Oede Beurze-pling (Brugge)

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

't Oede Beurze-pling in 't centrum van Brugge is e vroegr pling dat geleegn was an 't kruuspunt van de teegnwôordige Vloamienkstroate mê de Grauwwerkersstroate en de Akademiestroate. In de loate middelêewn was ier 't finansjêele centrum van de stad. Uut die tyd zyn nog de Soaj-alle, 't Uus Ter Beurze en de Florentynsche loozje bewoard.

In de middelêewn

De Byrsa Brugensis lik ofgebeeld deur Sanderus, mê de Djeenoveesche Loozje (2e van lienks), "Ter Beurze" (3e van lienks - let ip 't ôojevoarsnest), "Ter Ouder Beurze" (trapgeevle) en de Florentynsche Loozje (mê de tôorntjes).

't Pling is genoamd no de famielje Van der Buerse, die vanof 't middn van de dertiende êewe 'n andelszoake en êrberge an da pling uutboatte. 't Uus Ter Ouder Beurse was roend 1285 gebowd door Robbrecht van der Buerse. 't Niewe uus Ter Buerze wierdr in 1453 nêffnst gebowd in ipdracht van Jacob van der Buerse ^[1].

Nêffnst d' êrbergn woarndr ip 't pling ook vertêegnwôordigiengn gevestigd van e poar belangryke Italjoansche noasjes (Venetië, Genova, Firenze). 't Uutzicht van 't pling uut dien tyd is gekend deur e ploate uut Flandria Illustrata van Antonius Sanderus (1641). De ploate toogt 't oede Beurzepling mê de drie noasje-uuzn (iedr ip e stroat-oek) lik e proalstoet van ooge scherm-geevls (oogre of 't achtrliggende zoadldak). Vors zyn ook e kruudn-andel, e wyntappery en 'n uus mê uutangbord Hertsberghe ofgebeeld ^[2]. Sanderus êet 't pling mê zyn verlatynschte noame Byrsa Brugensis.

Beursandle

Vanof de vêertienst' êewe was de geweunte oentstoan oendre Italjoansche en andre kommêrsantn vor ier byêen te kommn vo de kommêrsje in wisslbrievn, tegoare mê de platslikke moakloars. Doagliks kwoamn de koersn van de wissels die zydre ip undre voadrland trokkn toe stand, reeknienge oednd mê de platse van uutgifte en bestemmienge, 't tydsverloop tusschn die operoasjes en d' omzettienge tusschn deviezn. Azôo oentwikkelde êm den êeste beurs-andle.

De "Oude Burse" lik weeregegeevn ip de koart van Marcus Gerards (1562). De "Genuesche loge" (nr. 82) en de "Florentinsche loge" (nr. 81) zyn 't êrkenn. 't Nôordn is lienks oendre.

Informoasje oovre de platslikke ekonoomiesche konjuunkteure en de toestand van de buutnlansche martn wierd uutgewissld. In 1370 wierden in Brugge ip gereeglde tydstippn de wisselkoersen ip verschillnde steedn ipgeschreevn (platslikke muntn woarn de pond groten en de schilden). De Brugsche vertêegnwôordigers van de Toskoansche kommêrsant Francesco di Marco Datini ieldn êm stipt ip d' ogte van de pryskwotêeriengn.

De beursandle voend platse ip 't pling zeive en nie in e gebow, mo verschillnde uuzn an 't pling addn ofdoakn woa beschuttienge koste wordn gezocht teegn 't weere. De gank van zoakn ip 't pling wierd geleid vôgns 't boeksje. Den andl wierd goopnd en geslootn mê klokkegeluuj. Ip de vo de beurze vastgestelde eurn (vezeekrs e zittienge 't vernoens en êen 's achtrnoens) ieldn de steedlikke ordedienstn (scaerewetters) toezicht. Beedloars wierden geweird uut die beurt ten tyden ende hueren dat de cooplieden ghecostumeirt zyn daer te vergaderene. In de stadsreekniengn van 1335 is ook e somme weere te vienn die an de baljuuw wierd betoald vo de beurze te bewoaken.

Vo de reste istr winnig geweetn van de zjuuste werkienge van de beurze, angezien d' andlsgebruukn die eur oemriengdn nôojt ip papier gezet zyn. D' andlsbeurze meug niet verward wordn mê dedeeze van de geldwissloars, die undre ipieldn vôo d' alletorre en loatre an de Woatre-alle.

Vanof 't ende van de viftienste êewe vermindrde de betêeknisse van Brugge lik internasjonoal knooppunt. Antwerpen kwam in de platse van Brugge lik kommêrsjêel centrum en gienk zeive e beurze inrichtn: êest in d' Oede Beurze en vanof 1531 in de Niewe Beurze. D' inspieroasje van 't Brugsche vôorbeeld was nie allêene te ziene in d' oovregepakte benoamienge, mor ook in de liggienge ip e kruuspunt, d' oopniengs en de sluutiengstydn...

Etymologie

Ter Buerze.

't Wôord "beurze" bestoend in 't Oed-Grieks lik βυρσα, e gevlad vêl of e lap stoffe. Verzeekrs addn de Griekn da uut e vrimde toale oovregenommn. 't Zeifste wôord gebruuktn zydre vor e "wynzak". Die betêeknisse oentwikklde lik bursa in 't Middellatyn toe "buudle", "geldbuudle", "(geld)kasse" en "somme geld" of "kapitoal". Vanof de twoafste êewe kendn ze de bursarius, e behêerdre van e kapitoal. E beurze lik e stuudjebeurze is dertiende-êews, e somme geld vo te kunn studeern betoald uut d' ipbringste van e kapitoal. In 't Fransch wierd 't wôord "bourse" in 1399 gebruukt vor e subsiedje, en in die betêeknisse verschêen 't wôord nie veele loatre ook in 't Needrlans ^[3].

Den ottêlier of êrbergier ad e belangryk andêel in de toestandkommienge van de finansjêele transaksjes lik moakloare tusschn gintresseerde partyn. Robert van der Buerse I was toe 1320 den êeste ottêlier-moakloare. De noame van de famielje is in Brugge in papiern beschreevn van 1257 toe 1457. Gedeurnde vuuf generoasjes speelde zy ook sosjoal en polletiek e grôote rolle in de stad.

In 't woapnschild van de famielje Van der Buerse stoendn drie geldbuudls. Da schild stoend gebeeldowd in 't frontong van êen van d' uuzn. Azôo kwoamn de kommêrsantn ip d' uutdrukkienge "ter beurze goan" en 't wôord "Beurzepling".

Noasje-uuzn

Vlakby 't uus Van der Buerse verrêezn de noasje-uuzn ^[4] van de kommêrsantn van Genova, Venetië en Firenze, woada de kommêrsantn 's nuchtns tegoare kwoamn vo 't latste niews 't ôorn en zoakn te doen. Ze dienden ook lik magazyn vo d' andlswoare.

De Venetioann, die bluuvnd anweezig woarn vanof d' êeste tientalln joarn van de vêertienste êewe, eurdn vanof 1397 't uus "Ter Ouder Beurse" lik loozje. In dazeifste joar richtten de Djenoveezn, die in 1395 een kommêrsjêel verdrag addn ofgeslootn mê Filips den Stoutn, undre konsuloat ip in de direkte omgeevienge van de Venetioaansche Loozje. Ook de Florentynn vestigden undre in de joarn 1420 an da pling (te oenderscheidn van de Medicibank oender leidinge van Tommaso Portinari in 't Hof Bladelin). Ook de Kataloann woarn ip 't Beurze-pling vertêegnwôordigd.

't Perroen

De stryd tusschn Koarl de Stoutn en keunienk Lodewyk XI liet spôorn achtre ip 't Oede Beurze-pling. De stad Luuk, die ip anspôorn van de Fransche keunienk in ipstand was gekommn binst d' oenderandelienge van 't Verdrag van Péronne in 1468, wierd door Koarl de Stoutn zwoar bestraft en geplunderd. 't Symbôol van de Luuksche vôorrechtn, macht en rechtsgebied, het Perroen, wierd lik ipperste verneedrienge weghoald uut Luuk en oovrrgebrocht no 't Brugsche Beurze-pling.

't Kwam in decembre 1467 te Brugge an en wierd in januoari 1468 middn 't pling geplatst, ip e sokkle van Ecaussines-stêen. 't Perroen blêeftr stoan toedat, achtre de dôod van Koarl de Stoute, deur Maria van Bourgondië, lik bezeeglienge van een niew geslootn vreede, in juni 1478 an de Luukenoars wierd weeregegeevn.

In de niewe tyd

't Oede Beurze-pling in 1845 (porseling-druk Daveluy).

Ter Beurze

Toe in de zestiende êewe wierdr êrberge hoedn in 't uus Ter Beurze. 't Was vanof 1483 ipêenvôgnd eigndom van de loakn-andeloare Jacob Gheerolf, en van de Spoansche kommêrsantn Pedro de Salamanca, Alonso de Santagadea en Antonio de Saldaigne. In 1624 kwam 't in 't bezit van stadsdokteur Mathias Rhodius en in 1663 van Maximiliaan Sproncholf en zyn wuuf Isabelle Carrée, e wêlstellnde kommêrsant in tuubak, mor die ook andelde in tekstiel. Y bezat eigndomsandêeln in vier scheepn.

Tusschn 1673 en 1684 was den eignoare Mathias de la Porte en noadien Louis D'Huyvetter. Deur erfnisse wierd stads-schatbewoardre Charles De Blauwe den eignoare, die dr zeive nie weunde mo 't vereurde. In 1750 verkocht zyn wêewe 't uus an tuubakskommêrsant Jan Magis. In 1763 wierd de Ryselse tektiel-andloare Lambert de Ronquier den eignoare en zyn dochters blêevn dadde toe begun neegtienste êewe. In die periôode wierd de geevle in klassieke styl verbowd.

Oenderd joar lank blêef 't uus gebruukt lik kaffee-restorang. Begun twientigste êewe wierd 't de Brugsche zeetle van de bank "Crédit Anversois" en e poar tientol joar loatre van de Bank van Roeselare. In ipdracht van die bank wierdr in 1947 'n ingrypnde restoroasje uutgevoerd, met rekonstruuksje van d' ôorsproenklikke geevls. Arsjietik Jos Priem steunde êm dovôorn ip de graveure in 't werk van Sanderus.

In 2006 wierdn de vroegre bankkluuzn verbowd toe radiostuudjoos vo de VBRO (Vryje Brugsche Radjoo-Omroep).

't Iestôoriesch gebow ê vor adres Vloamienkstroate 35.

Verandrde rôojlynn

De plattegroend van 't Oede beurze-pling is e bitje gewyzigd vergleekn mê de middelêewsche situoasje ^[4]. In 1848 wierd de Vloamienkstroate verbridderd en nor anleidienge van de saneerienge van 't Theoatre-kwartier wierd in 1864 de hêele blok gebown tusschn de Kuuprs- en Vloamienkstroate ofgebrookn. Ierdeure verlôor 't Beurze-pling zyn geslootn karaktre en êt 't ook gin eign stroatnoame mêe.

E bitje voddr kykn

(fr) Duclos, Adolf 1910 : Bruges, histoire et souvenirs, Brugge.
(nl) Marechal, Joseph 1977 : Geschiedenis van de Brugse Beurs, Brugge.
(nl) Schoutteet, Albert 1977 : De straatnamen van Brugge. Oorsprong en betekenis, Brugge, ISBN 9789062675036.
(nl) Van den Abeele, Andries 1987 : In Brugge onder de Acacia. De vrijmetselaarsloge 'La Parfaite Egalité' en haar leden', Brugge.
(nl) Van den Abeele, & Catry, Michaël 1992 : Makelaars en handelaars, van de Nering der makelaars naar de Kamer van Koophandel, Brugge.
(nl) Declercq, Geert 1992 : In Brugge is er een plein... Brugge als financiële markt in de 14de- 15de eeuw, in: Ter Beurze. Geschiedenis van de aandelenhandel in België, 1300-1990, Brugge.
(nl) Beernaert, Brigitte 1999 : Vlamingstraat 35, het huis Ter Beurse, in : Via Europa, reisverhalen in steen, Open monumentendagen Brugge 1999, Brugge.
(nl) Vandewalle, André (dir.) 2002 : Hanzekooplui en Medicibankiers, Brugge, wisselmarkt van Europese culturen, Brugge.
(nl) Beernaert, Brigitte e. a. 2006 : Vlamingstraat 35, het huis Ter Beurse, in : Import - Export, Open monumentendagen Brugge 2006, Brugge.
(en) Murray, James M. 2009 : Bruges, Cradle of Capitalism, 1280-1390, Cambridge University Press, ISBN 9780521120531.
(nl) Weymeis, Chris 2011 : Brugge van Academiestraat tot Zwijnstraat. Geschiedenis van de straten in de binnenstad, Deel I, A-D, Brugge, ISBN 9781845886608.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Oud Beursplein (Brugge) van Wikimedia Commons.

Verwyziengn

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Oud Beursplein (Brugge) van Wikimedia Commons.

↑ Ter Buerse - Ter Beurse, Vlamingstraat 35 (Belgiumview.com)
↑ (nl) J. Marechal (1968), "BUERSE, Jakob van der, makelaar-herbergier ('hostelier')" in Koninklijke Vlaamse Academiën van België (ed.), Nationaal Biografisch Woordenboek, Deel III, kol. 115-116
↑ (nl) Chello.nl: C'est Arno, taalweetjes, 8 september 2007 (uut : Onze Taal kalender 2007)
↑ ^4,0 ^4,1 (nl) Inventaris Onroerend Erfgoed - Geschiedenis van Brugge.

[1] Ter Buerse - Ter Beurse, Vlamingstraat 35 (Belgiumview.com)

[2] (nl) J. Marechal (1968), "BUERSE, Jakob van der, makelaar-herbergier ('hostelier')" in Koninklijke Vlaamse Academiën van België (ed.), Nationaal Biografisch Woordenboek, Deel III, kol. 115-116

[3] (nl) Chello.nl: C'est Arno, taalweetjes, 8 september 2007 (uut : Onze Taal kalender 2007)

[inventaris.onroerenderfgoed.be-4] 4,0 ^4,1 (nl) Inventaris Onroerend Erfgoed - Geschiedenis van Brugge.

[1]

[2]

[3]

[4]