Boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland: verschil tussen versies

De '''boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland''', geleegn in [[Ysland]], zyn 'n [[ekostreeke]] uut d' [[ekozôone]] ''[[Palaearctis]]'' vôgnst de [[Weirld Nateur-Stichtienge]] (WWF) <ref> {{en}} [http://web.archive.org/web/20060615124500/http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/pa/pa0602_full.html Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (WWF).] </ref> <ref> {{en}} [http://web.archive.org/web/20100308074243/http://www.nationalgeographic.com/wildworld/profiles/terrestrial/pa/pa0602.html Ecoregion PA0602 Iceland boreal birch forests and alpine tundra (''Nationalgeographic'').] </ref><ref>{{en}} [http://www.worldwildlife.org/ecoregions/pa0602 Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (WWF).]</ref>. Ze maakn dêel uut van 't [[bioom]] de [[boreoale busschn]] of de tajga. D' ippervlakte van d' ekostreeke besloa 9 142 658 êktoarn <ref>{{en}} [http://globalspecies.org/ecoregions/display/PA0602 Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (''Globalspecies'').]</ref>. D' ekostreeke volt tegoare mê de glyknoamige DMEER-streeke <ref> {{en}} [http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/dmeer-digital-map-of-european-ecological-regions Digital map of European Ecological Regions (DMEER).]</ref>.

D' ekostreeke bestoat uut hêel 't eiland Ysland mêt uutzoendrienge van de stikkn die altyd mêt ys bedekt bluuvn. Ysland is hêelegans vuulkoaniesch en soamngesteld uut bazoaltiesche rotsn. D' ippervlakte is mo vor e dêel bedekt mê vegetoasje, de reste is koale rotse, snêew, en gletsjers, die bykans of 12 000 &nbsp;km² bedekkn of 11,5 persênt van 't land bedekkn. Ysland êt de grotste gletsjer van hêel Europa, Vatnajökull. Moerassn en kliffn an de kuste zyn geschikt vo koloniezeernde [[Veugel|veugls]]. 't Weere is geweunlik koed en nat, en dichte mist komt veele vôorn. Ysland êt e betrekklik mild kustkliemoat deur 't effekt van de [[Golfstrôom]]. De gemiddelde zoomretemprateure in Reykjavic, den oofstad, is 10&nbsp;°C. De gemiddelde temprateure is 6&nbsp;°C in juli, mê gemiddlde toppn van 24&nbsp;°C. De gemiddelde wientr-temprateure in Reykjavik is roend de 0&nbsp;°C in januoari (gemiddelde toppn van 9,9&nbsp;°C). Gedeurnde twêe toe drie moandn in de zoomre ist hêel de tyd kloar in Ysland, en de vroege lente en de loatn êrfst genietn van e lange scheemrienge. Mo de doagn zyn styf kort in 't pitje van de wientre. De joarliksche neerslag schommelt van 400 toe 1 000 &nbsp;mm. De leefomgeevienge zie vrêe of van 't kliemaot; mê styf winnig vegetoasje, sterke wiendn en ooge neerslag istr zêere eeroozje van de groend en de kustlyne.

O 't eiland vo den êeste kêe deur de menschn betreedn wierd, was 't dichte bebust. In 't latste stik van de twoafste êewe beschrêef [[Ari Þorgilsson]] (of Ari de Gelêerdn) 't in ''[[Íslendingabók]]'' lik "bebust van de bergn toe an de zêekuste" <ref name="Dirt">{{en}} Montgomery David R. 2007 : Dirt: The Erosion of Civilisations , ''University of California Press'', p. 224–225 </ref>. Bluuvnde menschlikke vestegienge ê 't ofgezoendrd [[ekosystêem]] van dinne vuulkoaniesche groendn en beperkte sôortnverscheidneid vernield. De busschn wierdn lange tyd zwoar oovrekapt vo brand[[Out|oet]] en werkoet <!--<ref name="wildlife"/>-->. Oentbusschienge, kliemoatverslichtrienge binst de zogenoamde "Klêene Ystyd" en oovrebegroazienge deur ingevoerde schoapn verôorzakte 't verlies van de groend lik gevôg van eeroozje. Teegnwôordig zyn veele boerdryn verloatn. Drievierde van de 100 000 vierkante kielomeetrs in Ysland zyn angetast deur groend-eeroozje, 18 000 zo serjeus da z' oenbruukboar zyn gewordn <ref name="Dirt"/>. Dr bestoan nu mor e poar ofgezoenderde berkebustjes mêe. 't Plantn van niewe busschn ê 't antal boomn wê vergrôot, mo das nieks vergleekn mê d' ôorsproenklikke busschn. Sommigte van d' angeplante busschn goan oovre ingevoerde sôortn <!--<ref name="wildlife" />-->. De grotste boom in Ysland is e Sitka[[sparre]] (''Picea sitchensis'') geplant in [[1949]] in Kirkjubæjarklaustur, en die was 25,2 m ooge in [[2013]] <ref> [http://www.skogur.is/um-skograekt-rikisins/frettir/nr/1882 Oskarsson Pure 2013 : Fyrsta tréð á Íslandi til að rjúfa 25 metra múrinn (The first tree in Iceland to break the 25 meter barrier), ''Iceland forest service''.]</ref>.

Die ekostreeke êt e grôote rykdom an [[Veugel|veugl]]sôortn, mêer of drieoendrd zyndr woargenoomn. Aloewêl dat 't nog gin arktiesch gebied is, zyndr ier veele arkiesche sôortn te vienn. Da leefgebied dient lik e belangryke bevoarroadiengsstop vo veele trekknde veugls uut d' arktiesche broedgebiedn ip weg no de warmdre streekn vo 't oovrewientrn. Achtntachtig sôortn broedn reeglmoatig, totnutoe, in 't land. Van dedeeze zyndr twêeënveêertig die belangryk zyn vo de reste van Europa. Dedeeze omvattn velduul (''Asio flammeus''), snêewuul (''Bubo scandiacus''), tuureluure (''Tringa totanus''), Nôordsche stern (''Sterna paradisaea''), [[butstekker|butstekkre]] (''Phalacrocorax carbo''), grôote burgemêestre (''Larus hyperboreus''), Nôordsche stormveugl (''Fulmarus glacialis''), en snêewgorze (''Plectrophenax nivalis''). Thjorsarver, e Belangryk Veugl-Geboed êrbergt de grotste broedkoloonje in de weirld vo de klêene rietganze (''Anser brachyrhynchus'') <ref> {{en}} Wheatley, N. 2000 : Where to watch birds in Europe and Russia, ''Princeton University Press'', Princeton, New Jersey </ref>.

Oentwoatrienge van moerassn vo landbow is de grotste bedreigienge vo de veugl-populoasjes van die ekostreeke. Vissery roend Ysland is oengunstig vo de veugl-populoasjes deur undre belangrykste voedslbronne in te perkn. Ingevoerde sôortn lik den Ameriekoansche nerts zyn e bedreigienge vo de veuglkoloonjes. Toekomstige oolje- en goaze-uutboatienge zyn e gevoar vo d' ekostreeke. Dr bestoan plangs vor e woatrekracht-sentralle te bown by Vatnajoekull, de grotste gletsjr in Ysland. Die sentralle zoed e slichtn invloed ên ip mêer of 3 000 vierkante kielomeetrs van betrekklik oengerept leefgebied en ip de plantn- en de bêestn-weirld deur 't bown van dammn, kunstmoatige bekkns, en 't verleggn van nateurlikke woatrloopn <ref> {{en}} [http://proaction.tripod.com/Iceland/ Proact Iceland.] </ref>.

Êenentjêstig Belangryke Veugl-Gebiedn bedekkn zeevn persênt van 't land. Doaroendre zyn : Arnarvatnsheidi-Tvidaegra, Gudlaugstungur-Alfgeirsungur, en Thjorsarver <ref> {{en}} Heath, M.F., and M.I. Evans, editors 2000 : Important bird areas in Europe: Priority sites for conservation, 2 vol., ''BirdLife International'', Cambridge, UK.</ref>.

{{Patrôon:Palearktiesche boreoale busschn}}