Grevelingn

Dat artikel es geschreevn in 't Zuudôostelik West-Vlams.

Grevelingn Gravelines

Grevelingn in't arroundissement Duunkerke
Geografie
Regio	Hauts-de-France
Departement	Noorderdepartement
Arroundissement	Duunkerke
Kanton	Grôot-Sintn
Coördinoatn	50°59′NB 2°7′OL
Ippervlak	22.66 km²
Inweuners
Inweuners Bevolkiengsdichtheid	11 499 (2009) 507 inw./km²
Andere
Burgemêester	Bertrand Ringot
Postcode	59820
Webadres	Officiëeln site va Grevelingn

Grevelingn (Nederlands: Grevelingen, Frans: Gravelines) is e gemêente in 't noordn van Vrankryk in 't Noorderdepartement. Grevelingn ligt in Frans-Vloandern an de Opoalkust woarda de riviere Aa in de Nôordzêe uutkomt. De Aa wos lange tyd de grenze tusschn Vrankryk en 't Groafschap Vloandern en es der nu nog de grenze tusschn 't Noorderdepartement en 't Nauw van Kales. Grevelingn grenst an de gemêentn Loon, Kroaiwyk, Sint-Joris, Saint-Folquin, Ooie en Groot-Filipsfort.

Geografie

De gemêente Grevelingn bestoat uut vier dêeln:

Grevelingn stad: 't centrum binn de stadswalln
De Huttn: e gehuchtje da apeupri op êne kilometer ten ôostn van 't centrum ligt ip de route na Duunkerke. Vroeger wos et e klêen vissersdorptje.
Klêen-Filipsfort: stadsdêel da in de 19de êeuwe gegroeid es an de ôostkant van de gekanaliseerde Aa en da em uutstrekt tot an de strange. An den oovrkant van de Aa ligt de gemêente Groot-Filipsfort.
Pont de Pierre: nieuwe weunwyk buutn 't centrum.

An de nôordkant van 't stad ligt 't hoavngebied die ansluut ip de voargeule van de hoavn van Duunkerke. In 't hoavngebied ligt de kerncentrale van Grevelingn, die uut zes kernreactors bestoat en an de Nôordzee ligt.

Geschiedenisse

In tyde van de verooverienge van Gallië deur de Romeinn lag Grevelingn in 't gebied van de Morinen. Moar in dien tyd stond de streke meerndêel ounder woater en ezo begunt de eignlyke geschiedenisse van Grevelingn mo vanaf 800, achter de verzandienge van 't Blootland. Round dien tyd werd ter e kapelle gebouwd toegewyd an den Illign Willibrordus. In 1040 werd Grevelingn vo den êerstn kêe genoemd als Gravenenga, wa da verwyst na de gracht'n.

Vlamsche stad

't Stad zelve wier mo gesticht in 't middn van de 12de êeuwe (twoaschn tusschn 1159 en 1163), toen da de Groaf van Vloandern Diederik van den Elzas besliste van der een zêehoavn te stichtn. Tegoare me 't bouwn van de hoavn liet em ôok dêeln van de Aa kanaliseern en e versterkte plekke construeern die als zyn residentie moeste dien'n. 't Stad kreeg êerst de noame Nieuwpoort en pas erachter de noame Graveningis. Grevelingn paste in e reke van hoavnsteed'n die gesticht wierd'n deur de Vloamsche groavn Diederik van den Elzas en loater Filips van den Elzas vo 't economische leevn langs de Nôordzeekuste te bevordern. And're hoavnsteed'n die toen gesticht werdn woarn Duunkerke, Mardyk, Nieuwpôorte, Biervliet en Damme. De hoavn van Grevelingn diende lange tyd als vôorhoavn van Sint-Omaars via de gekanaliseerde Aa. Der zoatn vele Oaringvisschers en verschillige marchandieze werd ierlangs gevoerd gelyk zout, wyn en fruut. Grevelingn ad dus e redelyke economische welvoart mo ging in de voddere joarn mêer betrokkn groakn in polletieke en militaire conflictn deur zyn strategische ligginge.

In de dertiende êeuwe begoest Grevelingn ol wa van eur pluum'n te verliezn deurda 't bekken van de Aa mêer ging verzand'n wa da de bereikboareyd via de hoavn bemoeilykte. Verder kreeg 't stad ôok te moakn me mêerdere Fransche involln deur de soldoatn van Philippe II en Philippe IV de Schôonn. In mei 1213 koos Filips II Grevelingn uut als uutvalsbasis vo zyn leegr vor Ingeland an te valln woar em wachtte ip de Groaf van Vloandern vor em te steun'n. Mo achter e moandje wacht'n kreeg em bericht van paus Innocentius III die meldde dat ie de invasie veroordeelde. D'anval werd afgezeid en Flips liet Grevelingn plundern vo de Groaf van Vloandern te straffn omda tie em nie wilde verbind'n an de Fransche keunink vo te vecht'n teegn Ingeland. In 1302 werd Grevelingn dus ipnieuw geravaseerd ounder Filips de Schoonn deur Oudard de Maubuisson. In 1383 viel Henry Spencer, de bisschop va Norwich, Grevelingn an achter da d'Ingelsche Kales ad'n ingenoomn. Mo d'onderneemienge stopte in Grevelingn toenda 't stad bevryd wierd deur de Fransche keunink Koarel VI, moar 't stad bleef e gevoarlyk grensgebied tusschn 't Groafschap Vloandern en d'Ingelsche exclave round Kales.

Tusschn Vrankryk, de Nederlandn en Ingeland

't Beleg van Grevelingn in 1558, geschilderd deur Pieter Snayers in 1652

Ounder de Bourgondiërs wierd de stad versterkt en ôok bist de regeerienge van keyzer Koarel V werd de burcht gerestaureerd en 't stad verder verstekt. Zyn zeune Filips II zette de werkn verder en liet in de duun'n e fort bouwn da nar em genoemd es. Ip de dertiende juli 1558 versloeg Lamoral, groaf van Egmont in Grevelingn in dienst van de Spanjoard'n, de Fransche troepn van maréchal de Thermes, achter da de Fransche ounder de leidinge van François de Guise Kales weer ad'n ingepakt ip d'Ingelsche. Ip 22 december 1565 wierd in Grevelingn en akkoord geslootn tusschn afgevoardigdn van de Fransche en de Spoansche keunink vo de grenze tusschn Vrankryk en de Spoansche Nederlandn vast te leggn. Bist den Tachtigjoarign Oorloge koos in 1574 Valentin de Pardieu, de gouverneur van Grevelingn, de kant van de Spanjoard'n en ne moeste antins em verdedign teegn de Nederlandsche ipstandelingn, de Fransche en d'Ingelsche. Ip 29 juli 1588 dee d'Ingelsche marine een dêel van de Spoansche Armada zinkn vôorn de kust van Grevelingn.

In de zeventiende êeuwe bleevn de conflictn mekoar ipvolgn. In 1644 belegerde Gaston van Orléans, de broere van keunink Louis XIII, Grevelingn en veroverde de stad. Moar in 1652 es ze were by de Spoansche Nederlandn gevoegd deur de landvoogd Leopold Willem van Ôostnryk. Grevelingn lee vree deur ol de gevechtn en teegn 1654 wos drie kart van 't stad verwoest. In 1658 werd ze ingenoomn deur maréchal de La Ferté en Vauban en were by Vrankryk gevoegd.

Koarte van 't beleg van Grevelingn van 1644 uut de Atlas van Loon

Fransche stad

Achter 't Verdrag van de Pyreneeën van 1659 bleef Grevelingn officiël by Vrankryk en verloor et zyn functie van grensstad. 't Bleef wel e garnizoenstad tot an de 19de êeuwe. 't Stad wierd ôok vodder versterkt deur Vauban in de rest van de zeventiende êeuwe. Doarby bleef Grevelingn e belangryk centrum vo vissery. Surtout deur de Yslandvisvoart ontwikkelden 't stad en zyn bygeleegn dorptjes under vodder. In 1884 werd Groot-Filipsfort en onafankelyke gemêente. In de negentiende êeuwe es Grevelingn ôok bykans hêlegans Franstoalig gekommen. Vandoage i Grevelingn e gans ander karakter en es 't e goe ontwikkelde plekke deur de hoavnindustrie en de kerncentrale die ter gebouwd es in 1974.

Toale

Deur de grôote immigroasje vanuut Artesië begoestn ze in Grevelingn ol vrêe vroeg e sôorte van Picardisch dialect te koutn da specifiek wos an de kuststreke mo toch verweevn wos me d' and're vormn van gesprookn Picardisch van mêer inlande. Pertank wierd mor ip e poar kilomèitrs doavan, in en round Broekburg nog teffrente Vlams gekout tout in de joarn 1800. D'inweuners van Grevelingn noemn ulder eign dialect "patois", juuste gelyk de mienschn elders in Nôord-Vrankryk da ôok zo noemn.

Bezienswoardigeedn

De versterkte plekke die ebouwd es ounder Keyzer Koarel V en de Spoansche keuniengn en ermodeleerd es deur Vauban an 't ende van de zeevntiende êeuwe.
't Kastêel, da vandoage 't arsenal wordt genoemd, dateert uut de zestiende êeuwe es es gerestaureerd gewist deur Vauban achter en ountploffienge in 't kruutuus in 1654.
De Sint-Wilibrorduskerke, die ebouwd es in 1598 in de vorme van en allekerke, mo vo 't grôotste stik platgesmeetn es gewist deur en orkoan in tyde van 't Êeste Fransche Keyzerryk ounder Napoleong. Vandoage es ollene mo de façade origineel, me en ipmerkelik vôorportoal in renaissancestyl. 't Interieur van de kerke es ôok 't bezien weird met ounder and're e zeevntiende-êeuws retoabel en verschillige groavn van belangryke familjes uut de coté.
De militaire citerne, die ebouwd es tusschn 1724 en 1725.
De Varennes-kazerne, die ebouwd es in 1737 en tout 600 soldoatn koest uusvestn.
De Uxelles-koazemattn, geconstrueerd in tyde van de Fransche Revoluusje en Êeste Fransche Keyzerryk.
De Duunkerksepôorte , ôok wel La porte aux boules enoemd, uut de neegntiende êeuwe.
't Staduus, in classicistische styl ebouwd ounder 't Restoroasjebewind (1815-1830).
't Belfort, ipgezet in 1827 en in 2005 erkend lyk UNESCO weirelderfgoed, juuste gelyk olle and're belfortn in Vloandern en Nôord-Vrankryk.