't Zand (Brugge)
't Zand is e pling en wyk in 't centrum van Brugge. 't Pling is 't grotste van de stad en wordt oendre-tunneld deur de stadsrienk R30. Oendre 't pling ligtr ook e grôote parkeergarage die platse gift vo 1435 woagns.
In 't middn van 't pling stoatr e fonteine mê vier beeldngroepn, gemakt deur Stefaan Depuydt en Livia Canestraro in 1985-'86. De beeldngroepn stelln taferêeln voorn uut 't verleedn van Brugge: de groep met de wuuvn toogt de vier Vlamsche steedn Brugge, Antwerpen, Gent en Kortryke. De twidde groep, mê de zêeman en de vis, duudt ip den iestôoriesche band die Brugge deur d' êewn deure hêt êt mê de zêe. E derde groep is e symboole vo de Vlamsche poldrevlakte. De menschn met e vieloo vo t' endn, zyn tegoare mê de Vlamsche volksêldn Nele en Tyl Uulespeegle.
Roend 't pling bevienn undre verschillnde wienkls, horeca-zoakn en uutgoansgeleegneedn. An de zuudkant van 't Zand ligt vanof 2002 ook 't Brugsche Konsêr-gebow. Nêffnst 't latste is de bus-stoasje 't Zand van de De Lyne.
Geschiednisse bewerkn
In de twoafste êewe wierdr gesprookn van apud Harenas o ze 't oovre 't pling addn. Vanof de dertiende êewe wierd 't hêele pling "Vrydagmart" hêetn, verwyznd no de vee- en pèèrdemart an de westkant van 't pling. In 1838 wierd de spôorlyne 50A Gent - Brugge – Oostende, die oovre de beddienge liep woarip nu de Keunienk Albert I-loane en de Hoefyzreloane liggn, in gebruuk genoomn. Vanof da joar êete den ôostlikke êft van 't pling "Stoasjeplatse". D' êeste twêe Brugsche stoasjes kwaamn ip da pling liggn. De noame "'t Zand" wierd in 1948, achtre d' ofbroake van de twidde stoasje, an t' pling gegeevn en verwyst no d' ôorsproenklikke groendsôorte noamlik e zandrugge die van de Burg lanst de Stêenstroate no 't Beurze-pling en voddre liep. De stroate an de westkant van 't pling blêef wê "Vrydagmart" êetn.
De funksje van 't pling is in de lôop van d' êewn dikkers veranderd : van e polletiek schowtonêel in de dertiende êewe no de belangrykste Vlamsche veemart-platse in d' achtiende êewe en e spôorlyne en stoasjepling mê uutgebreide meuglikeedn vo 't oovrenachtn vo de reizigers in de neegtiende êewe. Teegnwôordig is 't pling nog e kêe de lokoasje van e weeklyksche mart, de zoaterdagmart.
Vôgens 't dagboek van Galbert van Brugge wierd achtre de môord ip Koarl de Goejn in de Sint-Donaaskathedroale in 1127 ip 't Zand 'n ipstand vôorbereid, 'n niewe groaf gekoozn en e poar doagn loatre den êed ofgeleid deur Willem Clito. Oendretusschn wierd d' êeste stadsomwollienge van Brugge gebowd. In 1128 wierd 't gedêelte van d' omwolliengsgracht ter ogte van 't Zand gegroavn: de Smeednnreie. Dedie verdêelde 't pling in twêen.
In 1617 wierd de zuudlikke êft van 't pling deur e stadsmagistroat toegekend an de kapucynn, die dr e klôostre met e kerke ip bowdn. In 1624 wierd middn ip 't pling 'n oetn garnizoensgebow ipgetrokkn, oendre mêer lik verbluufplatse vo 't Spoans leegre. In 1714 wierd, poalnd an de Smeederei, e niewe Corps de Garde, 'n oofdwacht van de poliesje, gebowd, oendre andre mê matrjoal van d' ofgebrookn boogngalery van 't Prinsenhof.
Ip d' êeste ofbeeldienge (oendre) ziej 't Zand roend 1833. Vanboovn is de Smeednrei mê lienks en rechts doavan de toegang vo respektievlik de Nôordzandstroate en de Zuudzandstroate. Hêelegans rechs stoend 't Kapucyneklôostre. 't Gebow in 't middn van boovn is 't wacht-uus van de poliesje.
Mêt den anleg van de spôorlyne wierd in 1838 de Smeednrei oovrewêfd en ol e dêel van 't Kapucynenklôostre ofgebrookn. Woa da têegwôordig de Hoefyzreloane ligt, wierd omwille van den anleg van de tringspôorn e hêele wôonwyk oenteigend en ofgebrookn.
In de begunjoarn diende 't wachtlokoal van de poliesje lik verloopige stoasje, toeda 't in 1844 wierd ofgebrookn en d' êeste echte stoasje grêed was. Da stoasjegebow wierd aa in 1879 weere ofgebrookn. 't Wierd weere ipgebowd in Ronse, woadat vandoage nog oltyd stoat en intusschn beschermd is lik monument.
Vo de bow van de twidde stoasje, die in 1886 grêed was, wierd 't kapucyneklôostre mê kerke hêelegans ofgebrookn. By de bow van 't Konsèrgebow kwoamn de groendvestn van da klôostre blôot te liggn. De twidde stoasje wierd in 1938 buutn dienst gesteld en in 1947-'48 ofgebrookn. 't Zand wierd weere 'n oopn pling, zjuust lik vôo 1838. t spôoremplacement te Zuudn van 't pling wierd ommegevormd toe 't Keunienk Albertpark. E niewe stoasje, de teegnwôordige, wierd gebowd an den uutkant van den oede binnestad, zjuuste buutn de vestn.
In 1978 startte de bow van de tunnêl en de parkeergarage oendre 't Zand, en in 1982 wierd ze vultôojd.
E bitje voddr kykn bewerkn
- (fr) Duclos, Adolphe 1910 : Bruges, histoire et souvenirs, Brugge.
- (fr) De Smet, Jos 1948 (17 januari) : Le 'Zand' Brugeois, in : Journal de Bruges.
- (nl) Buysse, Emiel 1952 (5 maart) : Het Zand, in : Brugsche Courant.
- (nl) Schoutteet, Albert 1977 : De straatnamen van Brugge. Oorsprong en betekenis, Brugge, ISBN 9789062675036.
- (nl) Stad Brugge 1982 : Het Zand, vroeger, nu en straks, Brugge.
- (nl) Debrabandere, Frans 2012 (december) : Brugse plaatsnamen, in : Brugge Die Scone.
- (nl) Redactie Brugge die Scone 2012 (december) : De Blaam, in : Brugge die Scone.
-
Plang van 't Zand roend 1833. -
De Kapucynekerke an 't Zand in 1850. -
D' êeste stoasje, mê rechs de vroegre kapucynekerke. -
De twidde stoasje. De torre stoend ter ogte van de Zuudzandstroate.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie 't Zand (Brugge) van Wikimedia Commons. |