Cardiff

Cardiff (of in 't Welsh Caerdydd) is den hoofstad van Wales. 't Is ook 't vôrnaamste center voar de commercie, sport en kulteure, en de zetel van de National Assembly for Wales. In 2009 weundigdn der omtrent 321.000 mensn in Cardiff.

Toet an 't begin van de 19^e êeuwe was Cardiff moar een klêen stadje, moar in de lôop van de volgend' hounderd joar toet een grôotstad uutgegroeid, vôrnamelik as een haavn voa den export van kooln. In 1905 is Cardiff toet een city uutgeroepn, en in 1955 wierd het den hoofstad van Wales.

In de latste tien joar zyn der veel nieuwe gebouwn upgetrokkn gewist, gedêeltelik deur de regeneroatie van 't haavngebied, en gedêeltelik deur de moderniserienge van 't wienkelcenter. Verder zyn der nieuwe sportfaciliteitn gebouwd, gelik 't Millenniumstadium (hoofzakelik voar rugby, moar ook gebruukt voa foetbol, speedway en andere evenementn gelik muziekconcêrs), 't Swalec stadium (voar cricket) en 't internationoal sportsdorp.

Etymologie

De voarkant van Cardiff Castle, met een dêel van de Romeinse meurn

Caerdydd (de Welshe name van de stad), en de veriengelsten vorm Cardiff, kom van een Keltische toale die "fort up de Taffriviere"betêekent. 't Fort verwyst noa 't Romeinse kamp dat doar in d' êeste twê êeuwn gestoan hèt, en "Dydd" of "Diff" zyn verbasterderiengn van "Taff", de riviere woda 't kamp stound.

Geschiedenisse

Oorsproung

De stammn van Wales in den tyd van de Romeinse invoasie

Toet an de Romeinse veroverienge van Grôot-Brittannië laag Cardiff in 't groundgebied van de Siluurn, die hoofzakelik in 't zuudn van Wales weundigdn. Round 50Ad wierd het êeste Romeinse fort upgericht in de plekke woardat der vôdien een Keltische nederzettienge was gewist.

Teegn 't joar 200 is 't fort blykboar verloatn gewordn, meugeliks omdat de streke teegn ton veilig genoeg was. Round het fort haad er èm teegn ton ook een handelsvestigienge ountwikkeld. In de derde en de vierde êeuwe wierd er een stêenn fort upgericht, voa de kust teegn roofinvolln van de Saksn te beveilign.

Der is moa winnig geweetn van Cardiff tusschn den tyd dan de Romeinn under uut Grôot-Brittanië terugtrokkn en den tyd da Willem van Normandië Iengeland veroverde.

Middelêeuwn

Graveure van Cardiff Castle

In 1081 hèt Willem de Veroveroare een kastêeltorre gebouwd binn de meurn van 't Romeinse fort. Sedertdien is Cardiff Castle olsan 't center van Cardiff gewist. In de negentiend' êeuwe is 't kastêel vele veranderd en uutgebrêed in den tyd van den derde markies van Bute en zyn architect William Burges.

In de middelêeuwn weundigdn der omtrent 1.500 toet 2.000 mensn in Cardiff, wadat een normoale grôte was voar een stad in Wales, moa veel klinder dan de vornoamste steedn in Iengeland.

Hoofstad van Glamorganshire

In 1536 wierd ten gevolge van den Akte van de Unie tusschn Iengeland en Wales het graafschap van Glamorgan of Glamorganshire upgericht, mè Cardiff as den hoofstad, en in 1542 wierd Cardiff een vrye stad. De haavn van Cardiff laag ton an de Taffriviere teegn 't kastêel, en dee dienste as een douoanehaavn voa den Iengelse keunienk.

Nochtans bleef Cardiff moar een klêene plekke, met een bevolkiege van 1.870 mensn in de tellienge van 1801, veel klinder dan steedn gelik Swansea en Merthyr Tydfil.

't Bouwn van de dokkn

De dokkn van Cardiff woarda kooln noa de reste van de weirld wierdn verscheept

In 1793 wierd den twidden markies van Bute geboorn. J' hèt hem zyn hêle leevn bezighoudn met de dokkn uut te bouwn, an doadeure wordt je dikwils "den schepper van 't moderne Cardiff" genoemd. Vanof 1830 wierdn de dokkn mè spôorweegn met de stêenkoolbekkens van de Welshe vallyn gelik de Rhondda, de Cynon en de Rhymney verboundn, en tusschn 1840 en 1870 naam de bevolkienge mè 80% toe. In de volkstellienge van 1881 was Cardiff de grotste stad in Wales.

Cardiff ounderstreepte zyn status as de vornaamste stad in Wales met d' uprichtienge van d' Universiteit voa Wales in 1893 en d' ountwikkelienge van de Eastmoors stoalfabrieke in 1891. Oundanks de concurrense van Barry voa de stêenkoolexport bleef Cardiff 't administratief center voa de stêenkoolhandel.

Hoofstad van Wales

Het Nationoal Museum voa Wales, neffenst 't stadhuus

Keunienk Edward VII gaaf Cardiff den titel van city in 1905. Mettntyd kreeg Cardiff veel andere instituties, gelik een Rooms-Katholieke kathedroale in 1916, en 't Museum voa Wales in 1927.

Achter den êestn Weireldoorloge begost den handel in stêenkool of te neemn, en was in 1936 moa den elt van wada 't in 1913 was gewist. In 1978 slootn de Eastmoors stoalfabriekn, en in 2002 gienk de latste stoalfabrikant, Allied Steel & @Wire, failliet, en wierd deur de Spoanse firma Celsa upgekocht. Doateegnover stound dat achter da Cardiff in 1955 toet hoofdstad van Wales was uutgeroepn, veel van de platselike adminstroasje voa Wales in Cardiff wierd gevestigd, gelik de Welsh Office in 1964, en organisoasjes gelik de Welsh Development Agency. Nog loater, achter 't devolutiereferendum van 1999 wierd Cardiff ook de zetel van de Welsh Assembly.

Geografie

Satellietfoto van Cardiff. Barry ligt lienks vanounder up de foto

't Center van Cardiff is hoofzakelik plat met 't Bristol Channel an den êne kant en heuvels noa 't ôostn, 't nôordn en 't westn. Der loopn drie riviern deur Cardiff, de Taff en de Ely die in 't zoetwoatermeer van Cardiff Bay uutmoundn, en de Rhymney die direct in 't Bristol Channel loopt.

Flatholm, een eiland in 't Bristol Channel, behôort ook toet 't gebied van Cardiff, en is een nateurreservoat voa zêeveugels.

Bevolkienge

Joar	Bevolkienge van Cardiff
1801	6.342
1851	26.630
1861	48.965
1871	71.301
1881	93.637
1891	142.114
1901	172.629
1911	209.804
1921	227.753
1931	247.270
1941	257.112
1951	267.356
1961	278.552
1971	290.227
1981	274.500
1991	272.557
2001	292.150
2007	321.000

Met een etnische bevolkienge van 8.4%, woarounder een Somalisch en Arabisch groep die ol lange in Cardiff gevestigd is, en mè veel Ierse en Iengelse immigrantn vanwege de dokkn en de commersje, is Cardiff veel mêer cosmopolitisch dan de reste van Wales. Da betêkent da Welsh as een toale veel minder gesprookn wordt in Cardiff (11%) dan de reste van Wales (21.7%). Den Iersen invloed is ook dudelik in 't ounderwys woardan der nog olsan een aantal katholieke schooln te viendn zyn.

Bekende mensn

Ounder de recente personaliteitn die van Cardiff kommn viendn me:

Roald Dahl - voarol bekend voa zyn kienderboekn
Griff Rhys Jones - komieke gast van bvb. Not the Nine O'Clock News
Ryan Giggs - foetboller mè Manchester United
Colin Jackson - 110 meter hordenloper
Tanni Grey-Thompson - rolstoelcoureur
Shirley Bassey - zangeresse

Externe koppelienge

Cardiff Council website

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Cardiff ip Wikimedia Commons.