Jan van Luxemburg

Jan van Luxemburg, ook Jan I van Boheemn of Jan de Blendn genoemd, (Luxemburg, 10 ogustus 1296 - Slag by Crécy, 26 ogustus 1346), was de zeune van Hendrik VII, den êeste keizer van 't Hillig Rôoms Ryk van 't Huus Luxemburg, en van Margaretha van Broabant, een dochter van hertog Jan I van Broabant.

Buste van Jan van Luxemburg in de
Sint-Vituskathedroale in Praag

Je was groaf van Luxemburg en keunienk van Boheemn, et hudige Tsjechië, van 1310 tout 1346. Ip 7 februoari 1311 wierd ie gekrôond in Praag.

't Keunienkryk Boheemn

In 't keunienkryk Boheemn was ter een interregnum gekommn tusschn 1306 en 1310, achter da Wenceslaus III vermôord wierd deur de Boheemschn oadel. Zynder voundn da zyn voader Wenceslas II veel te vele Duutschers en invloed van 't westn van Europa binn g'hoald haad. Wenceslas II ha van Boheemn e land gemakt dat internationaal meetelde. Moravië (et hudige Slovakeye) was al by zyn ryk gevoegd en je kost ook et ôostelik geleegn Silezië bemachtign, woaby dat ie zelve in 1300 ook nog keunienk van Pooln kwam. Deurdat er achter de môord gin mannelikkn ipvolger was, stierf et Huus Přemyslid, dat al van de 9ste êeuwe over Boheemn geregeerd haad, uut.

Met de steun van et deur Wenceslas II gesticht cisterciënzerklôoster van Zbraslav, by Praag, kost keizer Hendrik VII bekommn da zyn zeune Jan de nieuwe keunienk van Boheemn kwam. Je liet hem trouwn met Elisabeth, zuster van de vermôorde Wenceslas III.

Jan van Boheemn en Luxemburg

Jan was 14 joar oud ost ie in 1310 in Praag arriveerde. 't Joar derip trouwdegt ie met Elisabeth, die vier joar ouder was. Twi joar loater stierf zyn voader en kwamt ie groaf van Luxemburg, mo je was nog te jounk vo zyn voader ip te volgn als keizer en in 1314 koozn de keurvorstn Lodewyk den Beier van 't Huus Wittelsbach. Sommigte keurvorstn koozn Frederik de Schôonn, zeune van Albrecht I van Habsburg, als antikeunienk.

Jan speeldeg internationaal e grôote rolle in de polletiek. Je streed teegn hertog Jan III van Broabant en van 1330 teegn keizer Lodewyk den Beier. Je kost zyn oudste zeune Karel teegn hem als teegnkeunienk loatn verkiezen. Je dêed ook mee an de krygstochtn noar Italië en Litouwn. Binst e kruustocht teegn de Litouwers dêed ie een oogziekte ip, woadeure dat ie loater blend kwam.

Jan vound dat ie ook ansproake kost moakn ip de Poolsche krôone. Mo Władysław I de Kortn, die van 1320 keunienk van Pooln was, was zyn rivoal. Ounder hem wierd de Pools-Teutoonschn Oorloge (1326-1332) uutgevochtn en Jan haad de kant van de Duutsche Orde gekoozn. In 1333 wierd Władysław I de Kortn ipgevolgd deur zyn zeune Casimir III de Grôotn.

't Congres van Visegrád van 1335

In november 1335 wierd er e congres g'organiseerd in 't keunienklik kastêel van Visegrád, da ton 't polletiek center van Hongareye was. Doa kwoamn Casimir III de Grôotn, Jan en Karel Robert I tegoare als keunienk van Pooln, Boheemn en Hongareye, vor under conflictn by te leggn. Casimir was akkôord da Jan de Boheemsche soevereiniteit over Silezië zou krygn en Jan gaf zyn ansproake ip de Poolsche krôone ip en verminderde zyn steun an de Duutsche Orde. 't Wierd ook ofgesprookn da Casimir, die allêene mo dochters haad, mocht ipgevolgd wordn als keunienk van Pooln deur Lodewyk I van Hongareye, de zeune van zyn zuster Elisabeth en van Karel I Robert.

Ter herinnerienge an da congres is ip 15 februoari 1991 in Visegrád de Visegrádgroep ipgericht.

Vrouwn en jounges

Jan van Luxemburg was styf goed in 't leggn van contactn met de machtign van Europa, te zien an de poziesje van zyn jounges.

Je trouwde twi kis. Êest in 1310 in Speyer met Elisabeth I van Boheemn, dochter van Wenceslaus II en zuster van Wenceslaus III van Boheemn. Under jounges woarn:

1. Margaretha (1313-1341), getrouwd met hertog Hendrik XIV van Beiern.
2. Bonne van Luxemburg (1315–1349), getrouwd me Jean II van Vrankryk. Ze was de moeder van keunienk Charles V van Vrankryk en van Filips de Stoutn, den hertog van Bourgondië.
3. Karel I/IV (1316–1378), geboorn: Wenceslas en als Karel ipvolger van zyn voader als groaf van Luxemburg en keunienk van Boheemn. Van 1346 Rôoms-Duutsche keunienk en van 1355 keizer van 't Hillig Rôoms Ryk.
4. Ottokar (Otto) (1318–1320), prins van Boheemn
5. Jan Hendrik (Jan Jindřich) (1322–1375), markgroaf van Moravië
6. Anna (1323-1338). Heur huwelik me Ladislaus, e zeune van Karel I Robert van Hongareye, was gepland, mo je stierf in 1329. Ze trouwde in 1335 met Otto, hertog van Ôostnryk
7. Elisabeth (1323-1324) twiliengzus van Anna

En achter 'n dôod van zyn êeste vrouwe, in 1334 in Vincennes me Beatrice van Bourbon, dochter van hertog Lodewyk I van Bourbon. Met heur haad ie êen zeune:

1. Wenceslaus I van Luxemburg (1337–1383), getrouwd me Johanna van Broabant (1355-1406). Je was êest groaf van Luxemburg en loater hertog van Luxemburg, Broabant en Limburg.

Zyn dôod

Monument vo Jan de Blendn in Estrées-lès-Crécy, by Crécy-en-Ponthieu (Vrankryk), woa dat ie sneuvelde in de Slag by Crécy.

Jan was e trouwe vazal van de Frãnsche keunienk Philippe VI, de schonvoader van zyn dochter Bonne. Zyn vôorganger, Charles IV van Vrankryk, was in 1328 zounder mannelikke erfgenoamn gestorvn, woadeure dat et Huus Capet, d'êeste lyne van Frãnsche keuniengn, uutgestorvn was. Keunienk Edward III van Iengeland eiste de Frãnsche trôone ip, omda zyn moeder een dochter was van de Frãnsche keunienk Philippe IV le Bel.

In 1337 brak den Hounderdjoarign Oorloge uut tusschn et Huus Valois en et Huus Plantagenet, en ip 26 ogustus 1346 wierd de Slag by Crécy uutgevochtn. Jan van Luxemburg vocht mee an de kant van Vrankryk, mo je sneuvelde. Je was ton 50 joar oud en al zes joar blend, achter e mislukte oogoperoasje in 1340. De groaf van Vloandern, Lodewyk I is in die zelfste Slag gesneuveld.

Den overwinnoare Edward III pakte volgens e legende de struusveugelpluumn, die Jan ip zyn helme droeg, als overwinniengstrofee mee. Je gaf ze an zyn zeune, Edward van Woodstock. De struusveugelpluumn en de woapnspreuke 'Ich dien' zyn nog assan te zien in 't woapn van de prins van Wales.

Jan van Luxemburg

't Woapn van de prins van Wales

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie John I, Count of Luxemburg van Wikimedia Commons.