Frans-Vlams

Frans-Vlams

Toalgebied	Frans-Vloandern
Sprekers	40.000
Toalfamilie	Indo-Europees Germoans West-Germoans Nederfrankisch

Stoatus

Officieel in	(nievers)
Toalorganisoatie	Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale

Daterienge

Voorloper

Middelnederlands (Vlams)

Toalcodes

ISO 639-1	vls
ISO 639-3	vls

Et Frans-Vlams (Fransch Vlaemsch, Vlaemsch van Frankryk of Westhoek Vlaemsch; Nederlands: Frans-Vlaams) es de oorsprounkelikke West-Vlamsche streektoale van de Vloamiengn in den Franschn Westoek in 't noordn van Vrankryk. De Fransche Vloamiengn noemn under streektoale nuuze Vlaamsche taele of et Vlamsch.

Frans-Vloandern

De Franschn Westoek es de streke die begunt round Duunkerke en langs e wyde boge round Oazebroeke in oostelikke richtienge deurelopt tout an de schreve. Soms es datte Frans-Vloandern genoemd, moar deur 'n band es Frans-Vloandern e stik grodder en bestoat et ook uut Rysels-Vloandern. D'inweuners zyn bewuste Vloamiengn en ze noemn under geirne Vloamienk.

Toestand

Tot an den Twiddn Weireldôorloge klappnde ze courant West-Vlams in Frans-Vloandern. Sinsdien es 't styf achteruut gegoane. Ollene nog oudere menschn up de buutn kenn et nog. Volgens en ounderzoek van 1996 deur de EU^[1] zyn d'r nog à peu près 20 000 doagelikse sprekers en round de 40 000 occasionele sprekers. De jounge Frans-Vloamiengn spreekn et "Vlams van over de schreve" elegansn nie mè. Ze zyn meer geïnteresseerd in Nederlands om werk te viendn by nuus.

De verwachtiengn vo 't Frans-Vlams zyn rounduut slicht. Tegen de volgende generoasje goat bykan niemand et nog spreekn. D'Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale probeert 't ty te doen keern deur 't organiseern van cursussn Vlaams. In 2006 woarn d'r meer of 300 studentn, surtout grote mienschn die in 't Frans zyn upgebrocht moa die de toale van under ouders were willn leern kenn.

Stoatus

Upschrift in et Frans-Vlams up de Kasselberg.

't Vlams in Vrankryk èt gin één wettelikke stoatus bekommn van de Fransche regerienge. Wel èt in 2006 et Fransche ministerie van ounderwys gedecideerd vo 't ounderwys van de lokoale Vlamsche toale te steunn. Binn da koader start er in september 2007 in Rysel (in de Académie de Lille) en experiment van drie joar ounderwys van de Vlamsche toale. D'rachter goat de Fransche overeid dat evalueern vo toun e definitieve beslissienge te keunn pakkn.

De Vlamsche overeid èt tegen da experiment geprotesteerd^[2] omda ze zy vindt dat er beter Nederlands zou gegeevn zyn in plekke van e dialect. Moa voe 't ANVT es et Frans-Vlams gin dialect, moar es et Nederlands e zustertoale van under regionoale Vlamsche toale. De toalproblematiek ligt dus dudelik gevoelig langs weerskantn van de schreve.

Verenigiengn

Recentelik zyn der wel nen oop privoate verenigiengn ountstoan die trachtn de Vlamsche toale, cultuur en tradisjes were te doen erleevn:

ANVT: Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale
MDSK: Vlaanderen in Frankrijk met de Michiel de Swaen-kring
Het Reuzekoor: cultureel-muzikoale verenigienge
Yser Houck: verenigienge vo de beschermienge van 't istorisch patrimonium van Volckerinckhove en omstreekn
De Katjebei: verenigienge vo d'eruplevienge van de Vlamsche cultuur in Vrankryk
Le Comité Flamand de France: 't Vlaemsch Comiteit van Vrankryk
SOS Blootland
Menschen lyk wyder: Volkstoneel vo Frans-Vloandern
Flor Barbry's Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen
Association Foirante

Die verenigiengn zyn dikkers folkloristisch. Sommigste verenigiengn oudn 't nie lange uut, lik et ter ziele gegoane Tegaere Toegaen da upgericht wos vo Vlams ounderwys te geevn in colleges.

Jean-Louis Marteel, nen activist uut Duunkerke, èt ne cursus^[3] over 't Vlams (fonetisch) uutgegeven, geschreevn in 't Frans. Zie de koppeliengn vanoundern vo 'n stikske uut dien boek.

Je kut oek ne cd bestelln ip de site van 't ANVT (A je 't in 't Frans zet, ku je doa stikskes van ôorn.)

Hedendoagse literature

Jean-Noël Ternynck es nen Frans-Vlamschn dichter die in 't Vlams schryft en cultureel styf actief es.

Muzikantn

Maryse Collache uut Duunkerke
Raymond Declercq ("Klerktje", †2006) uut Koukerke en zyn verenigienge SOS Blootland
Het Reuzekoor, en 35-koppig gezelschap uut Duunkerke
Damien Top uut Kassel
Edmonde Vanhille uut Duunkerke

Radio

Radio Uylenspiegel zendt 10 % van under tyd uut in 't Vlams. Ze zendn uut vanuut Kassel up 91.8 FM.

Woordnboek

Cyriel Moeyaert brocht in 2005 nen Frans-Vlamschn woordnboek^[4] uut.

Frans-Vlamsche toale

Evoluusje t.o.v. Belgisch Vlams

Kort achter da Lodewyk XIV in de 17ste eeuw Artesië en 't zuudn van Vloandern geannexeerd a, droung y et Frans lik enige bestuurlikke toale up. Zo gerochte de regio troage moa zekers verfranst. In de 19ste eeuwe sprak nog 80 à 90 % van de Frans-Vloamiengn Vlams, eind 20ste eeuwe schootn d'r doa nie vele mee van over. Zo kwam de landsgrenze tusschn 't Fransche en de Zudelikke Nederlandn (loater België) ook een culturele grenze. En da ad gevolgn vo et Frans-Vlams, surtout vo de schryftoale.

In 1864 koozn de Belgische Vloamiengn vo de spellienge van et Nederlands uut Olland. Doa wos in de loop van de 17e eeuwe e standoardtoale ountstoane. De Frans-Vloamiengn, die under Vlams in 't openboar nie kostn en mochtn gebruukn, woarn nie betrokkn by de Nederlandsche standoardtoale. Zynder èn dus ook de verschillende spelliengservormingn van et Olgemeen Nederlands nie gekend die de Vloamiengn in België wel mègemakt èn. 't Es doamè da nen Frans-Vlamschn tekst voe nen gemiddelden Vloamienk ouderwets overkomt.

Van waer zyt je? Me zyn wydder van Steenvoorde. En myn maet daer, is van Kassel.
' Overtyd gingen de joungens niet naer 't schole. Ze vrochten alzo vele of nuldere oudders.
't Is vele groensel in 't hof vandejaere. Aal de workels zyn voor de keuns.
De deze hier in de kleene dooze zyn suukkerbollen maer de die daer in die groote dooze zyn kaffie-tabletten.
Hen was bezig mit de veinster van de bakkerye an 't kuuschen.

Voe West-Vloamiengn doarentegen komt zo'n tekst styf leesboar en erkenboar over. Da moet uus nie verwounderen want et Frans-Vlams es e West-Vlamsche streektoale die surtout mè 't West-Vlams uut den Belgischn Westoek sterke overeenkomstn vertoont.

Verschilln mè SV

Ier volgt e lyste mè enigste verschilln tusschn de spellienge van et Frans-Vlams en et Standoardvlams.
De lyste es nie complit.

Spellienge	Frans-Vlams	Wikipedia:SV
[ɔ:]^?	AE vb. aerme, haeze, maend	OA vb. oarme, oaze, moand
Vocaallengte ou,uu,y	GESPELD vb. oudders/jounen, kruuppen/huuzen, kykken/schryven	NIE GESPELD vb. ouders/jounen, kruupn/uuzn, kykn/schryvn
Finale -en	-EN vb. bouwen, kweeken, leven, op heffen	-N vb. bouwn, kweekn, leevn, upeffn

Fragment

Gedicht van Jean-Noël Ternynck, gepubliceerd in Van de Leie toet de Zee, 1998, uutgegeven deur Yser Houck.
(Tekst overgenoomn uut Vlamsch over de schreve)

'n Uutkom

De gelukkige bieen op d'appelboomen in bloemen^*

En zyn geen droeve beesjes in 't begun van Mei

Ze vliegen hier en daer om zeem te kun maken

Blyde van te leven zo vare^* van de stee.

Mei is oek 'n maend om Meiklokjes te bellen

Zyder rieken zo goed op 't tafel in een potje

Me sneed oek djeuzemyn^* overtyd^* voor de scholen

Schoone wit of purper voor nuuze scholevrouwtje^*.

Maer een koppel mezen hen^* nulder nest emakt

Daer in nuuze briefbusse en nulder klentjes piepen

Vaeder Moeder vliegen in de zunne die krakt^*

Nuus land die zo goed rook tuschen Paeschen en Sienschen.

In 't begun van 'n zomer veugeltjes gaen uutvliegen

Nulder leven maken in nuus oud Vlanderland

Maer in 'n winter ze kwaam om e bitje vet 't eten

Lyk de schamel menschen die slapen in 't Houtland!

bloemen: bloei

vare: verre

djeuzemyn: jasmynn, overtyd: vroeger
scholevrouwtje: schooljuffrouwe

hen: hebben

krakt: fel schynt

Interne koppeliegn

Boeken over 't Vlams

Externe koppeliengn

Olgemeen:

Video's Frans-Vlaams : https://www.youtube.com/channel/UCdrj4xaIvZ3ekOmmM5dD8uQ

Toalkundig:

Cultureel:

Muzikoal:

Referesjn

↑ European Commission, Directorate-General for Education, Youth, Sport and Culture, Euromosaic – The production and reproduction of the minority language groups in the European Union, Publications Office, 1996, p. 41
↑ KRANT VAN WEST-VLAANDEREN (W422/5) 22/08/2008 Frans-Vlaamse dialectlessen krijgen tegenwind uit Vlaanderen... Nuus Vlaamsch leeren in de schole ?
↑ "Cours de Flamand, Het Vlaams dan men oudders klappen, Méthode d'apprentissage du dialecte des Flamands de France (Westhoek)", 1992, Dunkerque, Miroirs Éditions, Het Reuzekoor, ISBN 2-84003-005-5, 447 pp.
↑ Woordenboek van het Frans-Vlaams, Uitgeverij Davidsfonds Literair, 2005, ISBN 97 890 6306 5270

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie French Flanders van Wikimedia Commons.

Dat artikel es geschreevn in 't Werviks.

[1] European Commission, Directorate-General for Education, Youth, Sport and Culture, Euromosaic – The production and reproduction of the minority language groups in the European Union, Publications Office, 1996, p. 41

[2] KRANT VAN WEST-VLAANDEREN (W422/5) 22/08/2008 Frans-Vlaamse dialectlessen krijgen tegenwind uit Vlaanderen... Nuus Vlaamsch leeren in de schole ?

[3] "Cours de Flamand, Het Vlaams dan men oudders klappen, Méthode d'apprentissage du dialecte des Flamands de France (Westhoek)", 1992, Dunkerque, Miroirs Éditions, Het Reuzekoor, ISBN 2-84003-005-5, 447 pp.

[4] Woordenboek van het Frans-Vlaams, Uitgeverij Davidsfonds Literair, 2005, ISBN 97 890 6306 5270

[1]

[2]

[3]

[4]