Psalmn
De Psalmn ( Tibêerioans Eebrêewsch : Təhillîm; Modern Eebrêewsch : Tehillim, תְהִלִּים, of "lofpryziengn" ), is e boek van den Eebrêewsche Byble en van de Kristlike Byble. Ook de moslims vienn 't 'n illig boek dan ziedr de naame "Zabuur" geevn. Allemalle tôope zyn 't 150 gedichtn die "aal de schakeeriengn van 't geloove van Israël weeregeevn" [1].
Êrkomste van 't wôord
bewerkn't Wôord "psalmn" komt van 't Grieks Ψαλμοί ( Psalmoj ), da messchiens ôorsproenklik wilde zegn "muziek van de liere" of "gezangn by d' arpe" en loatre ook glyk wuk stik muziek, te begun by psallein "speeln ip e snaorinstrument" en 't êndign mê "muziek va glyk wukke sôorte".
Saamnstellienge en tellienge
bewerkn
't Boek van de Psalmn in ze mêest gebruuklikke vorm bestoat uut 150 gezangn en gebeedn. De Psalmn wordn ook verdêeld in oofstikn en verzn. Iedr oofstik is ton e psalm. De deeze ên allemalle e dichtrlik karaktre mê dikkers 't gebruuk van glykloopnde gedachtn of êraaliengn. De tietle van de verzaamlienge wilt zeggn "gezang" of "lofpryzienge" zowêl in 't Eebrêews lik in 't Grieks, moa dr stoan ook boovn veele van de psalmn oendretietls. De die geevn muziekoale anduudiengn oovre vôojzetjies die wêl zoen gekend gewist zyn in de tyd deur vroegre godsdienstige genôotschappn. Psalmn diej gemaklik kut erkenn vôgns sôorte zyn : gezangn van dankgeevienge ( byvôorbeeld Ps. 30 ), lofzangn ( byvôorbeeld Ps. 117 ) en keunienklikke psalmn. Die latste kunn gebruukt wordn by krôoniengn en bruuloftn. 't Oendrewerp va sommigte psalmn, lik gebeedn, is ook sommigte kêern te ziene in de tekste, byvôorbeeld ip 't ende va Psalm 72, "De gebeedn van David, zeune va Jesse zyn gedaon." 't Grotste part van de Psalmn, oewel nie te goare gezet in 't boek, zyn smeekbeedn. Je ku zegn dat de psalmn ook e bedoelinge addn van de wet te verduudlikkn ( byvôorbeeld Psalm 1 en Psalm 119 ).
Den oederdom van d'ofzoenderlikke psalmn is moeilijk te schattn, en somtyds nie 't achtraaln. Vele zoendr geschreevn zyn vroeg in de geschiedenisse van 't oede Israël ( duusd joar vôo Christus of nog iddre ) binst datr andre zoen kunn oentstoan zyn achtre de Babyloniesche Gevangnschap, die platse gevoenn êt in de zesde êeuwe vôo Christus. Byble-gelêerdn zienn in de vroegste tyd vuuf verzaamliengn lik of dat ook is in de Torah of Pentateuch ( de êeste vuuf boekn van de byble ). Pertanks, andre reedns vo 't boek ip die maniere te verdêeln ligndr nie vo d'and. De schryvrs zyn eignlik nie echt gekend oendanks da veele psalmn an David toegeschreevn zyn [2].
Tellienge
bewerkn| Eebrêewse Psalmn | Griekse Psalmn |
|---|---|
| 1–8 | 1–8 |
| 9–10 | 9 |
| 11–113 | 10–112 |
| 114–115 | 113 |
| 116 | 114–115 |
| 117–146 | 116–145 |
| 147 | 146–147 |
| 148–150 | 148–150 |
De saamnstellienge en de nummrienge van de psalmn verschilt lichtjes tusschen de Mazoretische tekste en de Griekse andschriftn van de Septuagint.
Kristlikke tradieschjes verschilln :
- De Katlieke offiesjêele liturgie vôgt de Grieksche nummrienge, mo moderne katlieke vertoaliengn gebruukn dikkers d' Eebrêewsche tellienge, somtyds zettn ze de Griekse nummrienge dr ook by tusschn akschjies.
- De Ôosters-Orthodokse vertoaliengn steun uddre ip de Griekse tellienge.
- By de Syrisch-Orthodokse Kerke Peshitta zyndr 155 psalmn.
- De protestansche vertoaliengn vôgn d' Eebrêewsche nummrienge.
In 't artiekle ier wordt d' Eebrêeuwsche nummrienge gevôgd, tezy dat anders gezeid is.
Andre psalmn
bewerknDe mêeste andschriftn van de Septuagint bevattn ook e Psalm 151, die dr óók is in Ôosters-orthodokse vertoaliengn; 'n Eebrêewsche versje van da gedicht wierd gevoenn in de Psalmn-rolle van de Dôo-Zêe-rolln. De Psalmn-rolle gift de Psalmn in e vôgorde die andrs is of da me gewend zyn elders, en ze bevattn ook 'n antal nie-êrkende gedichtn en hymn mê 't zeifste karaktre lik de wêl-êrkende psalmn, woadeure je zou kunn peinzen dat de teegnwôordige verzaamlienge van 150 e keuze is uut e grotre antal.
Sommigte versjies van de Peshitta bevattn ook Psalmn 152–155.
Schryvrs e' toeschryviengn
bewerkn
Vôgns de Joodsche tradiesje zyn de psalmn 't werk van David ( drieëntjeeventig psalm stoan ip zyn naame ), gesteund ip de geschriftn van tien antieke psalmiestn ( woaroendre Adam en Mozes ).
In 't Nieuw Testament, zyn zesse van de psalmn ( 2, 16, 32, 69, 95, en 110 ) uutdrukklik angeduud lik van David ( in, îp vôgorde, Andliengn van d' Apostles 4:25; 2:31/ Brief an de Romeinn' 4:6; Rom. 11:9/ Brief an d' Eebreewn 4:7/ en Evangeelje vôgns Mattheus 22:43 en d' ôovrêenkoomende verzn in andre synoptiesche Evangeeljes, en ook in d' Andliegn 2:34 ).
De Moslim-tradiesje beweirn da de psalmn, die de name Zabuur draagn in de Koran, woarn g'oopnboard an David deur God ip dezeifste wyze lik da de Torah was g'oopnboard an Mozes en de Koran an Mohamed [3].
Veele gelêerdn van têegwôordig ôorn in de psalmn lik e zangkôor van verschilnde schryvrs of groepn van schryvrs, woavan veele oenbekend [4]. 't Mêerendêel van de psalmn zyn vôorofgegoan mê inleidende wôordn —"ipschriftn", die dikkers verschiln in de Masoretische en Septuagint-tradiesjes, of ofweezig zyn in d'êene en anweezig in d'andre. In de Masoretische tekste, draagndr 101 in d' oofdienge de name van een bepoalde persôon of groep; 73 van de deeze verwyzn noa David [5].
De toeschryvienge an David ê geweunlik de vorm לדוד, mê 't vôorzetsle "le-" die past by David zyn naame. Da ku betêekn "van," "deur," "vô," of "oovre" [5]. Vandoa, oewel da den uutleg van de tradiesje is da die psalmn woarn geschreevn deur David, stelt Michael Goulder da de psalmn geschreevn woarn in de tyd van David, woarschynlik deur êen van zyn zeuns, "lik antwôorde ip oemstandigheedn woarin datn zeive was" [6].
Doa boovvnip, dertien psalmn ên oofdiengn die verwyzn noa d' êen of andre gebeurtnisse uut 't leevn van David. Die psalmn zyn 3, 7, 18, 34, 51, 52, 54, 56, 57, 59, 60, 63 en 142[7].
Andre gelêerdn peizn da de psalmn 't werk zyn van verschillnde schryvrs uut verschillnde tydn [8]. Die gelêerdn oedn vul da veel van de psalmn zoen ipgemakt gewist zijn van in de tyd van de keuniengn, of da ze 't keuniengsuuz wildn êern [8][9]. De êeste psalm zoen kunn gebruukt zyn vo d'êeredienst in de temple [8].
Psalmn 39, 62, e' 77 zyn verboenn mê e zeekre Jeduthun, vo gezoengn te wordn vôgns zyn maniere of in zyn kôor. Psalmn 50 en 73–83 zyn de psalmn van Asaf, e kôorleidre, vo te ziengn ter êere va God. De toeschryviengn van Psalmn 42, 44–49, 84, 85, 87, en 88 geevn an da de "zeuns van Korah" den ipdracht adn vo de deez an te passn en te ziengn; 2, Kroniekn 20:19 gif den indruk da' die groep e leidnd dêel was van de zangres. Den Eebraiest Joel M. Hoffman veroendrestelt da' Psalm 49 e psalm ka zyn teegn 't verderf, nie "vo' Korah" moa wêl "teegn Korah."[10].
Psalm 18 is ook gevoenn, mê klêene verschilln, in 2, Samuel 22, wovôorn, in oovrêenstemmienge mê de gebruuklikke noamn die elders vôorkomn in iestooriesche dêeln van de Byble, 't gekend is lik de Zank van David. Dêeln van Psalmn 105, 96, en meuglik 106 verschynn in 1 Kroniekn 16 oendre de oenduudlikke oofdienge (in de Douay-byblevertoalienge), "Ip die dag da David Asaph oofdman makte om lof te geevn an den Ȇere mê zyn broedrs."
Benjamin Urrutia (Ekwadorioansche schryvre geboorn in 1950) schrêef e kort artiekle oovre 't oed-Egyptiesche godsdienstig rietuêel van 't Oopndoen van de Moend. Doarin leitn e verband tusschn 't Oopndoen van de Moend en Psalm 51, lik 't oopndoen van de moend (of van de lipn, in Psalm 51), geneezn van gebrookn bêenn, en zuuvrn van inwendige orgoann mê speesjoale zuuvrende kruudn [11].
Oendredêeln van 't boek
bewerknVôgns Joods gebruuk, is 't Boek van de Psalmn oendreverdêeld, lik vo de Vuuf boekn van Moses (de Pentateuch), in vuuf boekn, iedre ofsluutende mê e doksology of zeegnienge (Vo d' Ȏostersche Kristnen verdêelienge in twientig katiesmata, zie Ȏostersch Ortodoks gebruuk, vodre):
- 't Ȇeste boek bevat de êeste 41 psalmn. De deeze stoan allemalle ip naame van David uutgezoendrd psalmn 1, 2, 10, en 33, die, oewel zoendre tietle in 't Eebrêewsch, tradiesjionêel woarn toegeschreevn an David. Omda 't nie kan kan angetôond wordn da David de schryvr is, is 't woarschynlik 't oedste dêel van de psalmn.
- 't Twidde boek bestoat uut de vôgnde 31 psalmn (42–72). Achtiene doavan zyn toegeschreevn an David. Psalm 72 begunt "Vo Salomon", moa is tradisjonêel verstoan lik geschreevn deur David as e gebed vo ze zeune. De reste is anoniem.
- 't Derde boek telt zeevntien psalmn (73–89), woavan psalm 86 ip naame van David, psalm 88 van Heman de Ezrahiet, en psalm 89 van Ethan de Ezrahiet.
- 't Vierde boek êed ook zeevntien psalmn (90–106), woavan psalm 90 toegeschreevn is an Mozes, en psalmn 101 en 103 an David.
- 't Vuufde boek bevat de oovrebluuvnde 44 psalmn. Van de deze zyn dr viftiene ip naame van David, êen (psalm 127) van Salomon.
Psalm 136 is algemêen genaamd "de grôote Hallel (lofpryzienge)", moa de Talmoed sluut ook psalmn 120–135 doarin. Psalmn 113–118 vormn de "Hallel", die ipgezeid wordn ip de grôote fêestn (Pessah, Shavuot, en Sukkot); ip de Rosh Chodesh (niewe moane); en ip d' acht daagn van Hanukkah. E vêrsje van Psalm 136 mê lichtjes verschilnde bewôordienge bestoat in de Rolln van de Dôo Zêe.
Psalmn 120–134 zyn genaamd de Zangn van de Traptreen, en zyn verzeekrs bedoeld gewist lik lofzangn van pelgrims osse dichte by de de Temple van Jeruzalem ankwaamn[12].
Psalm 119 is de langste psalm. Y bestoa uut 176 verzn, in stiksjes van acht verzn, iedre begunt mê êen van de 22 Êebrêewsche lettres. Verschillnde andre psalmn ên ook alfabeetiesche schikkiengn. Dr wordt veroendresteld dat die psalmn nie oentstoan zyn uut moendlienge oovreleevrienge moa da ze van in 't begun aa geschreevn zyn, da ze dus ook nie by d' oedste psalmn zyn.
Psalm 117 is de kortste psalm, en y têl moa twêe verzn.
Psalmvormn
bewerknHermann Gunkel (1862-1932) was e gelêerde die e niewe indêelienge gemakt êd van de psalmn, deur psalmn van dezeifste sôorte toope te zêtn, zoendre te kykn no de gebruuklikke indêelienge [13]. Y bekwam 't vôgnde :
- Lofzangn
- Klaagzangn
- Keunienklikke psalm
- Psalm van dankzeggienge
- Psalmn van wyseid
- Alle sôortn en mienglienge
Psalmvormn sluutn ook in :
- Zangn van Sion – Psalmn 48, 76, 84, 87, 122, 134;
- Geschiedkundige lietanies – Psalmn 78, 105, 106, 135, 136;
- Beedevoardrslieturgies – Psalmn 81, 21;
- Ankomstelieturgies – Psalmn 15, 24;
- Oordêelslieturgies – Psalms 50, 82;
- Mienglienge – 36, 40, 41, 68
Psalm 38
bewerkn
.jpg)
van David, vor oovrepeizienge.
God, kasty me nie in je koleire,
en straf me nie omdaj kwoad zyt.
Van joen pyln ên myn deurbôord,
joen and weeg zwaor ip myn.
'k voaln va me sus omdaj gy zo dul zyt,
in me bêenn istr e knaagienge, aal deur myn foutn.
Myn deugnietry stêeg boovn me kop.
Lik e zwoar gewichte verplettrt ze myn.
Myn kwetseurn oentsteekn en êttrn,
Omda 'k ik zôo'n dwoazn zyn.
'k Loopn roend mê me neuze in de groend.
'k Zyn hêel de dag an 't schrêemn.
Me leen gloein van de kors.
'k Voeln me hêelegans flow.
'k duuzln en 'k zyn vermorzld.
'k kermn omda myn êrte benowd is.
Êere, al myn verlangn goa no joen.
Myn zuchtn zyn vo joen nie weggestookn.
Myn êrte kwakkelt.
Myn sterkte verschroempelt.
En de kloarte va myn oogn doovt uut.
Me moatn en kennissn bluuvn weg van me plaage.
Myn famielje wil myn nie zien.
Die me wiln vangn maakn e volle vo myn.
De deze die me wiln kwetsn bekladdn myn,
en zoekn myn te bedriegn hêel de dag.
Moar ikke, lik e doovn, ôorn nietnt.
'k zyn lik e stomn die ze moend nie oopndoet.
Joak, 'k zyn lik e vint die doove is,
in wiens ze moend dr gin verwytn zyn.
Van ip joen, Jahweh, bluuv 'k oopn.
Gy goa myn antwôord geevn, Ȇere myn God.
Van zei 'k ik, "lat undre gin leut ên mê myn,
of greitn ôk ik struukln."
Joak, 'k zyn bykans gevoaln.
Myn smertn stoan ip me vorôofd te leezn.
Van 'k goan me streekn bekenn.
'k wiln ik berow ên vo myn zoendn.
Moa 'k ên veele en sterke vyann.
De deze die myn asammoa haatn zyn mê veeln.
De deze die goed mê kwoad betaaln zyn teegn myn,
Van 'k zoekn ik tgêne da goed is.
Stuuk myn nie weg, Jahweh.
Myn God, bluuv nie verre van myn.
Oastje vo myn 't êlpn,
Ȇere, myn rêddienge.
( Geschuufld deur e busveugle )
Eksterne koppliengn
bewerkn
|
Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Psalms ip Wikimedia Commons. |
Verwyziengn
bewerkn<references>
- ↑ Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "Psalms" pp. 161–164
- ↑ Miller, Patrick D. "Psalms Introduction" in Harper Collins Study Bible, Revised Ed. 2006.
- ↑ Gibb, H.A.R. 2001 : Concise Encyclopedia of Islam, Brill Academic Publishers ISBN 0391041169
- ↑ Eaton, John 2005 : The Psalms: A Historical and Spiritual Commentary with an Introduction and New Translation, Continuum, ISBN 0826488951
- ↑ 5,0 5,1 Gerald Wilson, Psalms Volume 1 (NIVAC; Grand Rapids: Zondervan, 2002), p. 78.
- ↑ Michael Goulder, The Prayers of David (JSOTSS 102. Sheffield: Sheffield Academic Press, 1990), 24.
- ↑ Wilson, Psalms Volume 1, 80.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 "Psalms, Book of." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005
- ↑ Harris concurs that several Psalms seem to have written for the courts of Davidic kings. Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. "Psalms" p. 161–164
- ↑ My People's Prayer Book Volume 9. (Rabbi Lawrence A. Hoffman, ed.) 2004. ISBN 1-58023-262-0
- ↑ Urrutia, "Psalm 51 and the Egyptian Opening of the Mouth Ceremony," in Sarah Israelit-Groll (editor), Scripta Hierosolymitana – Egyptological Studies – Publications of the Hebrew University of Jerusalem, Magnes Press, pages 222–223 (1982).
- ↑ Footnotes for Psalm 120 in The King James Study Bible, p. 869, Zondervan, 2002, ISBN 978-0-310-92993-2
- ↑ Gunkel, Hermann 1967 : The Psalms: A Form-Critical Introduction, Fortress Press