Leevndboarnde lokketetse

E lokketetse die an 't zunn is.

Domein:	Eukaryootn
Ryk:	Animalia (Beestn)
Stamme:	Chordata (Chordabeestn)
Klasse:	Reptilia (Reptieln)
Orde:	Squamata (Schubreptieln)
Familie:	Lacertidae (Echte lokketetsn)
Geslacht:	Zootoca

Sorte

Zootoca vivipara
Jacquin, 1787

Leevndboarnde lokketetsn (Zootoca vivipara), ol hier mêestol geweune lokketetsn (of olle streekvariantn dan dervôorn bestoan) enoemd, is êen van de twêe soortn lokketetsn die in West-Vloandern te viendn zyn, 'n aarn is d'hoazelworme. 't Is 't reptiel met de mêest nôordelikke verspreidienge (toet boovn 'n Nôordpoolcirkel) en doavôorn hen de mêeste populoaschn e hêel specioale anpassienge: ze leggn nunder eiers nie, mo broedn ze uut in nunder lyf en de joungn zyn leevnd ebôorn. 't Zyn vele menschn die 't verschil nie kenn tusschn lokketetsn en salamanders, mo die latste zyn amfibieën en gin reptieln.

Beschryvienge en doenienge

E lokketetse die e kobbe an 't upeetn is.

Joungsjes van e dag of twove, perfecte minikopietjes van nunder ouders.

Van kleur zyn lokketetsn bruun, ol kunn ze oek e groenn schienk hen, met e buuk die lichter is van kleur, in bepoalde streekn van Duutsland zyn ze zest zwort. Ze kommn nôois langer of 20 cantimeiters, me nundern steirt die dubbel zo lank of nunder lyf ku zyn, ol gebeur het froai vele dan ze e stik va nundern steirt kwytspeeln. Mêestol pakkn bêestn nunder an nundern steirt, die toune ossan up de zeste plekke ofbrikt en nog bluuft sparteln, woadeure dan ze kunn weggroakn. Achter en ende groeit er were e stik van dienn steirt an, mo da stik is ossan korter en dounkerder van kleur. In streekn woa dan ze olletwêe zittn, kuj missn tusschn leevndboarnde lokketetsn en meurlokketetsn, mor ol hier kut dadde nie, want 't zittn gin zukke in West-Vloandern. In Vloandern zittn der mo twêe populoaschn en dedie zyn bykan zeker uutezet: êen in Oud-Heverlee en êen in Muizen.

Ze zyn mêestol up de ground te viendn, bevôorbeeld ounder hout of stêenn, mo ze kunn oek froai goed klemmn, dat doen ze bevôorbeeld voun te zunn. Z'eetn zevve olle sôortn fernient, lik kobbn, duzendpôotn, vliegn, miern, bladluuzn en sprienkhoanders. Zevve zyn ze oltemets upefret deur slangn (nie ol hier vaneigens, want 't zittn in West-Vloandern gin slangn), stekveugels, marters (wezels, fiesjouws, dassn, boom- en stêenmarters) en woa dan der menschn zittn oek deur kattn. 't Gebeurt dan de joungsjes ook deur schoelappers estekt zyn.

Lokketetsn zyn oek indeliksche goeie zwemmers, sommigste weetnschappers peizn zest dan ze ezo zo nôordelik zyn erocht. Zwemmn doen ze surtout voun weg te groakn van bêestn die nunder wulln pakkn.

'n Poartyd begunt rechtet achter nunder wientersloape. Ze vervelln toune en zorgn dan ze e territorium hen woa dan der zovele meugelik wuvetjes zittn, ze vichtn oltemets keihard voun da stiksje ground. De wuvetjes zyn nie zo zindelik, ze poarn mêestol me mêerder vintjes. Olhoewel dan de mêeste gin eiers leggn, zyn der egliek, bevôorbeeld in Spanje, die nunder eiers geweune up de ground leggn. Van de mêeste gebeurt dadde dus nie en 't deurt oek lange vôorn dan de joungn ebôorn zyn ('t gebeurt oek dan ze toune nog in e velletje zittn, die wel stief simpel scheurt), toet 4 moandn.

Verspreidienge en leefgebied

De leevndboarende lokketetse komt in verre hêel Europa, ollêne up Ysland en in Portugal zittn der ginne. In Nôorweegn leevn ze toet 300 kilomeiters boovn 'n Nôordpoolcirkel, up à peu près 70° nôorderbrêedte. Hoe nôordelikker dan ze zittn, hoe langer da nunder wientersloape deurt, in 't zuudn van Europa deurt ze 3 moandn, hêel in 't nôordn kut dadde 9 moandn zyn. In olle landn round de Middellandsche Zêe zittn der leevndboarnde lokketetsn, mo ollemoale redelik verre van de kustn, doa zittn der e masse aar sôortn lokketetsn. Oek round de Zworte Zêe goj der ginne viendn. In 't ôostn zittn der in Rusland toet an de kustn van 'n Stilln Oceoan en ezo e stik no 't zuudn toet verre in China. Oek up Japan en 't Russisch eiland Sakhalin (die juuste boovn Japan ligt) kommn ze vôorn.

In Vloandern zittn der surtout in 't ôostn (Limburg en e stik van Antwerpn en Vlams-Broabant), in West-Vloandern kuj ze viendn in de streke tusschn Beirnem en Toeroet, in De Panne en Koksyde en oek nog hier en doa, lik in Gilwe, Yper en Dentergem. In Vloandern is 't e beschermde sôorte, ze meugn dus nie dôodedoan, evangn of verplatst zyn.

Van leefgebied zyn ze nie ol te zindelik, ze kommn in de duunn vôorn, mor oek in busschn en up de bergn (in d'Alpn toet bykan 3000 meiters hoge), ze kunn 't oek eirdn an spôorweugn en woa da 't er bebouwienge is. Ollêne van beboerde stikkn zyn ze nie zot.

Externe koppelienge

E bladzyde over lokketetsn up 'n site van Natuurpunt.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Zootoca vivipara van Wikimedia Commons.