Stoal

Stoal is een legerienge van yzer mè ander elementn. In zyn simpelste vorm is stoal mêer dan 99% zuver yzer, mè spôorn koolstoffe, mangaan, silicium en aluminium derin. An den andere kant zyn der stoalsôortn gelik hogetemperateure roestvrye stoaln woadat er minder dan 50% yzer inzit.

Wa da nie stoal is

Stoal moe nie verward wordn mè geute (of gietyzer) of mè smeeyzer. Geute è mêestol een veels oger koolstofgehalte dan stoal, en is doadeure veel meer vloeiboar. Smeeyzer bestound mêestol in den tyd vô da stoal up de markt kwaam, en wier gebruukt vô diengn woada geute te bros was. Gelik da 't wôord zegt wierd smeeyzer in een smisse up hoge temperateure gehamerd toe dat d' onzuverheedn deruut gehamerd woarn.

Stoalsôortn

Olhowel dan der andere stoalsôortn bestoan, zyn de mêest gebruukte en mêest bekende zocht stoal, constructiestoal en roestvry stoal.

Zocht stoal

Zocht stoal is vô 't grotste dêel yzer, mè klêen hoeveelheedn koolstoffe (0.01 - 0.1%), silicium (max. 0.3%), mangaan (max. 0.8%) en aluminium (0.2-0.8%). In zocht stoal zyn de mêeste elementn behoalve yzer mêer overbluufsels van 't stoalproces dan echte legeriengselementn. Een specioal geval zyn de interstitiêelvrye stoalsôortn, woadan d' hoeveelheedn koolstoffe en stikstoffe toe vrêe lêge percentages zyn ofgebrocht (max. 0.005% C, max. 0.005% N), en die ton ook vrêe vervormboar zyn.

D' uutzounderiengn zyn de HSLA (High Strength Low Alloy) stoalsôortn, woada klêen hoeveelheedn van elementn gelik niobium, titanium of vanadium wordn gebruukt vô 't zocht stoal extra sterkte te geevn.

Constructiestoal

De bedoelienge van constructiestoal is dat 't een bitje mêer sterkte èt dan zocht stoal. Doadeure èt 't mêer van de zelste elementn die in zocht stoal vôrenkommn, en dikwils wordn d' er nog andere legeriengselementn gelik chroom, koper, nikkel en molybdeen toegevoegd vô de sterkte up te dryvn.

Een specioal geval van een constructiestoal is 't sôorte stoal da gebruukt wordt vô transformateurs. Die èn een vrêe hoog siliciuminhoud, dat afhankelik van de toepassienge kan varieern van 0.7 toe 6%.

Roestvry stoal

Gelik dat de name 't zegt, roest roestvry stoal ounder normoal omstandigheedn nie of vrêe trage. Da komt deur de toevoegienge van minstens 12 toe 13% chroom.

D' er zyn twêe grôte categoriëen roestvry stoal, en da zyn de ferritische en d' austenitische roestvrye stoaln. D' êeste sôorte bevat moa juste chroom, binst dat de twidde sôorte ook nikkel èt. Van den twidde sôorte is vôrol 't 18/8 stoal met 18% chroom en 8% nikkel vrêe bekend.

Toepassienge

Stoal is 't mêest olgemêen gebruukt materioal in de weireld. 't Wordt bevôorbild in otto's, blekstjes, frigo's, pottn en pann'n, betongversterkienge, pupeleidiengn, stekkerdroad enz. gebruukt. Dat is vô verschillende redens:

1. Yzerertsn kommn vrêe olgemêen vôren

2. Deur met de compositie en de bewerkienge van 't stoal te speeln, ku je vrêe verschillende eigenschappn krygn

3. Omda 't magnetisch is, kan stoal gemakkelik geschêen wordn van 't ander ofvol vôdat hergebruukt wordt

Doa tegenover stoat nateurlik wel da stoal mêestol roest o 't an den atmosfeer blôotstoat, en doavan moet 't dikwils beschermd wordn deur olie of vet (in machineriëen), deur te verzienkn (gelik vô lampepoaln) of deur 't te bedekkn met een lage verve (gelik in otto's).

Stoalproductie

Hoogoven van de Corus Port Talbot stoalfabrieke in Wales

Stoal wor mêestol geproduceerd deur êen van de volgende twêe routes:

Geïntegreerde stoalfabrieke

Geïntegreerde stoalfabriekn beginn'n met een hoogoovn, woada van boovn kooks en yzererts wordn ingevoerd, en vanounder ruwyzer wordt ofgetapt. Ruwyzer èt een vrêe hoog koolstofgehalte (~ 5%), en da wordt in 't derupvolgende stoalproces mè zuurstoffe ofgebloazn toet an de koolstofniveaus da je wilt èn in jen finoal product.

Hierachter wordt het vloeiboar stoal continugegootn en gesneen in platblokkn. Die wordn ton verder gewalst, êest in de warmwalserye, en o 't nôdig is, nog verder in een koudwalserye.

Elektrische stoalfabriekn

In tegenstellienge toet 't geïntegreerd proces, gebruukt 't elektrisch proces moa juste schrôot, dat in een elektrischen oovn gesmolten wordt. Verder is 't proces van gietn en walsn 't zelste gelik vô 't geïntegreerd proces, moa mêestol zyn de productn anders omdat 't elektrisch proces minder keuze èt over de legeriengselementn die in 't schrôot zittn.

Stoalfabriekn in Vloandern

D' er zyn gin stoalproducentn in West-Vloandern, moa verderup in Vloandern is d'er Sidmar in de Gentse kanoalzone, en ALZ teegn Genk. Vroeger was 't er in Zêebrugge een kooksfabrieke, moa dien is ol een ende geslootn gewist. In Zwevegem èt Bekaert een droadtrekkerye, en is doamee den ênigsten grôten stoalverwerker in West-Vloandern.

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Steel ip Wikimedia Commons.