De biblioteke van Babel
"De biblioteke van Babel" (Spoans: La biblioteca de Babel) is ê vertellienge van de Spoanstoalige Argentense schryver Jorge Luis Borges. De vertellienge is den êeste kêer gepublicêerd in 1941 in dem bundel El jardín de senderos que se bifurcan (Den'hof mê de splitsende wegels), die in 1944 ip zyn hêelen weird het overgenoamen in Borges’ vertelliengebundel Ficciones (Fantastische vertelliengen).
Inhoud
bewerknDe biblioteke van Babel is de conceptije van een universum in de vorm van een oenendige biblioteke die olle meugelikke boeken bevat.
De vertellienge begunt mê: “'t heelal (dat anderen de Biblioteke noemen) bestoat uut een oenbepoald en misschiens oenendig aantal zeshoekige galerieën, met in 't midden immense luchtkokers die zyn omriengd deur vrêe lage balustraden. Vanuut iederen zeshoek zyn de lagere en hogere verdêepiengen te zîen: oenendig”.
By iedere meur van iederen zeshoek passen zes boekeplankn; ip iedere boekeplanke stôan 32 boekn van 't zelfde formoat; ieder boek bestoat uut 410 bladzijden; iedere regel uut tachtentig zwarte letters en maximaal 25 symbolen. Olhoewel dat'er gêen sprake is van enigte coherente ordenienge luudt't axioma dat de biblioteke deur eur oemvang en onendigheid olle boeken omvat die geschreven zyn of ooit geschreven gôan worden en doarmee antwoord ka geven ip olle basismysteries van de menshied, en ôok de voorspelliengen van de toekomst, inclusief olle denkbare variôaties dorip.
Borges vertelt van zoektochten van inquisiteurs no't boek van de boeken, over sekten die olle letters en symbolen deur mekoar wilden smyten voe de goddelikke wanorde achter te dôen, van ‘zuuveroars’ die de bibliotheek van nutteloze werken wilden ontdoen, enzovoort. De verteller hecht veel waarde aan het idee dat er een volmaakte samenvatting zou moeten bestaan die alles omvat (‘van al het andere’): “Ik smeek de oenbekende goden dat een mens – éénen moa, ol is' t duuzenden joaren gelêen - 't meuge ên bestudird en gelezen. Os die êere, die wyshied, da geluk nie voe my zyn weggeleid, lat ze tonne voer andere zyn”.
Borges endigt zyn vertellienge als volgt: “De biblioteke is oenbegrensd en periodiek. Os een êeuwige reiziger eur in iedere richtienge zoe deurkruusschen, zou't jie achter 't verlôop van êeuwen constateren dat dezelfste boekdêelen worden herhoald in dezelfste wanorde (die, herhoald, een orde zoun vormen: de Orde!). In myn êenzoamhied zy'k ik blye met dien eleganten oop”.
Typerienge en invlôed
bewerkn.jpg)
De biblioteke van Babel is lostjes gebasêerd ip ê vertellienge van de Duutse schryver Kurd Laßwitz, "Die Universalbibliotek", uut 1901. Byna olle voe Borges kenmerkende thema's kommen der in tegoare: onendighied, d'oenmeogeljkhied voer olles te weten en voe de weireld en de woarhied te kennen, 't kabbalistische rêdeneren, de metaforischen doolhof, enzovors. 't Concept van d' oenendige biblioteke volt tegoare met de aan Blaise Pascal gelêende ipvattienge die' t hêelol ziet gelik een bolle, zounder omtrek en met iedere plekke gelik zyn centrum. Duudelijk wordt dat ê biblioteke die olle moegelikke boeken omvat, mo zoender ordernienge, gin ênige weirde êt.
De biblioteke van Babel is ê korte vertellienge moa êt grôoten invloêd hed ip loatere schryvers:
- Umberto Eco zyn roman The Name of the Rose vertelt over êen doolhof-biblioteke met een bibliotecoaris genoemd Jorge van Burgos;
- Terry Pratchett gebruukt't concept van d' universele biblioteke in zyn boeken over de Discworld;
- Daniel Dennett illustrêert zyn wiskundige theorieën over genetische varioatje aan den'and van Borges' vertellienge;
- Den Amerikoansen wiskundigen Rudy Rucker refereert aan Borges' vertellienge in zyn boek Infinity and the Mind, by de besprekienge van de verzoameliengenlêere;
- Den Australischen computerdeskundigen Russell Standish gebruukt het concept voe d'oenderbouwienge van zyn Mathematische Universum Hypothese, die stelt dat ê systêem dat olle beschryviengen omvat gezamelik “nul” infoarmatje bevat en doarmee de simpelste verkloarieng geeft voe't bestoan van een universum.
- De d'Argentiense kunsternoaresse Marta Minujín eed in 2011 ê kunstwerk gemakt met de name La Torre de Babel de Libros
Vertoalienge in 't schôon Vlaams
bewerknDe vertellienge is vertoald in 't schôon Vlaams deur Annie Sillevis en ipgeômen in den bundel De Aleph en andere verhalen, 1964. In 1988 is' t wêere vertoald, deur Barber van de Pol, ols oenderdêel van den bundel Fantastische verhalen.