West-Vlams

Et West-Vlams (of: West-Vloams) es de meest zuudwestelikke streektoale van 't Nederlands. Z' es gesprookn in de provinsje West-Vloandern in België, in Frans-Vloandern in Vrankryk ("Fransch Vlaemsch", oan 't utstervn), en in 't westn van Zeeuws-Vloandern in Olland.

Ook in 't westn van Oost-Vloandern zyn d'r dialectn gesprookn die goed up 't West-Vlams trekkn, lik in de streekn van Moaldegem in et Meetjesland, of in Zulte da nevers Woaregem ligt.

Geschiedenisse

't West-Vlams en 't Oost-Vlams zyn de directe upvolgers van et Vlams da gesprookn wos in 't middeleeuwsche groafschap Vloandern. Da kwam e bitj overêen mei wuk da nu de provinsjes West-Vloandern en Oost-Vloandern zyn in België, en mei de Fransche regio Frans-Vloandern ("Fransch Vlaemsch").

't Ollereêste West-Vlams geschreevn tekstjie:

hebban olla vogala nestas hagunnan

hinase hi(c) (e)nda thu

uu(at) unbida(n) (uu)e nu

Da wil zegn:

"Olle veugels zyn met under nestn begunn

beolve ik en gy.

Woar wachtn we nog ip?"

Fragment uut 't tekstjie

't Grotste stik van de Middelnederlandsche literateure es in 't Vlams en 't Broabants geschreevn. Da komt omdat in de 13e en 14e eeuwe et literaire zwoartepunt in Vloandern en Broabant lag.

Et Middelnederlands es de verzoamelienge van de Nederfrankische streektoaln die deur de platselike bevolkienge woarn gesprookn in grote dêeln van de Lege Landn in de periode van 1150 tot 1500.

Bekende Middelnederlandsche werkn lik Van den vos Reynaerde, Karel ende Elegast, Ferguut, Floris ende Blancefloer en de werkn van van Maerlant (lik Der Naturen Bloeme) zyn ollemoale in 't Vlams geschreevn.

Erkennienge

Et West-Vlams is nie erkend als officiële toale in België, omda België de toalwetgevienge nie nog ingewikkelder wilde moakn. Het West-Vlams is wel een erkende toale in Vrankryk.

Indelienge van 't West-Vlams

De Nederfrankische dialectn gesprook'n in Vloandern, Olland en grensstreek'n.

De Vos (zie Referensjes vanoundern) deelt et West-Vlams in up boasis van verschilln in klanke en woordvormn.

• Noordelik West-Vlams: de streke tusschn den Yzer, Knokke-Heist en Brugge, Toeroet
• Westelik West-Vlams: de Westoek, dat es de streke round Veurne, Nieuwpoort, Diksmude, Poperienge en Yper
• Frans-Vlams ("Fransch Vlamsch"): et noordelik deel van 't Fransche Noorderdepartement, trekt vree up et Westelik West-Vlams
• Continentoal West-Vlams: de streke round Roeseloare, Tielt en Kortryk
• Overgank mei 't Oost-Vlams: de streke round Moaldegem, Ruuslee, Woaregem, Oavelgem en Anzegem
• Zêeuws-Vlams: et westelik deel van 't Ollandsche Zêeland

NW WVL en ZO WVL

Er zyn grote overeenkomstn tusschn et Noordelik West-Vlams, Westelik West-Vlams en et Frans-Vlams. Die verzoamelienge streektoaln es dikkers Noordwestelik West-Vlams of ofgekort NW WVL genoemd. De toale van Noord-West-Vloandern en de Westhoek wordt ook Kustwestvlams genoemd, omda vele toalkenmerkn bewoard zyn uut 't dialect van de Saksn, de Kustwestgermoansche volksstamme die Vloandern koloniseerde binst de Germoansche volksverhuziengn in de vierde en vuufde êeuwe.

Zuudoostelik West-Vlams, kortweg ZO WVL, es synoniem vo et Continentoal West-Vlams omdat et surtout gesprookn es in et zuudoostn van de provinsje, surtout in de regio Kortryk-Roeseloare-Tielt.

De verschilln tusschn et NW WVL en ZO WVL zoudn te verkloarn zyn deur den invloed die 't Oost-Vlams en 't Broabants g'ed ein up et West-Vlams uut et verstedelikte zuudoostelik deel van de provinsje mei de vlasverwerkienge in de Leiestreke. Wuk da veel minder gebeurd es by de meer landelik gebleevn bevolkienge uut de Westoek, Frans-Vloandern, de Polders en de kust. [zie ook Ryckeboer]

West-Vlamsche toalkunde

Up uus Portoal:Toale ga je artikels vindn over:

• West-Vlamsche woordnschat
• West-Vlamsche vormleer
• West-Vlamsche klankleer

Gebruuk van West-Vlams up dizzn Wikipedia

Vo de courante artikels verwachtn me van olle schryvers dan ze dezelfste spellienge volgn. Dienen norm noemn me wyder et Standoardvlams en die stoat ier beschreevn.

D'r zyn uutzounderiengn meugelik woardeure dan de streektoaln in bepoalde artikels beter toet under recht keun kommn. Zie uze regels round streektoaln en spellienge vo de ofsproakn doaromtrent.

Toalkundige fenomeenn

't West-Vlams verschilt up veel vlakkn van 't Nederlands en van andere (streek)toaln. Ier es en overzicht van de upvollendste verschilln up 't vlak van klankn, grammoatica (of vormleer) en woordnschat.

De voorbeeldn kommn uut:

• Typische West-Vlamsche woordn
• Wikipedia:Regionoal West-Vlams

Grammoatica

Nederlands	Brugge	Ostende	Diksmude	Veurne	Yper	Roeseloare	Tielt	Kortryk
Persoonlyke Voornoamwoord'n (ounderwerp)
Wij	mynder	wy(n)der	wyder	wyder	wyder	wyndre	wudder	wulder, widr
Jullie	gynder	gyder	gyder	gyder	gyder, lender(s)	gyder	gunder	gulder, gidr
Zij	zynder	zyder	zyder	zyder	zyder	zyndre	zundre	zulder, zidr
Persoonlyke Voornoamwoord'n (voorwerp)
Ons	o(e)ns	uus	uus	nuus, uus	nuus, eus	oes	oes	oes
Jullie	junder, joender	junder, julder	junder	junder	gunder	jundre	ulder	ulder
Hen	under	under	nunder, under	nunder, under, (zyder)	zunder, under	undre	udder	under
Bezittelyke Voornoamwoord'n
Onze	onze, oeze	uze	uze	uuze /nuzen	nuzze, euze	oezne	oeze	oeze
Werkwoordvervoegiengn
Ik ben	ik zyn	ik zyn	'k zyn	'k zyn	'k zy, zyn, benne	'k benne kik	'k zyn, 'k benne	'k ben(ne), 'k zyn, 'k zy
Verkleenwoord'n
Huisje	uuzetj(i)e	uzzetje, uusje	uuzje	uzzetje	uzetje	uzje, uuzegie, uuzeke	uzzeke	euzeke, uuzetje, uzzeke
Meervouden (s of n)
Brillen	briln	brils	briln	briln	brils	brils, brill'n	briln	brill'n, brils
Broeken	broek'n	broek'n	broekn	broekn	broeks	broek'n	broeks	broek'n, broks
Hemden	emd'n	ems, em'n	emn	emn	ims, emn, emdes	im(n)	emn	imn, imdn
Honden	ond'n, oend'n, oenkd'n	oen'n	oundn	ound'n	ondn	oundn	ond'n	ond'n, on'n
Kleren	klèrn	klèr'n	kleers	kleers	kleers, klêers	klieer'n	kljirn	klièr'n/klêers, kljirn
Konijnen	keuns	keuns	keuns	keuns	keuns	keuns	kenins,keunn	konnings, keuns
Schoenen	schoen, sjchoens	sjhoes, sjhoen	sjchoen, schoes	sjchoe'n, schoes	sjchoen, sjoes	schjoes	skoen, skoens, schoen	skoen, skoes, schoes
Treinen	trings	trings	trings	trings	trings	trings	trings	trings

Woordnschat

Nederlands	Brugge	Ostende	Diksmude	Veurne	Yper	Roeseloare	Tielt	Kortryk
Verwant met saksisch
Fles (bottle)	flasjche	bottel, flasche	bottel, flasche	flesjche	flesje, flosjke, flasje	flosse, floschke	flasse	flaske, flasse, fleske ,floschje
Krabben (to scratch)	schartn, sjchartn	sjchartn	scharten	sjcharten	sjhartn, sjkaartn, scharteln	kram'n, skarten, scharten	schartn, skartn	skartn
Ledigen (to empty)	liegn, leegn	ydl'n, leegn	ydeln, leegn	ydeln, leegn	ydeln, leegn	yl'n, ydeln	leegn, utgietn	ieln, leeg oaln, oit oaln, leegn, ut oaln
Naderen (to near)	noazn	noaz'n, noar'n	noazn	noazn	noazn	noaz'n	noadern, dichterkomn	noazn, noidrn
Nergens (nowhere)	nieverst, nieverans	nievers, nieverans	nieverst, nowerstn	nowwers(t)(n), nievers	nowwers, nieveranst, nievers	nievers, niewers	nievers(t)	nievers(t), nowwers, nievranst, nievest
Onkruid (weed)	oenkruud, wied	oenkruud	oenkruud	oenkrúd, vernient, wiejt	wied, (on)kreud	onkruud, kruud	onkrud	onkrud, krud, kroid
Regen (rain)	regen	reegnn	reegn, rinne	reegn, rinn'n	rin, rinne, reen	rinne	reegne	reegne, rin
Schreien (to scream)	schrjimn, sjchreimn, bleitn	blèètn	blèètn, schrièwn	sjchreeuwn, blèètn	sjkreemn, krysjn, kreesj'n, bleitn	blètn	skrjimn, bleitn	skrjimn, bleitn
Weinig (a little)	winnig, lettre	winnig	winnig, letter	nie vele, winnig, lettr(e)	weineg, letter	winnig, lettre	winnig, lettr	lettr(e), winnig
Overige
Zie West-Vlamsche klankverschuviengn
Zie Typische West-Vlamsche woordn

Ingveoonsche toale

Lik by 't Iengels en 't Fries eit ook et West-Vlams deelgenoomn an d'Ingveoonsche klankverschuviengn.

Kykt ook

• Academie Dialect Bachtn de Kuupe
• West-Vlaams van Vrankryk : https://www.youtube.com/channel/UCdrj4xaIvZ3ekOmmM5dD8uQ

Referensjes

• De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-6051-2
• Ryckeboer, Hugo. Taal in stad en land - Frans-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-5856-9
• van der Wal, Marijke. Geschiedenis van het Nederlands (reeks Aula), Uitgeverij Het Spectrum, 1992. ISBN 90-274-1839-X

Externe koppeliengn

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie West Flemish language van Wikimedia Commons.

• (en) Ethnologue report for language code: vls
• (nl) Huis van Alijn: info dialectgroepen (pdf)