Groafschap Loon

‘t Groafschap Loon (1040-1366) (Frans: Comté de Looz), was e groafschap van ‘t Hillig Rôoms Ryk.

't Groafschap Loon en 't prinsbisdom Luuk tusschn d' hertogdommn Broabant en Limburg

’t Lag woa da nu de provinsje Belgisch Limburg is, mo zounder Toungern en Sint-Truudn. De steedn van ‘t groafschap woarn Beringen, Bilzen, Borgloon, Bree, Hamont, Hasselt, Herk-stad, Maaseik, Peer en Stokkem.

Ze krêegn under nieuwe noame moar in de 19e êeuwe achter dan z’ounder 't Verenigd Keuninkryk der Nederlandn kwoamn, achter 't verlies van Napoleong. Keunienk Willem I gaft de noame Limburg an de nieuwe grôte Moasprovinsje ter herinnerienge an ’t middelêeuws hertogdom Limburg da mêer zudelik geleegn was round et stadje Limburg (Frans Limbourg) an de Vesder in ’t nôordôostn van d’ hudige provinsje Luuk. In 1839 wierd de grôte provinsje Limburg gesplitst. ’t Westelik stik, ’t vroegere groafschap Loon, kwam e provinsje van België, mo ze vergoatn de noame Loon en ’t blêef Limburg. ’t Ôostelik stik kwam Hollands Limburg.

’t Groafschap Loon lag ten westn van de Moas, ten ôostn van ’t hertogdom Broabant en ten nôordn van 't prinsbisdom Luuk, woavan da 't e lêen was. ’t Zudelik stik van ’t groafschap met de stad Loon (nu Borgloon) lag in Haspngouw. E grodder stik, mêer no ’t nôordn, lag in de Kempn, de streke die in de Romeinschn tyd Toxandrië genoemd wierd.

De groaf van Loon stound ounder twi lêenhêern, de prins-bisschop van Luuk en de Duutsche keizer. De groafelikke burcht stound êest in Loon en loater ounder groaf Gerard van Loon in Kuriengn, e dêelgemêente van Hasselt en dichte by d’Abdye van Herkenrode.

De groavn van Loon

• Giselbert ca. 1014-1046
• Emmo ca. 1046-1078
• Arnold I ca. 1078-1126
• Arnold II ca. 1126-1139
• Lodewyk I ca. 1139-1171
• Gerard 1171-1191
• Lodewyk II 1191-1218, trouwde met Ada, gravinne van Holland, dochter van Dirk VII.

van de groavn van Loon-Chiny-Heinsberg

van de groavn van Loon-Chiny

’t Woapnschild van de groavn van Loon

• Hendrik 1218
• Arnold III 1218-1221, trouwde met Adelaide, dochter van hertog Hendrik I van Broabant
• Lodewyk III 1221-1227
• Arnold IV 1227-1273, trouwde me Joanna, dochter van Lodewyk IV van Chiny. Je kwam ook groaf van Chiny.
• Jan 1273-1279
• Arnold V 1279-1323
• Lodewijk IV 1323-1336
• Diederik van Heinsberg 1336-1361
• Godfried van Doalenbroek 1361-1362
• Arnold VI van Rumigny 1362-1366

In 1366 wierd et groafschap Loon g’annexeerd deur ’t prinsbisdom Luuk.

Achter 1366

In 1366 annexeerde de prins-bisschop van Luuk Jan van Arkel ‘t groafschap Loon en van ton droegn de prins-bisschoppn zelve den titel van groaf van Loon. Loon hield wel e grôte ottonomie.

‘t Prinsbisdom Luuk met et vroegere Loon wordn wel mêestal by de Zudelikke Nederlandn gereeknd, moar hen toch e hêel andere geschiedenisse. Ze woarn nie by de Zeventien Provinciën, de Spoansche of d’ Ôostnryksche Nederlandn, moar e min of mêer ounofhankelikke stoat binn de Nederreyns-Westfoalsche Kreits van ’t Hillig Rôoms Ryk.

‘t Blêef azo tout dan ze tegoare met d’ Ôostnryksche Nederlandn g’annexeerd wierdn deur de Fransche Republiek, en in 1795 verdêeld wierdn in 9 Fransche departementn in de Nederlandn.

‘t Prinsbisdom Luuk met et vroegere Loon, tegoare met de Landn van Overmoas (Dalhem, Valkenburg en 's Hertogenrade), kwoamn by ’t departement Nedermoas ( Meuse-Inférieure ) met als hoofdstad Maastricht. ’t Grotste stik van ‘t oud groafschap Limburg kwam by ‘t departement Ourthe. ‘t Departement Meuse-Inférieure vormde de boasis vo de provinsjes Belgisch- en Hollands Limburg.

Achter ’t verlies van Napoleong kwoamn z’ ounder ‘t Verenigd Keuninkryk der Nederlandn. Omdat de noame van ’t historisch gewest Limburg nie zou verloorn goan wilde keunienk Willem I de oude noame geevn an zyn grôte Moasprovinsje. De noame was ofkomstig van ’t vroegere hertogdom Limburg da vor e grôot stik Limburgstoalig was. ’t Oud hertogdom Limburg was tegoare met de Landn van Overmoas êen van de Zeventien Provinciën gewist in de 16e êeuwe.

Met de schiddienge van de Nederlandn en d’ounofhankelikheid van België in 1830 kwamt er e conflict tusschn de twi landn over Limburg. In 1839, met et Verdrag van Londn (of ‘t Verdrag van de XXIV artikels) kwoamn z’ overêen van Limburg te splitsn in twi stikkn. ’t Westelik stik, et vroegere groafschap Loon, kwam by België, moar hield de nieuwe noame Limburg met als hoofdstad Hasselt.

’t Middelêeuws groafschap Loon in ‘t rôod achter de grenzn van de nieuwe provinsjes

De Landn van Overmoas (in ’t dounker groen) en ‘t hertogdom Limburg (in ’t blêek groen), kwoamn in de 13e en 14e êeuwe ounder ’t hertogdom Broabant. Ze vormdn loater tegoare êen van de Zeventien Provinciën.

De provinsjes Belgisch Limburg, ('t vroegere groafschap Loon) (in 't rôod) en Hollands Limburg (in 't bruun) wierdn genoemd achter ‘t middelêeuws hertogdom Limburg (in 't purper)

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie County of Loon van Wikimedia Commons.