Eed van Straatsburg

Den Eed van Straatsburg (14 februoari 842) es en boundgenootschap tusschn d’olfbroers Lodewyk den Duuts en Karel den Kletsn teegn under broere Lotharius I, die loater tout keizer van et Illig Rooms Ryk es gekroond.

Achterground

D’oorzoake van da conflict tusschn de broers log by keizer Lodewyk den Vroomn. Dien wilde perse da zyn ryk achter zynen dood t’ope bleef. Doarom werkte ie in 817 en uplossienge uut, de Ordinatio Imperii, woaby da zynen oudstn zeune Lotharius loater upperkeunienk van ’t hele ryk zou kommn en de joungere zeuns, Lodewyk den Duuts en Pepyn van Aquitanië, ounderkeuniengn.

De joungste zeuns voundn da gin goeie regelienge en da verbeterde nie mè de geborte in 823 van nen vierdn zeune, Karel (den Kletsn). Deurda Pepyn († 838) idder stierf dan zyn voader, verwierpn de drie overbluvende zeuns de Ordinatio Imperii van under voader en ze vrochtn e nieuwe erfregelienge uut (Akkoord van Worms, 839).

By den dood van keizer Lodewyk in 840 eiste Lotharius, teegn olle idder gemakte ofsproakn in, toch were d’uutvoerienge van de Ordinatio Imperii, wuk da Lodewyk en Karel nie wilden. Lotharius probeerde via geweld gelyk te krygn moa verloor in 841 (Slag by Fontenoy) zwoar teegn zyn broers, die t’ope vochtn tegen em. Vo zeker te speeln, zwoorn Lodewyk en Karel in 842 den Eed van Straatsbrug. In dienen eed beloofdn ze plechtig vo mekoar osan by te stoan in under gevicht teegn Lotharius.

Zounder den Eed van Straatsburg wos et Verdrag van Verdun in 843 nie meugelik gewist.

Den tekst

By d’upstellienge van den tekst zoatn de broers mè en toalproblèm.

Vóór 842 weunden de broers ol langn tyd in under toekomstig erfgebied, da wil zeggn Karel in de westelikke Romoansche gebiedn, Lodewyk in d’oostelikke Germoansche, en Lotharius doatusschn. Zo kwam et da Lodewyk gin Latyn en koste moar ollene zyn eigen moedertoale verstound, et Oudoogduuts (vandoar zyn bynoame den Duuts). Voe da toalprobleem up te lossn, beslootn de broers vo den eed te zweirn in de toale van ’n andern zyn leger: et Oudoogduuts en et Oudfrans.

Da makt den Eed van Straatsburg en upmerkelik toalkundig document want ’t es één van d’oudste tekstn in de Fransche toale.

Ierounder stoat den Latynschn tekst in et rood, den Oudfranschn tekst in et blauw en den Oudoogduutschn tekst in groen. 't West-Vlams stoat in et zwort.

Up d'ofbeeldienge reks es d'r e stik te ziene van den origineeln tekst. In de vertoalienge ieroundern stoan d'r twee asterisks die 't begun en 't ende markeern van den gescandn tekst up d'ofbeeldienge.

Origineeln tekst	West-Vlamsche vertoalienge
Ergo xvi kal. marcii Lodhuvicus et Karolus in civitate que olim Argentaria vocabatur, nunc autem Strazburg vulgo dicitur, convenerunt et sacramenta que subter notata sunt, Lodhuvicus romana, Karolus vero teudisca lingua, juraverunt. Ac sic, ante sacramentum circumfusam plebem, alter teudisca, alter romana lingua, alloquuti sunt. Lodhuvicus autem, quia major natu, prior exorsus sic coepit:	Zo zyn Lodewyk en Karel up 16 februoari t'ope gekommn in e gemeente da geweunlik Argentaria genoemd wos moar nu olgemeen gekend es lik Strazburg, en zynder zwoorn de eedn die ieroundern stoan, Lodewyk in et Romoans en Karel in et Duuts. Moar vo dan ze de eedn begostn te zweirn, sproakn ze in et Duuts en et Romoans. Omdat 'n em den oudstn wos, begoste Lodewyk ezzo:
“Quotiens Lodharius me et hunc fratrum meum, post obitum patris nostri, insectando usque ad internecionem delere conatus sit nostis. Cum autem nec fraternitas nec christianitas nec quodlibet ingenium, salva justicia, ut pax inter nos esset, adjuvare posset, tandem coacti rem ad juditium omnipotentis Dei detulimus, ut suo nutu quid cuique deberetur contenti essemus. “In quo nos, sicut nostis, per misericordiam Dei victores extitimus, is autem victus una cum suis quo valuit secessit. Hinc vero, fraterno amore correpti nec non et super populum christianum conpassi, persequi atque delere illos noluimus, sed hactenus, sicut et antea, ut saltem deinde cuique sua justicia cederetur mandavimus. “At ille post haec non contentus judicio divino, sed hostili manu iterum et me et hunc fratrem meum persequi non cessat, insuper et populum nostrum incendiis, rapinis cedibusque devastat. Quamobrem nunc, necessitate coacti, convenimus et, quoniam vos de nostra stabili fide ac firma fraternitate dubitare credimus, hoc sacramentum inter nos in conspectu vestro jurare decrevimus. “Non qualibet iniqua cupiditate illecti hoc agimus, sed ut certiores, si Deus nobis vestro adjutorio quietem dederit, de communi profectu simus. Si autem, quod absit, sacramentum quod fratri meo juravero violare praesumpsero, a subditione mea necnon et a juramento quod mihi jurastis *unumquemque vestrum absolvo”	“Lat et gekend zy oe veel keers da Lotharius — sinsn den dood van uus voader — geprobeerd èt vo my en myn broere te doodn, en slachtiengn ield in zyn achtervolgienge up uus. Moa omda gin broederschap, gin christendom of geen een andere natuurlikke neigienge, buutn gerechtigeid, et meugelik gemakt èt vo vrede te briengn tusschn uus, zyn me wynder verplicht gewist vo die zoake tout et oordeel van den almachtigen God te briengn, zo da me wynder zoudn keunn accepteern wuk dat'n Em wil. “'t Resultoat wos, lik da je gynder ollemoale wit, da deur Gods genoade wynder lik overwinnoars d'ruut zyn gekommn, en dat'n em versleegn werekeerde na zyn volk wat dat'n sterker stound. Moar toun, uut broederliefde en compassie vo 't christendom, èn me wynder beslootn vo em nie t'achtervolgn en te doodn; in de plekke doarvan, en tout up 'n dag van vandoage, èn me wynder em gevroagd vo em ten minstens nere te leggn by gerechtigeid, juste lik vroeger. “Moar em, oundanks dat ier, en nie content mè Gods oordeel, stopt nie mè my en myn broere up te joagn mè zyn legers. En doarby je vernietigt uus volk deur in brande te steekn, te beroovn en uut te moordn. 't Es doamè da me wynder nu, omda me nie vodder nie mè keunn, t'ope gekommn zyn, en omda me wynder peizn da je gynder twyfelt an uus overtuugde uprechteid en broederschap, da me wynder dienen eed goan zweirn tusschn uus en tegenover junder ollemoale. “Dat uptreedn es nie te kwoader trouwe, moar simpelweg omda, oe God us vrede gift deur junder ulpe, me wynder toun zekers keunn zyn da datte goat resulteern in e gemeenschappelik voordeel. Mochte 'k ik — God verhoede my — den eed verbreekn die 'k ik nu tegenover myn broere goa zweirn, toun geve 'k ik myn ounofankelikeid tegenover junder up, en ik bevry junder van den eed da je gynder ollemoale vo my èt gezwoorn.”
Cumque Karolus haec eadem verba romana lingua perorasset, Lodhuvicus, quoniam major natu erat, prior haec deinde se servaturum testatus est:	Wanneer da Karel gedoan ad mè zyn redevoerienge mè dezelfste woordn in 't Romoans, zwoor Lodewyk lik eerste, omdat 'n em den oudstn wos, trouw:
“Pro Deo amur et pro Christian poblo et nostro commun salvament, d'ist di in avant, in quant Deus savir et podir me dunat, si salvarai eo cist meon fradre Karlo et in ajudha et in cadhuna cosa, si cum om per dreit son fradra salvar dift, in o quid il me altresi fazet, et ab Ludher nul plaid numquam prindrai, qui, meon vol, cist meon fradre Karle in damno sit.”	“Uut liefde tout God en vo de reddienge van et christelik volk en van uus tweeën, goa 'k ik vanof vandoage, zolange da God my kennisse en macht gift, die broere Karel van my mè myn ulpe of om 't even wuk bystoan, lik of da je veroundersteld zyt van joun broere by te stoan, en da zolange dat 'n em vo my 't zelste doet; en ik goa mè Lothar noois e regelienge angoan die, mè myn goedkeurienge, myn broere Karel zou keun schendeern.”
Quod cum Lodhuvicus explesset, Karolus teudisca lingua sic hec eadem verba testatus est:	Wanneer da Lodewyk gedoan ad, zwoor Koarel me juste dezelste woordn in de Duutsche streektoale:
“In godes minna ind in thes christiânes folches ind unsêr bêdhero gehaltnissî, fon thesemo dage frammordes, sô fram sô mir got gewizci indi mahd furgibit, sô haldih thesan mînan bruodher, sôso man mit rehtu sînan bruodher scal, in thiu thaz er mig sô sama duo, indi mit Ludheren in nohheiniu thing ne gegango, the mînan willon imo ce scadhen werdhên.”	“Uut liefde tout God en vo de reddienge van et christelik volk en van uus tweeën, goa 'k ik vanof vandoage, zolange da God my kennisse en macht gift, die broere van my bystoan, lik of da je veroundersteld zyt van joun broere by te stoan, en da zolange dat 'n em vo my 't zelste doet; en ik goa mè Lothar noois gin regeliengn angoan die, mè myn goedkeurienge, em [Lodewyk] zou keun schendeern.”
Sacramentum autem quod utrorumque populus, quique propria lingua, testatus est, romana lingua sic se habet:	Den eed die de twee volkern ['t es te zeggn, de verzoamelde legers] toun èn gezwoorn in under eigen toale, es in et Romoans azzo:
“Si Lodhwigs sagrament que son fradre Karlo jurat conservat et Karlus, meos sendra, de suo part n lostanit, si io returnar non l'int pois, ne io ne neuls cui eo returnar int pois, in nulla ajudha contra Lodhuwig nun li iu er.”	“Oe Lodewyk den eed nakomt dat 'n em an zyn broere Karel èt gezwoorn, en Karel, myn ere, van zynen kant d'r em nie an oudt, en ik sloage d'r nie in van em dat of te roadn, toun goa'k ik, noch etwien anders da'k ik keune overoaln, em nie elpn teegn Lodewyk.”
Teudisca autem lingua:*	En in de Duutsche streektoale:
“Oba Karl then eid, then er sînemo bruodher Ludhuwîge gesuor, geleistit, indi Ludhuwîg mîn hêrro then er imo gesuor forbrihchit, ob ih inan es irwenden ne mag: noh ih noh thero nohhein, then ih es irwenden mag, widhar Karlo imo ce follusti ne wirdhit.”	“Oe Karel den eed nakomt dat 'n em an zyn broere Lodewyk èt gezwoorn, en Lodewyk, myn ere, van zynen kant dienen eed verbrikt dat 'n em [an Karel] èt gezwoorn, en ik sloage d'r niet in van em dat of te roadn, toun goa'k ik, noch etwien anders da'k ik keune overoaln, em nie elpn teegn Karel.”
Quibus peractis Lodhuwicus Reno tenus per Spiram et Karolus iuxta Vuasagum per Vuîzzûnburg Vuarmatiam iter direxit.	Oe dat ofgeround wos, vertrok Lodewyk na Worm langs de Ryn via Spire; en Karel, langs de Vogeezn via Wissembourg.

Ier es et stik uut et manuscript mè den Oudfranschn tekst en en onbewerkte omzettienge:

Scan van den tekst	Letterlikke omzettienge
	Pro dõ amur et p xpian poblo & nrõ cõmun saluament, dist di e/in auant, inquantdeus savir & podir me dunat: si salvaraieo cist meonfradre karlo, & inaiudha & in cad huna cosa, sicú om p dreit son fradra saluar dift. Ino quid il mi altre si fazet. Et ab ludher nul plaid nu qua prindrai qui meon uol cist meon fradre karle in damnosit

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Serments de Strasbourg van Wikimedia Commons.