Germaansche toaln

De Germaansche toalfamilie is e familie van styf verwante toaln, die up zyn toer dêel uutmakt van 't Indo-Europees. Oloewel da 't nie de grotste toalfamilie van de weireld is, is 't wel 'n belangryksn omdat Iengels voe vele zoakn e lingua franca is, e toale die deur bykan iederêen gebruukt is om in de vrimde makoar te verstoan.

Ounderverdêlieng

Nôord-Germoansche toaln: ██ Yslands ██ Feroes ██ Noors ██ Zweeds ██ Deens West-Germoansche toaln: ██ Schots (Anglo-Fries) ██ Iengels (Anglo-Fries) ██ Fries (Anglo-Fries) ██ Nederlands (Nederfrankisch) ██ Nederduuts (Nedersaksisch) ██ Hoogduuts

't Bestoat e masse discuusje over d'ounderverdêlienge van de Germaansche toaln, ierounder oglyk en overzichtje.

Nôord-Germaans

Oost-Scandinoavisch

• Zweeds (9,3 meljoen)

• kerngebied: Zweedn

• Deens (5,5 meljoen)

• kerngebied: Denemarkn

West-Scandinoavisch

• Nôors (4,5 meljoen)

• kerngebied: Nôorweegn

• Yslands (300 000)

• kerngebied: Ysland

• Fareurs (70 000)

• kerngebied: Fareureilandn

Ôost-Germaans

'n Dag va vadoage zyn der gin levende Ôost-Germaanse toaln ne mi. 't Krimgotisch e bestoan toet in d'achttienste êeuwe.

• Bourgondisch (†)
• Gotisch (†)
• Vandaals (†)

West-Germaans

• Duuts (110 meljoen)

• kerngebied: Duutsland, Ôostnryk, Zwitserland

• Fries (400 000)

• kerngebied: Olland, prov. Friesland

• Iengels (tusschn 350 en 400 meljoen)

• kerngebied: Verênigd Keunienkryk, VSA, Canada, Australië,...

• Nederlands (22 meljoen)

• kerngebied: Vloandern, Olland, Suriname, Nederlandsche Antielln

• Afrikaans (16 meljoen, dochtertoale, apart ereeknd)

• kerngebied: Zuud-Afrika, Namibië

• Nedersaksisch (Duutsland:officiële taal, Olland: erkende toale)

• kerngebied: N.-Duutsland, N.O.-Olland

• Schots (mêestol by't Iengels ereeknd, 1,5 meljoen)

• kerngebied: Schotland, NO-Ierland

Oek in 't Papiamento of Papiaments (e creoolntoale van up de Ollandsche Antilln) zittn der West-Germaansche invloedn, mêerbepoald van 't Nederlands en van 't Iengels.

Dit ôofdstik es geschreevn in 't Ypers.

Diachronische verdelienge

Dizze tabelle toont de evoleusje van de Germoansche toaln. De toaln/toalgroepn stoan verticoal upgesomd in kolommn, under toalstadia orizountoal in reekn. De volgorde van de toalgroepn zegt nietn over eventuele ounderlienge overeenkomstn.

Yzertyd 500 v.C.–n.C. 200

Oergermoans

Oost-Germoans

West-Germoans

Noord-Germoans

Zuud-Germoans

Anglo-Fries

Volksveruziengn n.C. 200–700

Gotisch,

Lombardisch1

Oudfrankisch

Oudsaksisch

Oudfries

Oudiengels

Proto-Noors

Vandoals, Bourgondisch

Oudoogduuts

Vroege middelêeuwn 700–1100

Oudnederlands

Runen Oudwestnoors

Runen Oudoostnoors

Oge middelêeuwn 1100–1350

Middeloogduuts

Middelnederlands

Middelsaksisch

Middeliengels

Oudyslands

Oudnoors

Vroeg Ouddeens

Vroeg Oudzweeds

Vroeg Oudgutnish

Loate middelêeuwn2 1350–1500

Middeliengels

Vroeg Schots

Loat Oudyslands

Oud Fareus

Oud Norn

Middelnoors

Loat Ouddeens

Loat Oudzweeds

Loat Oudgutnish

Nieuwn tyd 1500–1700

Krimgotisch

Vroeg modern Oogduuts

Nederfrankische toaln (o.a. Nederlands, West-Vlams)

Middelfries

Vroeg modern Iengels

Middelschots

Yslands

Fareus

Norn

Noors

Deens

Zweeds

Gutnish

Nieuwstn tyd 1700 tot vandoage

ollemoale uutgestorvn

Oogduutsche toaln

Nedersaksische toaln

Friesche toaln

Iengelsche toaln

Schots/ Schots-Iengelsche toaln

uutgestorvn3

uutgestorvn3

Nota 1: 't Lombardisch èt ier e geïsoleerde classificoasje gekreegn. Andere bronn classificeern 't idder by 't Oudoogduuts of Oudsaksisch.

Nota 2: Mè loate middeleeuwn verwyzn m'ier ook na de periode achter 'n tyd van 'n Zwortn Dood. Dat es belangryk vo d'evoleusje van et Noors te verstoane.

Nota 3: De vroegere sprekers van et Norn spreekn nu Schots, en et Gutisch es geëvolueerd tot e Zweeds dialect.