Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Arr
Tabel met West-Vlaamse woorden, per streek. Dit blad doet geen uitspraak over waar bepaalde dialectgebied'n liggen of eventuele grenzen lopen., het doel is om hier een beknopt globaal beeld van de provinsje te kunnen schetsen, evenwichtig, maar zounder te veel detail.
Opzet bewerkn
Tabel volgens streken. Als streken wordt de 8 arroundissementen in West-Vlaanderen genomen, daar deze:
- geconcentreerd liggen round de grootste/historisch invloedrijkste steden
- en oungeveer gelijkwaardig doorheen de provincie zijn verdeeld.
Details bewerkn
Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail maakt vervolgens per arroundissement een ounderverdeling maken per gemeente. Deze tabellen kunenn dan eventueel verschillen aantonen tussen gemeenten in het uitersten van een arroundissement (wanneer de "grens" (of overgang in het dialectcontinuüm) van een bepaald taalfenomeen er bv. dwars door zou lopen)
Hoe invullen bewerkn
We kunnen de gegevens destilleren uit de detailtabellen per gemeente, maar we kunnen ook manueel enkele triviale zaken invullen:
- Wanneer meerdere woorden gangbaar zijn binnen een streek kunnen deze bijeen opgenomen worden. In Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail kunnen dan de details naar gemeente uitgediept worden.
- Iemand die op de rand woont en vindt dat zijn taal bij 2 of meer streken past kan die gerust overal invullen. Eventueel blijkt dan wel of zijn uitspraak +/- overeenstemt met de rest van het gebied (eventueel uit de detailtabel), en kan er eventueel wat bijgeschaafd worden om tot een "ruwe grootste gemene deler per streek" te komen (met, ik herhaal, details en extra's in de andere tabel).
- Iemand die op de rand woont van een arroundissement, maar vindt dat zijn dialect niet aansluit bij dat van die centrale stad, maar wel bij dat van de centrale stad van het buurarroundissement, kan zounder schroom daar zijn woorden invullen. Opnieuw: na enige tijd wordt wel duidelijk hoe het wat ligt en vlakt het wel wat uit.
Opmerkingen bewerkn
Rangschikking bewerkn
De arroundissementen worden van het noorden (Brugge ligt duidelijk in de top alleen als makkelijk startpunt, Kortrijk in het ZO is een makkelijk stoppunt als ander extremum) overlopen, via de kust, naar het zuidoosten toe. Ik heb volgende volgorde gepakt. 1/ Brugge (in het N) 2/ de kust en Oostende sluit daarop wat aan 3/ verder via de kust naar de Westhoek, dus Diksmuide en Veurne. 4/ Verder naar het oosten: Ieper. 5/ Verder naar het binnenland Roeselare en Tielt 6/ naar het zuidoosten: Kortrijk. Ik heb getracht het Oostends en Brugs als noordelijke tôpe te zetten zo. Oostens naar de Westhoek toe als kustdialecten tôpe te zetten. En Roeselare en Tielt als overgang naar Kortrijk (bv. de sch/sk) ook duidelijk naeen te zetten.
Een discontinuïteit treedt wat op in de streek van Lichtervelde en Torhout en zo: Torhout valt in het begin al ounder Brugge, Lichtervelde komt pas ver op het einde bij Roeselare, maar ja; met andere indelingen treedt er elders wel een grens op.
Uitbreidingen bewerkn
Er zijn nog mogelijkheden om eventueel Zeeuws-Vlaams (voor Brugs), Zuid-West/Oost-Vlaams (na Kortrijks, dus de West-Vlaamse streek ounder de Leie die niet echt West-Vlaams spreekt en het aansluitende zuidelijke O-Vl), en zelfs Frans-Vlaams (achteraan? of bij Ieper wat?) een kolom te geven; maar om sprekers te vinden ?
Kaartjes bewerkn
Tabel bewerkn
Taalkundige fenomenen o.a. gebaseerd op:
Merk op, de pijltjes in de voorbeelden ounderstaande tabel betekenen niet dat geschiedkundig het VLS een klank veranderd heeft tov. het NL, maar duidt gewoon op het verschil in uitspraak. Soms is het NL veranderd tov het VLS, of zijn ze apart geëvolueerd.
Grammatica bewerkn
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortrik |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| detail | detail | |||||||
| Grammatica | ||||||||
| Verkleinwoorden | ||||||||
| Glaasje | ? | Glasje, gloazetje | glazeje | ? | gloazetje | gloaz'je gloazegie | ? | gloazeke |
| Eerste pers. enkelvoud | ||||||||
| Ik ben | 'k zyn | 'k zyn | 'k zyn | ? | ik zyn | 'k ben'kik, 'k zie'kik | ? | ik benne |
| Meervouden (s of n) | ||||||||
| Brillen | ? | briln | brils | ? | brils (W) | brils | ? | brill'n |
| Broeken | ? | broek'n | broeks | ? | broeks (W) | broek'n | ? | broek'n |
| Kleren | ? | klèèrs | kleers | ? | klees (W) | kleirs | ? | klièr'n |
| Konijnen | keuns | keuns | keuns | ? | keuns | keuns | ? | keuns |
| Schoenen | schoes | schoes | schoes | ? | sjhoen, sjkoen (W) | schoen [skoen] | schoen | skoen |
| Treinen | trings | trings | trings | ? | trings | trings | ? | trings |
(W)ervik
Klankverschuivingen bewerkn
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortrik |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Klankverschuivingen | ||||||||
| korte a -> o | ||||||||
| vb. NL: zacht naar VLS: zochte | ||||||||
| Af | of | of | of | ? | of | of | ? | of |
| Gebracht | gebrocht | gebrocht | gebrocht | ? | gebrocht | gebrocht | ? | hebrocht |
| Zacht | zochte | zochte | zochte | ? | zohte | zochte | ? | zochte |
| au -> ow | ||||||||
| vb. NL: blauw naar VLS: blow | ||||||||
| Blauw | blow | blow | blow | ? | blow | blow | ? | blow |
| Grauw | grow | grow | grow | ? | grow | grow | ? | grow |
| Klauwen | klown | klown | klown | ? | klown | klow'n | ? | klow'n |
| ein -> ing | ||||||||
| vb. NL: trein naar VLS: tring | ||||||||
| Plein | pling | pling | pling | ? | pling | pling | ? | pling |
| Trein | tring | tring | tring | ? | tring | tring | ? | tring |
| ij -> ie | ||||||||
| vb. NL: rijk naar VLS: rieke | ||||||||
| Bij (voorzetsel) | by | by | by | ? | by | by | ? | by |
| Kijken | kiekn | kiekn | kiekn | ? | kikk'n | kiek'n | ? | kikk'n |
| Pijl | ? | piele | piele | ? | pille | pielle | ? | pille |
| ij -> u | ||||||||
| vb. NL: vijf naar VLS: vuve | ||||||||
| Pijp | pupe | pupe | pupe | ? | puppe | puppe | ? | pùpe |
| Vijf | vuve | vuve | vuve | ? | vuvve | vuvve | ? | vùve |
| Wijf | ? | wuuf | wuuf | ? | wuf | wuf | ? | wùf |
| o -> u | ||||||||
| vb. NL: zon naar VLS: zunne | ||||||||
| Bos | bus | bos | bus | ? | bus | bus | ? | bos |
| Mossel | mussel | mussel | mussel | ? | mussel | mussjel | ? | mossel |
| Vol | ? | vul | vul | ? | vul | vul(zet) | ? | vul |
| Zon | zunne | zunne | zunne | ? | zunne | zunne | ? | zunne |
| oo -> eu | ||||||||
| vb. NL: zoon naar VLS: zeune | ||||||||
| Boter | beuter | butter | beuter | ? | butter | beuter | ? | beuter |
| Vogel | veugel | veugel | veugel | ? | veugel | veugel | ? | veugel |
| Zoon | zeune | zeune | zeune | ? | zeune | zeune | ? | zeune |
| oo -> eu -> u | ||||||||
| vb. NL: schotel naar scheutel naar VLS: schuttel | ||||||||
| (Keutel) | ? | keutel | kuttel | ? | keutel | keutle | ? | keutel |
| Schotels | schuttels | schuttels | schuttels | ? | sjhuttel | skeutels | ? | skeutels |
| u -> i | ||||||||
| vb. NL: rug naar VLS: rik | ||||||||
| Dun | ? | dun | dinne | dinne | fin | dinne | dunne | dunne, deune |
| Put | pit | pit | pit | ? | pit | ? | ? | put |
| Rug | rik | rik | rik | ? | rik/rughe | ruhhe | ruhhe | ruhhe |
| ui -> uu | ||||||||
| vb. NL: muis naar VLS: muus | ||||||||
| Huis | ? | us | uuus | ? | us | ûs | ? | us, eus |
| Luid | ? | lude | Luud | ? | ludde | luwwe | ? | luwe |
| Muis | Muze | muze | Muus | ? | muzze | muzze | ? | muzze, meuze |
| ui/uu -> ie | ||||||||
| vb. NL: vuur naar VLS: vier | ||||||||
| Kuiken | kieken | kiek'n | kieken | ? | kiek'n | kiekne | ? | kiek'n |
| Vuur | vier | vier | vier | ? | vier | vier | ? | vier |
| uu -> eu | ||||||||
| vb. NL: muur naar VLS: meur | ||||||||
| Muur | meure | meur | meur | ? | meur | meur | ? | meur |
| Uur | eure | eur | eure | ? | eure | ûre | ? | eure |
Uitspraak bewerkn
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortrik |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uitspraak | ||||||||
| oe (eenklank) of oeë (tweeklank) | ||||||||
| Moe | ? | moeë | moeë | ? | moe / moeë (Pop.) |
? | ? | moe |
| sch/sk | ||||||||
| schenen (v/d benen) | ? | schèèn | scheen | ? | sjheen (i) sjkeen (W) | ? | ? | skeen |
| school | schole | schole | schole | ? | sjhole (i) sjkole (W) | ? | ? | skole |
| andere | ||||||||
| Mensen | ? | menschn | mens(ch)n | ? | ménsjhn (i) miesjn (W) | ? | ? | minsn |
| Heldere aa (Oostends) <-> ao == oa | ||||||||
| hamer | amer | amer [1] | oamer | ? | oamer | ? | ? | oamer |
| vandaag | vandaahe | vandaahe, vdahe | vandaohe | ? | vandoahe | ? | ? | vandoahe |
| accent aigu èè zoals franse père (Oostends) <-> jee, ië, of verwante spellingen | ||||||||
| meer | ? | mèèr | mjeer | ? | mejer (i) meer (W) | ? | ? | mêer |
| zee | ? | zèè [2] | zjee | ? | zee | ? | ? | ziè |
(i)pper
(W)ervik
(Pop)eringe
Woordenschat bewerkn
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortrik | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Vocabularium | |||||||||||||||||
| Verwant met saksisch | |||||||||||||||||
| Een beetje (a little) | e bitje | e bitje | ? | ? | è bitje | ? | ? | een bitje | |||||||||
| Nergens (nowhere) | nieverst | nievers(t), nievens | nowwers | ? | nowwers (i & Pop.) / nievers (w) |
? | ? | nievers | |||||||||
| Onkruid (weed) | ? | oenkruud | wied | ? | wied (i & Pop.) / oenkruud (w) |
? | ? | (on)krùd (kreud) | |||||||||
| Schreien (scream) | schreemn | ? | schreemn | ? | krisjn | ? | ? | skrêemn | |||||||||
| Varia | |||||||||||||||||
| Kruiwagen | ? | kortewaah'n | kort(e)woahn | ? | korwoahn (i & w) / puppehoale (Pop.) |
kortwoahne | kortwoahen | kortwoagen/bakwoagen | Varia | ||||||||
| emmer | ? | seule | ? | ? | è seule (i) / oaker (pop.) | ? | ? | ketel/seule/oaker | |||||||||
Pop. = Poperienge
Voorbeeldzinnetje:
AN: Thuis is er een ruit gebroken, en wanneer het regent, regent het binnen. Dialect: Ti e rut ut thus en at rint, rint trin...