Zêeuws-Vlams

Zêeuws-Vlams is de noame vo West-Vlamsche dialectn die gesprookn wordn in westelik Zêeuws-Vloandern. Die streke makt dêel uut van de provincie Zêeland moa de toale wordt nie by ‘t Zêeuws gereeknd moa by ‘t West-Vlams.

Zêeuws-Vloandern ligt in e gebied dat ounderevig is an Vlamschn-, Zêeuwschn- en Broabantschn invloed. Most de geschiedenisse anders verloopn zyn, giengn de Zêeuws-Vlamsche dialectn verzekers wel meegedoan en an de processen die ‘t Vlams oundergoan et, want Zêeuws-Vloandern makte dêel uut van ‘t groafschap Vloandern, zowel bestierlik als socioal-economisch. Moa ‘t is anders verloopn.

Geschiedenisse

De Tachtigjoarign Oorloge tusschnn Spanje en de protestantsche ‘rebelln’ wierd vor e grôot dêel uutgevochtn in ‘t strategisch geleegn Zêeuws-Vloandern. ‘t Gebied gerakte hêlegans verwoest, de dykn wierdn deuregestookn en de bevolkienge was ip de vlucht. Binst ‘t Twoalfjoarig Bestand (1609-1621) begostn ze met de erbedykienge in West-Zêeuws-Vloandern en ‘t Land van Aksel en protestantsche boeren van de Zêeuwsche Eilandn wierdn angetrokkn vo ‘t gebied te erbevolkn. Ook protestantsche Vloamiengn, Woalen en Hugenoten. In ’t katholiek gebleevn Land van Ulst begost de erbedykienge moa achter de Vrede van Münster in 1648 en gebeurde de erbevolkienge surtout vanuut ‘t katholieke Woasland. Ook de oger geleegn centrale en ôostelike grensdorpn blêven katholiek.

Toale

‘t Dialect in ‘t Zêeuws-Vloandern van nu is dus 17de-êeuws. De dialectische grenze tusschn West-Zêeuws-Vloandern, ‘t Land van Aksel en de reste van Zêeuws-Vloandern, is ook een grenze ip ‘t gebied van de demografische ofkomst, de godsdienst en de nateurlike geografie.

Nôord-West

De dialectn ten nôordn / ten westn van die grenze ein an den êne kant oude ‘zuudwestelike’ eignschappn (“rype”, “kupe”, “booëm”, “steeën”), woadeure da z’ ip ‘t West-Vlams trekkn. An den andere kant is 't er ook Zêeuwsche beïnvloedienge (“noe” vo “nu” en “zeumer” vo “zomer”). West-Zêeuws-Vloandern en ‘t Land van Aksel zyn dus een dêel van ‘t grôot West-Vlams/ Zêeuws complex. ’t Valt ook ip dat de katholieke mindereid in ’t gebied soms eigen klankn bewoard eit tegenover de protestantsche mêerdereid: “keuningk” (kath.) – “koning” (prot.); “vleeës” (kath.) – “vleis” (prot.).

Zuud-Ôost

De dialectn ten ôostn / te zuudn van de grenze, dus 't Land van Hulst en e dêel grensplekkn, sluutn an by een Ôostelik-Vlams gebied (surtout van 't Woasland). Echte Zêeuwsche elementn zyn der nie vele. In da gebied hen de dialectn met e dêel Ôost-Vlamsche vernieuwiengn meegedoan. In d' ôostelike grensdorpn klappn ze Woaslands. Typisch is d' uutsproake "buuëm" vo "boom". In 't Land van Hulst zeggn ze 't oudere "boeëm".

Ook de centrale grensdorpn (Westdorpe, Zuuddorpe, Overslag) zyn goed in 't Ôost-Vlams g'integreerd. E poar typisch westelik Ôost-Vlamsche vernieuwiengn zyn de i in vis en de u in put die lik in 't Meetjesland wordn uutgesprookn met een "naslag". Eede, Philippine en Sas-van-Gent zyn aparte gevalln. In Eede wordt er oungeveer Maldegems geklapt: ("zistere" vo "zuster", "baa" vo "balle", "peu" vo "pyle"…). Philippine sprikt e g'isoleerd visschersdialect met dudelik minder (Ôost-)Vlamsche kenmerkn of d' andere grensplekkn. Ook Sas-van-Gent is e toaleilandje: typisch zyn bv. "stuk", "vuur" en "duur" lik in 't Algemêen Nederlands woa da 't in 't Vlams en Zêeuws "stik", "vier" en "diere" is.

Bronne

• Johan Taeldeman
• Jacques Van Keymeulen