Giuseppe Ungaretti

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

---

Giuseppe Ungaretti (Alexandrje 8 februoari 1888 – Mieloan , 1 juni 1970) is 'n Ietaljoansche dichtr en schryvr gewist.

Giuseppe Ungaretti in 1969

Joenge joarn

Giuseppe Ungaretti is geboorn in Alexandrje, in de buutnwyk Moharrem Bey ip 8 februoari 1888 (mor in 't geborteregiestre stoan ingeschreevn lik geboorn ip 10 februoari, en y vierde zyn verjoardag ip de latste datum) uut Ietaljoansche oedrs die kwoamn uut de provinsje Lucca. De voadre, werkman by 't groavn van 't Kanoal van Suez, stierf twêe joar achtre de geborte van de dichtre by e werkoengeval, in 't joar 1890. De moedre, Maria Lunardini, deej 't behêer van e bakkery van eur eign, woamee da ze de stuudjes van eur zeune koste betoaln, en woadeure datn koste lêern in de beste schooln van Alexandrje, en in e schoole in Zwitserland, de École Suisse Jacot . Aan zyn moedre êtn 't gedicht La madre gewyd, geschreevn in 1930, kort vor eur dôod . De liefde vo de dichtkunste oentstoend in zyn schooljoarn e wierd versterkt deur de vriendschappn dietn slôot in d' Egyptiesche stad, die zo ryke is an antieke tradiesjes én an niewigeedn, ofkomstig van menschn uut zoveele landn van hêel de weirld; Ungaretti zeive ad e voedstre uut Soedan, e Krowoatiesch mèèsn en 'n Argentynsche ippastre.

In die joarn, oendre den invloed van 't tydschrift Mercure de France, kwam de joengelienk dichtr by de Fransche lietrateure en, dankzy 'n abbonement ip La Voce, by d' Ietaljoansche lettrkunde : y begoste ip die maniere de werkn te leezn van, oendr andre Arthur Rimbaud, Stéphane Mallarmé, Giacomo Leopardi, Friedrich Nietzsche, Charles Baudelaire, die latstn deur zyn moat Moammed Sceab .

Y ad ook briefwisslienge mê Giuseppe Prezzolini. In 1906 kendn Enrico Pea, sins kort uutgeweekn nor Egypte, mê wien datn d' ervoarienge dêelde van de Baracca Rossa, 'n ipslagplatse van marbre en rôod gekleurd oet dat d' oentmoetingsplatse gewordn was van anarchiestn en sosjaliestn .

Y werkte e tydetje lik andels-verteegnwordigr, mor y deej 'n antal verkêerde beleggiengn; y veruusde tonne no Parys vo voddre te lêern an d' oogeschoole.

Verbluuf in Vrankryke

Giuseppe Ungaretti otn soldoat was.

In 1912, achtr e korte tyd in Kajieroo verbleevn 't ên, verliet Ungaretti Egypte en gynkt y no Parys. Ip deurreize zachtn vo den êeste kêe zyn voadrland mê zyn bergn. In Parys vôgde y vo twêe joar de lessn van de fielozoof Henri Bergson, van de fieloloog Joseph Bédier en van Fortunat Strowski, an de Sorbonne en an 't Collège de France.

In kontakt gekommn mêt 'n internasjonoal kunstzinnig gezelschap, kende y Guillaume Apollinaire, mê wien datn 'n sterke vriendschap slôot, en ip glykoardige wyze ook mê Giovanni Papini, Ardengo Soffici, Aldo Palazzeschi, Pablo Picasso, Giorgio de Chirico, Amedeo Modigliani en Georges Braqu. Uutgenôodigd deur Papini, Soffici en Palazzeschi begostn z' undre soamnwerkienge an 't tydschrifte Lacerba.

In 1913 stierf zyn moat uut zyn kiendrjoarn Moammed Sceab, in e kaamre van 't pensjon van de rue des Carmes, woa dat ook Ungaretti verblêef. In 1916, in de dichtbundle Il porto sepolto, verschêen 't gedicht dat an êm gewyd was, In memoria.

In Vrankryke schifte Ungaretti de vôorgoande ervoariengn, vergrotterde zyn lietrèère kennisse en verbeeterde zyn dichtrlikke styl. Achtre e poar puubliekoasjes in Lacerba, (16 kompoziesjes), toe stand gekommn dankzy de steun van Papini, Soffici e Palazzeschi, beslôot Ungaretti van vrywilliger te wordn vo d' Êeste Weirldorlôoge.

De Weirldorlôoge

Ot in 1914 d' Êeste Weirldorlôoge uutbrak, deej Ungaretti mee mê de kampajje vo tusschn te kommn in d' orlôoge, en vervôgns wierdn vrywilliger in 't 19ste rizjiement de Brigata "Brescia", ot Ietoalje ip 24 meie 1915 mê d' orlôoge meedeej. Achtre de slag ip de Carso schrêef Ungaretti e bundl gedichtn die bewoard wierdn deur zyn moat Ettore Serra (e joengn offiesier) en gedrukt in 80 ekzemploarn by e drukkr in Udine in 't joar 1916, mê de tietle Il porto sepolto (De Begroavn Aavn). In die tyd werkte y ook mee mê de loopgroavn-gazette Sempre Avanti. Y verblêef e wylle in Noapls, in 1916 (bevestigd in e poar gedichtn, byvôorbeeld Natale: "Non ho voglia / di tuffarmi / in un gomitolo di strade...") . Ip 26 januoari 1917 schrêeft y in Santa Maria la Longa (Provincia di Udine) 't befoamde gedicht Mattina.

In de 't vôorjoar van 1918 gienk 't rizjiement woa da Ungaretti by was, vechtn in Vrankryke in de streeke van Champagne, tegoare mê 't Ietaljoans leegre van generoal Albricci. By zyn weerekêer in Parys de 9ste novembre 1918, voend y zyn moat Apollinaire in ze Parysch zoldrkoamertje, neeregebliksmd deur de Spoansche griep.

Tusschn de twêe orlôogn

De dichtbundl Allegria di naufragi is gewyd an d' orlôoge en an da roar verschynsl woa da Ungaretti an koste oentsnappn en datn koste oovreleevn.

Ip 't ende van d' orlôoge blêef de dichtre lik korrespondent van de gazette Il Popolo d'Italia, en vervôgns lik bediende ip 't buroo van de drukperse van d' Ietaljoansche ambassoade. In 1919 verschêen in Parys e bundle franstoalige gedichtn La guerra, da nodien gevoegd wierd in de twidde bundle gedichtn Allegria di naufragi uutgegeevn in Firenze in 't zeifste joar.

In 1920 trowde de dichtre mê Jeanne Dupoix, mê wien datn twêe kiendrs krêeg, Anna Maria (of Anna-Maria, lik of datn gewend was van te schryvn, mêt e striptje lik in 't Fransch), Ninon genoamd (17 februoari 1925) en Antonietto (19 februoari 1930) .

In 1921 veruusde y no Marino (Provincia di Roma) en y werkte mee an de Dienst van de pers by 't Mieniesteerje van Buutlansche Zoakn. De joarn twientig woarn e grôote veranderienge in 't prievoate en kuultuurêele leevn van de dichtr. Y verboend êm an 't fasjiesme en y oedrtêeknde 't Maniefêst van de fasjiestiesche oentwikklde menschn in 1925.

In die joarn wast y styf bizzig mê schryvn vo Fransche tydschriftn en gazettn (Commerce en Mesures) en vor Ietaljoansche (La Gazzetta del Popolo), en y makte verschillnde reizn in Ietoalje en no 't buuteland vo alle sôortn vôordrachtn, binst datn verschillnde êrkenniengn krêeg van offiesjêele zyde, lik de Premio del Gondoliere. Da woarn ook de joarn da zyn werkn rypr wierdn : Sentimento del Tempo; vo 't êest verschêen dr sommigte van zyn gedichtn in L'Italia letteraria en Commerce. In 1923 wierd Il porto sepolto êrdrukt by La Spezia, mêt e vôorwôord van Benito Mussolini, dietn gekend ad in 1915, by de kampajje van de sosjaliestn die vôo tusschnkommste in d' orlôoge woarn .

Ip 8 augustus 1926, in 't uus van Luigi Pirandello, nie verre van Sant'Agnese, doagde y Massimo Bontempelli uut vor e tweegevecht deur e ruuzie oovre de roman "Il Tevere". Ungaretti wierd lichtjes gewoend an zyn rechtr oarm en 't tweegevecht endigde mêt e verzoenienge. In 1928 rypte pertanks zyn godsdienstige bekêerienge no 't katliek geloove , tgêene duudlik te ziene was in 't werk Sentimento del Tempo.

Vanof 1931 wierd y byzoendre verteegnwôordigr van La Gazzetta del Popolo en y reisde nor Egypte, Korsika, Needrland en zuudlik Itoalje, binst datn de beleefde ervoariengn weeregaf in Il povero nella città (da gienk verschynn in 1949), en in d' êrwêrkienge Il deserto e dopo, da mor uutgegeevn wierd in 1961. In 1933 grochte de dichtre ip 't toppunt van zyn foame.

In 1936, by e reize Argentienje ip uutnôodegienge van de Pen Club, werd êm de lêerstoel vor Ietaljoansche lietrateure by d' Unieversieteit van São Paulo aangeboon, tgêene Ungaretti aanvèèrde; y veruusde mê hêel ze famielje en y blêefdr toe in 1942 vo 't oentsnappn an 't fasjiesme woavan datn intusschn e teegstandre gewordn was. In 1939 in São Paulo stierf zyn zeuntje Antonietto, in de leeftyd van neegn joar, deur e slicht geneezn blêndedêrm-oentsteekienge. Da liet de dichtre in e stoat van grôot verdriet en inwendige verzwakkienge. Da liet ze spôorn achtre in veele van de gedichtn die gebundeld zyn in Il Dolore uut 1947 en in Un Grido e Paesaggi van 't joar 1952.

De twidde weirldorlôoge en de tyd achtre d' orlôoge

Ungaretti in 1968.

In 1942 kêerde Ungaretti weere nor Ietoalje en y wierd Accademico d'Italia verkoozn «per chiara fama» (zuuvre deur zyn foame) en ooglêeroare van moderne en têegwôordige lietrateure by d' Oogeschoole van Rome, platse dietn ield toe in 1958 en nodien wastn nog buutngeweun ooglêeroare toe 1965. Roend zyn lêerstoel wierdn dr êenigste vôoranstoande oentwikkeldn gevormd die undre styf ên loatn kenn deur undre belangryke kuultuurêele aktievieteitn en ipvollnde akadeemiesche loopbôann, lik Leone Piccioni, Luigi Silori, Mario Petrucciani, Guido Barlozzini, Raffaello Brignetti, Ornella Sobrero en Elio Filippo Accrocca.

Vanof 1942 begost Uutgeevre Mondadori de opera omnia (vulleedige werkn) van Ungaretti te loatn verschynn, mê vo tietle Vita di un uomo. Achtre de twidde weirldorlôoge gaf Ungaretti niewe dichtbundls uut, en gaf zyn eign mê gêestdrift oovre an reizn die êm de kanse gaavn van zyn bôodschap te verspreidn. Y krêeg belangryke pryzn lik de Premio Montefeltro in 1960 en de Premio Etna-Taormina inl 1966.

De latste joarn

In Ietoalje krêegt y e zeekre bekendeid by 't grôote puubliek in 1968, deur styf gedroagn verzn uut de Odyseeja vôorn te leezn ip de tilleviezje (die vôorof giengn an de vertolkienge in 't Ietaljoans ip 't klêen scherm, oendr de leidienge van reegiesseur Franco Rossi), loatre êrnoomn deur Alighiero Noschese ip mindr serjeuze maniere .

In 1958 oentvienk y 't êereburgrschap van Cervia . In 1969 stichte y de verêenigienge Rome et son histoire (kuultuurêele verêenigienge van de franstoalign die in Rome verbluuvn of die de stad bezoekn). In de nacht van 31 decembre 1969 en 1 januoari 1970 schrêeft y zyn latste gedicht, L'Impietrito e il Velluto, uutgegeevn mêt e lietogroafiesche koarte ip de 82ste verjoardag van de dichtre.

In 1970 krêegt y de prestieszjeuze internasjonoale prys van d' Uunieversieteit van Oklohoma in de Verêenigde Stoatn, woa datn noatoe gienk vo ze latste reize die zyn gezoendeid vor oltyd krakte. Y stierf in Mieloan in de nacht van de 2de juni 1970 an de gevôgn van e loengandoenienge. De 4de juni was de begroaviengsdienst in Rome, in de Bazlieke van Sinte-Lowrêns Buutn de Meurn, mo dr was gin êen verteegnwôordgr van d' Ietaljoansche Oovreid. Y wierd begroavn ip 't Kerkof van Verano neffnst zyn wuuf Jeanne.

Zyn dichtkunste

Ungaretti mê zyn alpên.

L'Allegria gift e kêerpunt an in de geschiednisse van d' Ietaljoansche lietrateure : Ungaretti êrwerkt ip styf ôorsproenklikke wyze de formêele bôodschap van de symboliestn (in 't byzoendre in de verbrokklde verzn en zoendre leestêekns van de Calligrammes van Guillaume Apollinaire), en verbiend ze mê de vrêe ervoariengn van 't kwoad en van de dôod in d' orlôoge. By 't verlangn no broedrlikeid in 't zêer kwam nog de wille vor e niewe "armonie" mê de kosmos die ip 'n oogtepunt kwam in 't vermelde gedicht Mattina (1917), of in Soldati. Die mystiek-godsdienstige gêest oentwikkelt êm no de bekêerienge toe in Sentimento del Tempo. En in d' opêenvolgnde werkn, woa da de stylliestiesche andachte ip de wèèrde van 't wôord gericht is (en ip 't êrwinn van de workls van uuze lettrkundige tradiesjes), geevn de dichtrlikke verzn d' êenigste meuglikeid, of êen van de winnige meuglikeedn vo 't oentsnappn uut de "unieversêele schipbreuke".

De mêest angrypnde gebeurtnisse ip de weg van die vita d'un uomo ('t leevn van e mensch - azôo, lik e "dagboek", beschryft de dichtr zyn gehêel werk) is zeekre verteld in Il Dolore: de dôod in Brazielje van zyn zeuntje Antonio, die vor oltyd de pianto dentro ('t schrêemn van binn) deej voeln, ook in de loatre dichtbundls, en die nie mee van êm weg zoe goan. Allêene mo korte lichtpuntjes zyn êm toegestoan, lik de pasje vo de piepjoenge brazieljoansche dichtresse Bruna Bianco, of d' êrrinriengn uut zyn kiendrtyd in I Taccuini del Vecchio, of wannêer datn de sguardi d'universo van Dunja (tgêene weirld wilt zeggn) iproept, vroegre tata die zyn moedre ipgenoomn ad in undre uus in Alexandrje :

Il velluto dello sguardo di Dunja Fulmineo torna presente pietà

't Fluuwêel van Dunja eur blik Bliksemt en vroagt piejeteit

(uut L'Impietrito e il Velluto, 1970)

Lot en betêeknisse van Ungaretti

De dichtkunste van Ungaretti verôorzakte e sôorte verwarrienge vanof 't êeste verschynn van Porto Sepolto. Die krêeg de gunste zowêl van d' oentwikkldn van La Voce, lik van zyn Franche moatn, van Guillaume Apollinaire toe an Louis Aragon, die dr de gemêenschapplikke workls van 't symboliesme in zoagn. De pollemiekn en de felle vyandigeid oentbroakn nie van veele tradiesjonêele krietiesji en van 't grôote puubliek. Ze begrêepn êm nie, byvôorbeeld de volgeliengn van Benedetto Croce, die de verbrokkeldeid verôordêeldn in de gedichtn van Ungaretti.

't Is nie 't oentkenn da Ungaretti de dichtr was diedr lik den êestn in gesloagd was vo de verzn van Ietaljoansche tradiesje no vorm en inoed te verniewn. 't Woarn vôor alles de dichtrs van de kortsproakerigeid of 't êrmeetiesme, die, by 't verschynn van Sentimento del tempo, Ungaretti begroetn lik de vôorloopre van undre eign dichtr-schoole, uutviendre van de "zuuvre" dichtkunste. Van tonne of ê Ungagarettiejoansche dichtkunste 'n oenoendrbrookn byvol gêt. Veele dichtrs uut de twiddn êft van de twientigste êewe ên êm bekeekn, tegoare mê Umberto Saba en Eugenio Montale, lik 'n oenmisboar vertrekpunt vor undre.

Belangrykste werkn

Gedichtn

• Natale, Napoli, 26 decembre 1916;
• II Porto Sepolto, Stabilimento tipografico friulano, Udine, 1916;
• Allegria di naufragi, Vallecchi, Firenze, 1919;
• Il Porto Sepolto, Stamperia Apuana, La Spezia, 1923;
• L'Allegria, Preda, Milano, 1931;
• Sentimento del Tempo, Vallecchi, Firenze, 1933;
• La guerra, I edizione italiana, Milano, 1947;
• Il Dolore, Milano, 1947;
• Derniers Jours. 1919, Milano, 1947;
• Gridasti: Soffoco..., Milano, 1950;
• La Terra Promessa, Milano, 1950;
• Un grido e Paesaggi, Milano, 1952;
• Les Cinq livres, texte francais etabli par l'auteur et Jean Lescure. Quelques reflexions de l'auteur, Paris, 1954;
• Poesie disperse (1915-1927), Milano, 1959;
• Il Taccuino del Vecchio, Milano, 1960;
• Dialogo, Milano, 1968;
• Vita d'un uomo. Tutte le poesie, Milano, 1969.

Prooza en verandliengn

• II povero nella città, Milano, 1949;
• Il Deserto e dopo, Milano, 1961;
• Vita di un poeta. Giuseppe Ungaretti, di Leone Piccioni, Rizzoli 1974.
• Saggi e interventi, a cura di M. Diacono e L. Rebay, Milano, 1974;
• La critica e Ungaretti, di G. Faso, Cappelli, Bologna, 1977;
• Invenzione della poesia moderna, Lezioni brasiliane di letteratura (1937-1942), a cura di P. Montefoschi, Napoli, 1984;
• Vita di Giuseppe Ungaretti di Walter Mauro, Anemone Purpurea editrice, Roma, 2006;

Vertoaliengn

• Traduzioni, Roma, 1936;
• 22 Sonetti di Shakespeare', Roma, 1944;
• 40 Sonetti di Shakespeare, Milano, 1946;
• Da Góngora e da Mallarmé, Milano, 1948;
• Fedra di Jean Racine, Milano, 1950;
• Visioni di William Blake, Milano, 1965.

Brievn

• Lettere a Soffici, 1917/1930, Napoli, 1983;
• Lettere a Enrico Pea, Milano, 1984;
• Carteggio 1931/1962, Milano, 1984;
• Lettere a Giovanni Papini 1915-1948, Milano, 1988;
• Lettere dal fronte a Gherardo Marone, Collana I Meridiani.Paperback, Mondadori, Milano, 2015, ISBN 978-88-046-5352-3 (in pubblicazione).

E Proevrtje

Fase	Foaze
Cammina cammina ho ritrovato il pozzo d' amore Nell' occhio di mill' una notte ho riposato Agli abbandonatti giardini ella approdava come una colomba Fra l' aria del meriggio ch' era uno svenimento le ho colto arance e gelsumini	Lop vors lop vors de pit van de liefde ên 'k ik weeregevoenn In d'ooge van duuzd en êen nacht zyn 'k ik uutgerust An d' achtregeloatn ooviengn kwamt ze zy angevloogn lik e duuve Uut de lucht van d' achtrnoene die êen duuzlienge was plukte 'k ik vor eur seenappls en zjasmyn

E bitje voddr kykn

• Jolena Baldini (Berenice), Italo Calvino, Rafael Alberti, Luigi Silori, Carlo Bernari 1968 : Omaggio a Ungaretti nel Suo 80º compleanno, Sciascia, 1968)
• Giorgio Luti 1974 : Invito alla lettura di Ungaretti, Mursia
• Maura Del Serra 1977 : Giuseppe Ungaretti, La Nuova Italia ("Il Castoro", 131), Firenze, pp. 127.
• Rosario Gennaro 2004 : Le patrie della poesia. Ungaretti, Bergson e altri saggi, Cadmo, Firenze.
• Alberto Asor Rosa, L. De Nardis, Luigi Silori, L. Piccioni 1983 : Ungaretti e la cultura romana, Bulzoni
• Walter Mauro 1990 : Vita di Giuseppe Ungaretti, Camunia
• Maura Del Serra 1995 (ed. 1999) : Immagini di Ungaretti e nostre, in L'anello che non tiene, Journal of Modern Italian Literature, vol. 7, numb. 1-2, pp. 7–17
• Carmen Siviero, Alessandra Spada 2000 : Nautilus: alla scoperta della letteratura italiana, vol. III, Zanichelli
• Cesare Segre, Clelia Martignoni 2007 : Leggere il mondo, vol. VIII, Bruno Mondadori, ISBN 88-424-5493-1
• Antonio Carrannante 2010 : Scrittori a Roma (sulle tracce di Giuseppe Ungaretti, in Strenna dei Romanisti, pp. 151–158.
• Massimo Migliorati 2011 : Ungaretti lettore di Manzoni, in Otto/Novecento, XXXV, n. 3, pp. 59–74.

Verwyziengn

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Giuseppe Ungaretti van Wikimedia Commons.

Gedichtje van Ungaretti.

<references>