Karel de Stoutn
Karel de Stoutn (in 't Frans Charles le Téméraire, en in 't Ingels Charles the Bold of Charles the Rash) (Dijon, 10 november 1433 - Nancy, 5 januoari 1477) was de zeune van Filips de Goein en Isabella van Portugal. Je was grave van Charolais van zyn geboorte tout an zyn dôod.
| 1433-1477 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
 |
||||||
|
||||||
   en Luxemburg      |
||||||
|
||||||
  Groaf van Zutphen |
||||||
|
||||||
|
Van 1467 wast 'n hertog van Bourgondië, hertog van Broabant, Limburg, Lothier en Luxemburg, grave van Vlaandern, Artois, Franche-Comté, Henegouwn, Holland en Zêeland en markgrave van Naamn. Loater, in 1473, ist 'n hertog van Gelre gewordn, en grave van Zutphen.
Ze byname de Stoutn et 'n gekreegn omdat 'n vree courageus was, omdat 'n zovele dost, dus nie omdat 't ne drouvoard was.
Territorium
bewerknKarel ad al vele graafschappn en hertogdommn g'erfd van ze voader, mo ze lagen in twêe blokkn: de landn van herwaars over (langs ier, de Nederlandn) en de landn van derwaars over (de kantn van Bourgondië). Ie wilde die twêe gebiedn an mekoar angn, en azo een groot ryk maakn, gelyk 't Middnryk van Lotharius I gewist. Dovoorn wildegt ie ounder meer Lotharingen goan verovern. 't Is domee dat 'n ruze kreeg met de Fransche keunink, Lodewyk den elfstn. Al da vechtn wier uutendelik in 1477 ook ze dôod, je sneuvelde in Nancy.
Instelliengn
bewerknIn ze leevn wast 'n an 't sleuteln an de centrale instellingn van z'n ryk. Ie kwam mor in 1467 an de macht, mor ook ze voader Filips de Goein was doar al mee bizeg. Belangryk zyn zeker de Ordonnanties van Thionville van 1473. Ie richtte tonne 't Parlement van Mecheln ip, ne centrale reeknkamer, ne kamer van de schatkiste, en ne kamer van de beedn. Da woarn in feite al commissies die al een endje an 't groein woarn in den Hofraad.
Familie en vrouwn
bewerknKarel was drie keers getrouwd: met Catherine van Valois, Isabelle van Bourbon, en Margaretha van York. By Isabelle ad 'n z'n ipvolgster Maria van Bourgondië verwekt.
Zyn titels
bewerknIer es e lyste van de titels die Karel èt gedreegn tusschn 1467 a 1477, 't en woare dat et anders vermeld stoat.
Achter ze dôod
bewerknAchter dat 'n gesneuveld was in Nancy in 1477 kreeg z'n ipvolgster, Maria van Bourgondië, als jounk meisje van me moeite 20 joar ferme probleemn omda nie iedereen eur azo mo wilde g'oorzoamn. De bevolkinge liep vree dul ip bevoorbeeld da nieuw ipgerichte Parlement omdat dadde een instellinge was die helegans geleid wier deur Bourgondiërs die gin Vlams kostn. Doarnboovn begoste 't beroep in processn nog mor ip te kommn. Met andere woordn: al die legere rechtbankn woarn d'r ook nie mee gediend. Nog in 1477 et de bevolkinge by Maria 't Groot Privilegie ofgedwoungn, womee dat al die nieuwe instellingn ollemolle were ofgeschaft wiern. Nu ja, teegn de trend ingoan was moeilik, en binn d'eeste decennia zyn z'ol were eripgericht gewist, bevoorbeeld da Parlement wier in 1504 eripgericht als de Grote Raad van Mecheln deur Filips de Schôonn.
Bronne
bewerknMORREN, P., De geschiedenis van België in documenten. Van de dôod van Karel de Stoute tot de troonsbestijging van aartshertog Karel (1477-1515), uutgegeevn deur 't Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1997.
Varia
bewerknVan 'n 27stn moarte tout 'n 21stn juli 2009 was der in het Groeningemuseum de tentoonstellienge Karel de Stoute. De tentoonstellienge toogde ounder andere de "Bourgondische buit" die Karel an de Zwitsers eit verloorn. 't Was 'n eestn kee da die indrukwekkende kunstschat (schilderyen, harnassn, wandtapytn, manuscriptn...) Zwitserland verliet.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Karel de Stoutn van Wikimedia Commons. |