn die je aljinne moa ziet by't verwerkn van vlas. 't Spinn en 't weevn doarenteegn kom je by ol de textielweefsels teegn. By 't spinn zyn d'r wel e poar specifieke diengn die je by de andre stofn nie eit. De droad weird byvôorbeeld in e bad gestookn mee e skiekundege stoffe die de restjes van de plante wegeetn zôda je e nog beetre en stevigre veezle krygt.