Herkauwers
| Herkauwers | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||
| |||||||||
| Oenderorde | |||||||||
| Ruminantia Scopoli, 1777 | |||||||||
 m. slokderm, v. pense, n. netmoage, b. boekmoage, l. lebmoage, i. twoalfviengerige derm |
Herkauwers (Ruminantia) zyn 'n oenderorde van d' eevnhoevign (Artiodactyla). 't Zyn herbivoorn (plante-eters) die hunder eetn in twêe foasn verteirn. Êest broakn ze 't uut in halfverteirde vorm en derachter knabbeln ze 't nog e twèede kèe.
Herkauwers vormn de grotste oenderorde van d' eevnhoevign, met e stik of 200 sôortn in mêer of 60 geslachtn.
Vôorbeeldn van herkauwers zyn: gêetn, schoapn, antiloopn, runders, hertachtign en girafn. Alhoewel da kemels (familie Camelidae) ook herkauwn, valn ze nie oender de Ruminantia, omdan ze 'moa' drie moagn hèn, e gesplette boovnlippe en êen snytand in de boovnkoake.
Verteirienge van 't eetn bewerkn
Herkauwers hèn vier zogezeide "moagn": de pense, de netmoage, de boekmoage en de lebmoage. D' êeste drië zyn vôormoagn, de lebmoage is d' echte moage. 'n Herkauwer knabbelt 't eetn êest ippervlakkig, woarachter da 't in de netmoage en de pense terechtekomt. In de netmoage en de pense leevn symbiotische bacteriën, die de cellulose uut de celwandn van plantn ofbreekn toet glucose. Achter 20 toet 45 minuutn goat 't grofvezelig materioal in brokn were noa de moend, woar da 't fyngemoaln wordt en gemiengeld mè speeksel. 't Goat ton via de netmoage noa de boekmoage, woar da 't uutgeperst wordt, en vervolgns noa de lebmoage. Hier werkn de moagsapn vo de verdere verteirienge.