Geweune ôornbêeste

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

Geweune ôornbêeste

Wuuvetje

Domein:	Eucaryota (Eukaryootn)
Ryk:	Animalia (Bêestn)
Stamme:	Arthropoda (Gelêedpôotign)
Klasse:	Insecta (Insectn)
Orde:	Dermaptera (Ôornbêestn)
Familie:	Forficulidae
Geslacht:	Forficula

Sôorte

Forficula auricularia
Linnaeus, 1758

De geweune ôornbêeste (Forficula auricularia) is 'n insekte da ôort by d' orde van d' ôornbêestn (Dermaptera). 't Is de bekenste Europeeschn ôornbêeste en zyn gedrag en leefwyze zyn goed bestudeerd.

Kenmerkn

De geweune ôornbêeste wordt 10 toe 16 millimeetrs lank, zoendre de lange nypr-achtige achtrste anangsls, cerci genoamd. Dedeeze van de vintjes zyn grotre en langre en ên e duudlik zichtboare tand an de binnekant by de boazies. D' anangsls van de wuuvetjes zyn bykans rechte en mindre brêed an de boazies. De vintjes ên e varjoable cerci-lankte, de deeze kunn den êft van de lankte van 't lyf uutmoakn, mo ze kunn ook eevn lank zyn lik 't lyf.

De geweune ôornbêeste êt e gilwebruune kleur, d' achtrvleugls zyn dr, mo ze zyn nie te ziene omda ze weggestookn zyn oendre de vôorvleugls. De vliezige vôorvleugls zyn mêerdre kêern ipgevoedn oendre de veele klindre vôorvleugls. Oendanks 't bestoan van van de vleugls vliegt de geweune ôornbêeste mo weinig, mo 't kan wê.

Algemêen

De geweune ôornbêeste is de mêest algemêene ôornbêeste van Europa en is ook te vienn in België en Nederland. 't Is e nie gespesjaliezeerde bêeste die oovrol leeft wo datr e strôojselloage is. Ook is e wakke omgeevienge e belangryke vôorwoarde; ôornbêestn kunn slicht teegn droogte. De sôorte is in 't verleen verspreid nor oendr andre de Verênigde Stoaten en êt êm ier siens lange tyd vaste gevestigd.

D' ôornbêeste is 'n alleseetre die leeft van zochte dêeln, lik plantedêeln lik fruut, joenge bladjes en plantwortls mor ook d' eiers en larvn van insektn wordn geetn. Surtoe bladluuzn schynn e vôorkeure te zyn. De joenge nymfn leevn dêels van insektneiers. Otr te winnig eetn is, wordn de bêestn kannieboaln en eetn undre klindre sôortgenôotn ip.

Vôortplantienge

De geweune ôornbêeste kent zjuuste lik ol d' ôornbêestn 'n oenvolledige gedoanteverwisslienge, woaby da de joengste bêestn nymfn wordn gêetn en in staptjes grottre wordn deur te vervelln. Dr is dus gin verpuppienge lik by insekn die e volleedige gedoanteverwisslienge ên. De vôortplantienge van ôornbêestn is byzoendre, omda 't wuuvetje e verregoande vorm van broedzorge kent in verglykienge mêt andr insektn. Van ot d' eitjs zyn ofgezet oendre e stêen of blad, wordn ze deur 't wuuvetje verzorgd. Ze lekt reeglmoatig d' eiers proopre vor uutdroogienge en schimmls wêg t' oedn. De bedorvn eitjs wordn ipgeetn. O de nymfn uutkomm wordn ze nog e tydetje verzorgd deur de moedre toe da ze zelfstandig zyn en 't nest verloatn. O de moedre vôortydig zoe dôogoan, tonne wordt ze deur eur eign joengn ipgeetn.

Eksterne koppliengn

(en) Geweune ôornbêeste.

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Forficula auricularia ip Wikimedia Commons.