Wikipedia:Bofartikel
Met een bofartikel bedoeln wyder ip de West-Vlamsche wikipedia een artikel da zô goed in mekoar zit da me dat artikel zien als êen van de beste artikels die m'ein.
Sedert oktober 2007 kiezn wyder (de gebrukers en gy dus ôok) olle moande nen nieuwn derby die ton e moand ip ous voorblad mag stoan blinkn (in 't dêel "Artikel van de moand").
De patrôonn kan je iere vindn: Categorie:Wikipedia:Patrôon bofartikel.
Ouze bofartikels
bewerkn- Zie ôok Categorie:Wikipedia:Bofartikel
2015
bewerkn- meie
.jpg)
Rainer Maria Rilke was e Bohêems-Ôostnryksche dichter en romangschryver, weireldwyd erkend lik êen van de belangrykste lyrische dichters in de Duutsche toale. Zyn geschriftn omvattn e romang, verschillnde verzoamliengn gedichtn en bundels brievn. De diep-existentialistische oendrwerpn moakn da Rilke gezien wordt lik 'n overgangsfigeure tusschn de traditionele en de modernistische schryvers. (mêer leezn).
- april
Maniërisme is den term vor e kunststromienge die ountstound in Italië binst de 16ste êeuwe. 't Was e vôortzettienge van de Renaissance en vormde den overgank no de Barok. In teegnstellienge tout de kunstenoars van de Renaissance, die under an de klassieke regels hieldn, wildn de maniëristn e mêer persôonlyke, expressieve styl creëern. Ze brochtn under ideeën en emoties mêer tout uutdrukkienge.
Kenmerkn van 't Maniërisme zyn: overdryvienge van 't bewegiengsspel, ipvollend langgerekte figeurn, disproportionerienge, gecomplikeerde composities en houdiengn, voyeuristische seksuele scènes en ounrealistisch kleurgebruuk. (mêer leezn).
- moarte
.jpg)
Thomas Hobbes wos nen Iengelschn filosôof die olgemêen wierd gezien lyk êen van de groundleggers van de moderne polletieke filosofie. Zyn bekendste werk es zyn in 1651 uutgekommn boek Leviathan.
Hobbes gink er van uut da de mienschn "van nateure" angeleyd zyn vo ollêene mo ulder eign belang te zoekn. Volgens em es de oersoamnleevienge der êen van en êeuwigdeurend conflict. D' êenigste iplossieng bestoat der uut van beroep te doen ip rationêel inzicht en ounder mekôar regels of te spreekn over de maniere woarip de leed'n van de soamenleevienge me mekoar moen omgoane. (mêer leezn).
- februoari
Sleedôorns (Prunus spinosa of prume mè stekkers) zyn e sôorte van lêge boomn of struukn uut de familie van de pruumn. In West-Vloandern groein z'e bitje overol, surtout in geskantn, houtkantn en an 'n bôord van busschn.
Van de pruumn kut er vanolles emakt zyn, mo ze moetn êest bevrozzn ewist zyn, aars smoakn ze te zerp. 't Is geleie van emakt, wyn, kortndrank en likeurtjes. Ze zyn belangryk voun e masse sôortn byen, vlienders en mottn, die der nunder eiers up leggn en woavan dan de rupsn oftewel de bloarn eetn oftewel de pruumn. (mêer leezn).
- januoari
Marokko is e land in 't westn van Nôord-Afrika, gekenmerkt deur e ruw bergachtig binneland, grôote stikn woestyne en zowel kustn an de Middellandsche Zêe lik an den Atlantischn Oceoan.
Marokko et e geschiednisse van oenafanklikeid, tgêen nie 't gevol was vo de gebeurs. Zyn aparte kultuur is e mienglienge van Arabische, Berbersche, Sub-Sahareesche en Europeesche invloedn. (mêer leezn).
2014
bewerkn- december
E vulkoan is een openienge an d' uppervlakte van e planete woar da gesmoltn gestêente (magma), gaze en brokkn gestêente (tefra) no buutn kommn. Round zuk openiengn wordt er dikwils een berg gevormd. De momentn woar da materioal uut e vulkoan gesmeetn wordt noemn me een uutbarstienge of een eruptie.
Up d'eirde wordn vulkoann mêestol gevoundn an de grenzn tussn tektonische ploatn. Vulkoann goan dikwils t'hope met eirdbeviengn en andere vulkoanische verschynsels lik geisers of warmwoaterbronn. (mêer leezn).
- november
Durante degli Alighieri, verkort Dante Alighieri of simpelweg Dante, was e belangrykn Italioanschn dichter uut de Middelêeuwen. Zyn Goddelikke Komedie, ôorspronklik genoamd in 't Italioans Comedìa, loater derby gevoegd Divina deur Boccaccio, is bykans oovral bekeekn lik 't grotste letterkundig werk uut 't Italioans en e mêesterwerk van de weireldliterateure.
In Italië noemn z'hem il Sommo Poeta ("den ipperstn dichter"). Dante is ook bekend lik "de voader van d' Italioansche toale". (mêer leezn).
- oktober
De Slag by Nieuwpoort wos e directe confrountoasje tusschn d'Ollanders en de Spanjoardn in 1600 da bepoalend èt gewist vo de voddere betrekkiengn tusschn d' upstandige Noordelikke Nederlandn en de Spanjoardn in de Zudelikke Nederlandn.
An 't ende van de XVIe eeuwe wos den Spoanschn keunienk Filips II de Lege Landn van de Zeventien Provinciën gildig beu. Ol joarn ad ie d'r styf vele legertroepn en geld in gestookn, en je zat nog osan vulup in oorloge mè 't Fransche en mè Olland. Vor em nie te vele mè van die probleemn te moetn antrekkn, goft ie ze lik trouwcadeau an zyn dochter, de infanta Isabella en eurne vint ertog Albrecht van Oostnryk. (mêer leezn).
- september
Sir Isaac Newton was een Iengelsn nateurkundign, wiskundign, astronoom, nateurfilosoof, alchemist en theoloog.
In zyn hoofdwerk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica uut 1687 beschreeft je ounder andere de zwoartekrachtswette en de drie wettn van Newton, woadeure dat je de groundlegger van de klassieke mechanica wierd.
Up 't gebied van optiek schreeft je de klassieker Opticks, vound je de Newton-telescoop uut en ountwikkelde de theorie da wit licht uut een spectrum van verschillende kleurn bestoat, gebasèrd up het prisma. (mêer leezn).
- ogustus
.jpg)
Lodewyk van Male (1330-1384) was de zeune van Lodewyk I van Vloandern en Margaretha van Frankryk. Achter den dôod van ze voader by de Slag van Crécy in 1346, erfdegt ie de groafschappn Vloandern, Nevers en Rethel en achter den dôod van ze moeder in 1382 ôok Artesië en Franche-Comté.
In 1379 begostn de Gentsche ipstandn teegn hem, ounder leidienge van Filips van Artevelde. Brugge stound wel an de kant van de groaf en azo begost de rivaliteit tusschn de twi steedn. (mêer leezn).
- juli
De Leo Belgicus, Latyn vo Nederlandsche Lêeuw, is e koarte van de Lêge Landn, 't gebied da tegenwôordig Olland, België en Luxemburg besloat, die in de vorm van e lêeuw is getêkend.
Olhoewel dat de name "Belgica" nu gereservèrd is vo de Zudelike Nederlandn (België), wierdn de Lêge Landn up zyn hêeln (vôor de splitsienge tusschn nôord en zuud) in 't Latyn as Belgica angeduud. Azo stoat der up sommigte koartn toet lange achter d' ounafhankelikheid van Olland de name Belgium Foederatum. (mêer leezn).
- juni
Oudiengels wos e West-Germoansche toale die in Iengeland gesprookn wos in de periode 450 tout round 1100.
Oorsprounkelik wos 't e miengelienge van de toaln van de Germoansche stammn Angeln en Saksn. Gedreevn deur de grote volksveruuziengn die toun an 'n gank woarn, zyn die stammn vanof Noord-Duutsland en Zuud-Denemarkn massoal na Iengeland uutgeweekn. Moar en deel es ook gestrand in wuk da nu Friesland es, in 't noordn van Olland. Da verkloart voewuk da Oudiengels en Oudfries zo goed up mekkoar trekkn. (mêer leezn).
- meie
'n Bruunn beir is e grôte sôorte van beir en d'ênigste sôorte die in Europa leeft. In België hèn der vroeger nog brune beirn ezeetn, mo ze zyn ol van in de Middelêeuwn uuteroeid.
Brune beirn zien der dikke en vet uut, mo dat is ollêne ezo juuste vôorn nunder wientersloape. Ze kunn zêre loopn, toet 60 ter eure en ze kunn oek goed klemmn. Z'hen grôte, brêe pôotn me grôte klowwers, woamei dan ze oundermêer goed kunn groavn. E koppel beirn bluuft mor êentige weekn per joar tope, de reste van 't joar tjooln ze ollêne round voun teetn te zoekn. (mêer leezn).
- april
Greveliengn, in 't Frans Gravelines, is e gemêente in 't Noorderdepartement in 't nôordn van Vrankryk. 't Ligt in Frans-Vloandern an d' Opoalkust woar dat de riviere de Aa in de Nôordzêe uutkomt. De Aa wos lange tyd de grenze tusschn Vrankryk en 't Groafschap Vloandern en es nu nog de grenze tusschn 't Noorderdepartement en 't Nauw van Kales.
't Stad zelve is ountstoan in 't middn van de 12e êeuwe, toen da Groaf van Vloandern Diederik van den Elzas besliste van der e zêehoavn te stichtn. (mêer leezn).
- moarte
Karel van Denemarkn, loater Karel de Goein genoemd, was Groaf van Vloandern van 1119 tout an zyn dôod. J'is vermôord gewist in de Sint-Donaaskerke ip den Burg in Brugge.
Karel de Goein was styf populair by 't geweun volk, van doa zyn bynoame. In 1124-1125 wast er houngersnôod en je zorgde da 't groan nie te diere verkocht wierd en dan d'oarme en zwakke menschn an eetn kostn geroakn. Je steunde ze en verdedigde ze teegn de ryke. Doadeure kwoamn der wryviengn tusschn hem en d' Erembalds, want Karel wildeg' hunder macht vermindern. (mêer leezn).
2013
bewerkn- oktober
_mit_Kuh.jpg)
E rund is en eevnoevign van de familie holhôornign. E vrouwelik rund wordt e koe genaamd, e mannelik rund e stier, e pasgeboorn of jounk rund e kolf, e jounk vrouwelik rund e veize en ne stier die ze ball'n kwyt is nen osse.
Runders zyn nutsbêestn. Vroeger wiern ze g'oudn os trekbêestn. Ze dien'n ook voor ip t'eetn en voor under vel. Koeien worn vaneigens g'oudn voor underne melk.
België's nationaal rund is 't Belgisch Witblauw. 't Is e supergespierd rund mè mager vlêes, ôok wel kachtelgat genoemd. (mêer leezn).
- september
Jacob Van Maerlant (Brugse Vrye, ca. 1230 - Damme, 1293) wos ne Vlamsche schryver die schreef in de volkstoale. Je studeerde an de Sint-Donoaskapittelschole en oalde z'n bronn uut d'abdyen Ten Duunn en Ter Doest. Y eit zuk en kart miljoen verzn van 't Latyn na 't Diets vertoald. Zyn bekendste werkn zyn Der naturen bloeme, Rijmbijbel en Spieghel historiael.
Up de mart van Damme, vô 't staduus, stoat er 'n standbild van em, gemakt deur den Brugschn beeldouwer Hendrik Pickery. (mêer leezn).
- ogustus
Wales is e schiereiland te westn van Midden-Iengeland en makt dêel uut van 't Verênigd Keunienkryk. De mensn van Wales zyn van Keltische ofkomste, en under toale is verwant an Iers en Schots Gaelic, Bretoens en 't uutgestorvn Cornish.
Little England beyond Wales is de name die gegeevn was an e streke in 't zuudn van Pembrokeshire, wor dan Vlamiengn noa toe zyn g'emigreerd, on stormn in 't joar 1106 de Vlamse Kust vrêe schoa en angedoan. (mêer leezn).
- juli
Jan Baert of Jean Bart in 't Fransche wos e Vlamsche Duunkerksche koaper die 't mêerndêel van zyn leevn in Franschn dienst i gevoarn. J'et ôok een tydje gediend ounder den Hollandschn admiroal Michiel De Ruyter, mor oalde zyn grôotste successn byst de Neegnjoarign Oorloge. Je klapte Vlams juste lyk hêel zyn familje. Jan Baert wos beroemd deur zyn couroage en maneuvers. Ip 't ende van zyn leevn ad 'n 386 bôotn veroverd en vele andre loatn zienkn of in brande loatn vliegn. (mêer leezn).
- juni
.jpg)
Vlas (Linum usitatissimum) es een gewas dat ip 't land groeit en da gebruukt weirdt vô linn klêern van te moakn. 't Is onlosmoakelik verbondn met de Leiestreke omdat in 't begun, het zôgenoamde rôotn, het vortn van de stiengl dus, in de Leie gebeurde. Loater gieng dat in rôteryen mè warm woater, 't gêne da rapper affeseerde. (mêer leezn).
- meie
Lodewyk van Gruuthuse was de belangrykstn telg van e grôot patriciërsgeslacht in Brugge binst de 15e êeuwe. De lyfspreuke van de familie was: Plus est en vous.
De noame Gruuthuse houdt verband met de middeleeuwsche brouwers. Vor under bier smoake te geevn, gebruuktn z'in dien tyd gruut, e soamnstellienge van gedroogde blommn en plantn.
't Paleis of 't hof van d'heern van Gruuthuse wordt nu gebruukt als Gruuthusemuseum. (meêr leezn).
- april
Hommel is e plante die toet voe kort vôornoamelik ekwikt wos voer in bier te doen. In de knops zit er e stoffe die e zeure smoake gift an 't bier. 'n Dag va vandoage gebruukn ze 't oek mêer e mêer voer in medicamentn te doen. 't Bestoan oek zaksjes en hoofdkussens, evuld mi hommel. Dat zoudt e nateurlik slapmiddel zyn.
In Belgie is surtout de streke va Poperienge styf ekend voe nundern hommel. (meêr leezn).
- moarte
De Brugse Mettn woarn een ipstand in Brugge, den 18ste meie 1302, teegn de Fransche keunienk Filips de Schôonn. De Bruggeliengn vermôordegen die nacht 1.500 Fransmans en Lelioards. Da was d' anleidienge vo de Guldnspoornslag ip 11 juli in Kortryk.
Begin meie was Willem van Gullik, kleenzeune van Gwyde van Dampierre, in Brugge angekommen woar dat ie em t'ope sloeg mè Pieter de Coninck, anvoerder van de Brugse ipstandeliengn. (meêr leezn).
- februoari
Duunkerke is e stad in de Nord, dichte by de De Schreve. 't Is 't cultureel centrum vô Frans-Vloandern en wat dat er nog overschiet van 't Vlams in de Fransche streke tusschen de Leie en de Nôordzêe. In Duunkerke zelve bestoat et Dunkerquois, 't lokoal dialect da straf an 't West-Vlams doe peizen, lik in 't carnavalliedje La Visschersbende. (meêr leezn).
- januoari
Ingveoons of Noordzeegermoans es de benoamienge vo typische kenmerkn van bepoalde West-Germoansche toaln die lanks de Noordzee gesprookn èn gewist. Toalhistorici zien in den Ingveoonschn invloed up 't West-Vlams e bewys dat den invloed van de Friezn in d'eeste eeuwn tot an Vloandern kwam. De noame Ingveoons es ofkomstig van Ingvaeones. Da wos de noame die de Romeinsche schryver en historicus Tacitus gegeevn èt an sommige Germoansche stammn lik de Angeln, Friezn en Saksn. (vodder leezn).
2012
bewerkn- december
Vlienders, flieflotters of beutervliegn zyn insectn uut de orde Lepidoptera, de vlienders en de mottn. 't Zyn voun 't moment e stik of 20 000 verschillige sôortn in 3 superfamilies: d'echte vlienders (Papilionoidea), de dikkoptjes (Hesperiidae) en de mottevlienders (Hedylidae).
Vlienders hen 4 foazn in nunder leevn: ei, rupse, coconne en vulwassn vliender. Omdan der vele zyn die upvollnde kleurn hen, zyn der menschn die ze vergoarn. (Klik hier vo vôort te leezn).
- november
Helium (He) is e scheikundig element van het type edelgas, wat da wil zeggn da 't hêel reks in de tabelle van Mendeljev stoat. 't Is e kleurlôos, smoaklôos, reuklôos, byna inert, nie-toxisch gas. 't Komt praktisch assan voren als goaze gezien dan der extreme omstandigheedn nodig zyn voen 't zodoanig te compresseern/ofkoeln da 't vloeiboar wordt.
A je helium inoasemt verandert het timbre va je stemme zodoanig da je tydelik e piepstemmetje krygt. (Klik hier vo vôort te leezn).
- oktober
't Zunnestelsel bestoat uut de zunne en ol d' astronomische hemellichoamn die der round droain en ollemolle ontstoan zyn deur 't involln van e grôte wolke van gaze en ys, omtrent 4,6 miljaar joar geleen. De terrestrische planeetn Mercurius, Venus, d' Eirde en Mars bestoan hoofzakelik uut rotse en metoal; de gasreuzn Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus uut woaterstoffe en helium. (Klik hier vo vôort te leezn).
- september
John Clare (1793 - 1864) was 'n Iengelschn dichtre, de zeune van e boereknecht, die bekend wierd vô ze prachtige vôorstelliengn van 't Iengelsche buutnleevn. In zyn tyd was Clare algemêen bekend lik de "Boeredichtre van Northamptonshire". Clare was taamlik vergeetn in de loatre 19ste êeuwe, moa dr kwam nieuwe belangstellienge vô zyn werk en y is nu bekeekn lik êen van de belangrykste dichters van zyn tyd. (Klik hier vo vôort te leezn).
- ogustus
Ysveugels (Alcedo atthis) zyn e sôorte van veugels die surtout upvolln omdan ze zukke stravve kleurn hen, etwot die in gemoatigde streekn redelik uutzounderlik is. Z'eetn verre ollêne bêestn die in 't woater zittn, mêestol vis, mor oek dikkoptjes, fernient, woaterslekkn en klêne kreeftjes. Ze joagn deur te wachtn up e taksje boovn 't woater en toune an 40 ter heure in 't woater te schietn. (Klik hier voe vôort te leezn).
- juli
't Zwyn (Sus scrofa domesticus) is e gedomesticeerd wild zwyn. 't Es e vrêe belangryke bêeste vô de West-Vloamiengn. E vrouwelik zwyn wordt e zeuge genoemd, e mannelik zwyn nen beir en e jounk e vikken.
Zwyns wordn massoal gekwêekt vor under vlêes. E zwyn es êen van de mêest stressgevoelige bêesten da we kenn. Doarom wirdn ze lankstom minder buten gekwêekt. (Klik hier vo vodder te leezn).
- juni
Ysland is een eiland in de Nôord-Atlantischen Oceoan tussen Groenland en 't vasteland van Europa.
't Ligt up de Mid-Atlantische Rugge, en is doadeure vulkoanisch vrê actief. 't Binnenland is moa dinne bevolkt, met een landschap da voa 't grotste dêel bestoat uut woestyne, bergn en gletsjers. (Klik hier vo verder te leezn).
2009
bewerkn- oktober
De Hanze was e groeperienge van commercantn en steedn van Nôord-Europa round de Nôordzêe en de Ôostzêe binst de middelêeuwn. De Hanze is styf belangryk gewist vo de geschiedenisse van Brugge. De stad groeide uut tout de belangrykste markt van 't Westn. (Klik hier vo verder te leezn).
- september
Ploatntektoniek (van 't Grieks tekton, wa da "bouwer" of "daklegger" wil zeggn) beschryft de grôotschoalse bewegiengn van de lithosfeer van d'eirde.
Eirdbeviengn, vulkoann, gebergtevormienge en oceoantroggn kommn ollemoale vôorn an de grenzn tussn tektonische ploatn. (Klik hier vo verder te leezn).
- ogustus
't Oudnederlands es d'oudste toalfoase van et Nederlands en lopt à peu près van 500 n.C. tot 1150 n.C.
Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu. Da zinnetje es per toeval ountdekt gewist in 1932 in Oxford. Ounderzoek van 't perkament en van de plekke van de vounste wees uut dat et zou geschreevn gewist hèn deur nen West-Vlamschn monnik die in Kent (Zuud-Iengeland) up bezoek wos. 't Fragment zou dus Oudwestnederfrankisch zyn. Klik hier vo vodder te leezn.
- juli
Yper is de grotste stee van den Westhoek en de zesde grotste van West-Vloandern.
De bynoame van Yper is de Kattestad. Schone pleksjes voe te goan bekykn zyn de loaknolln, de Sint-Moartnskathedroale, de vestn en
de Menepoorte, woa da ze iedern oavend 'n Last Post bloazn. Klik hier vo vodder te leezn.
- juni
Den barok es e kunststromienge da heur hogtepunt gekend hèit in de zeevntienste eeuwe.
Den barokkn styl wos e religieuze reactie up de renaissance woa da den miens nog centroal stound. Barok wos den flamboyantn styl woamei da de katholieke kerke heur overwinnienge up 't protestantisme vierde, want 'n upmars van 't calvinisme wos tegeng'houdn. Reuzegrote religieuze ofbeeldiengn, drie reekn van piloarn boovn mekkoar, veel vierpottn en uutbundige versieriengn typeern de barokke kerkgebouwn van de jezuïetn dan de bewoarders woarn van de katholieke kerke tegen de protestantn. Klik hier vo vodder te leezn.
- april en meie
.jpg)
Reeën (Capreolus capreolus) zyn klêne hertn die vôornkommn in verre hêel Europa, Turkeye en de Kaspische Zêe. In België woarn der verre ginne nemi achter 'n Twiddn Weireldôorloge, mo de populoasche et nem ersteld, oundermêer deur migroasche van Duutsland en 't Fransche. In West-Vloandern zyn de busschn round Poperienge en Heuvelland ideoal doavôorn. Klik hier vo vodder te leezn.
- moarte
D'evoluusje van den miens es e weetnschappelikke theorie uut de biologie da beweirt dan de mienschn lik dan ze zynder der nu uutziene e soorte es da g'evolueerd es uut andere soortn. Sommigste van die soortn woarn verzekers voorouders van Homo sapiens, andere soortn woarn zytakkn die evolutionair doodliepn.
Der es hillegansn ginnen consensus over de juste evoluusje van uze soorte. 't Out of Africa-model verounderstelt da den modernen miens hem ollene in Afrika hèit ountwikkeld. Den tegenhanger doavan da tientalln joarn lank gevolgd hèit gewist, es 't multiregionoal model. Klik hier vo vodder te leezn.
- januoari en februoari
Brugge es en oude hoofdstee van 't groafschap Vloandern en wos in de Loate Middeleeuwn e groot economisch en cultureel centrum. Deur den ounverwachtsn dood van den Bourgondischn hertog Karel den Stoutn en vlak d'rachter van zyn nog styf jounge dochter Maria van Bourgondië kwom d'r doar en ende an. Klik hier vo vodder te leezn over de geschiedenisse van Brugge.
2008
bewerkn- december
Kalissie, kalisje (Nôord-West-Vloandern) of kolisje (Zuud-West-Vloandern) (AN zoethout) is de noame van stikskes van de wortelstok van Glycyrrhiza glabra, een plante die familie is van de errewete.
In de wortels van die plante zit er een zoetstoffe die 30 tot 50 keers stravver is dan suker, moa nie slicht is vo de tandn. Ôok ol moe je der styf an sjiekn en zuugn, toch wos kalissiehout populair by de kinders totdat er gemakkelikker t'eetn spekkn ip de mart kwoamn. (vodder leezn)
- november
Het vôorgeborchte of Limbus es woa da, volgens de katholieke kerke, de vroeg gestorvn kiendjes en woavôorn dat er gin tyd gewist was om ze te dôopn, noa toe goane. 't Es dus een sôorte niemandsland; de kiendjes zyn te joung om kwoad gedoan 't eine, dus moetn ze nie noa d'elle. Ze zyn ôok nie gedôopt en van d'erfzonde verlost, dus kunn ze nie noa 'n eemle. (vodder leezn)
- september en oktober
Leo Van Paemel was een West-Vlamsche kunstschilder uut Blanknberge. Je leefde in de vorige eeuwe.
Van Paemel was een persôonlike vertolker van de Nôordzêe en alles wat d'r mee verband oudt. Z'n specialiteit was 't schilderen van portretfigeurn. J'ist er in gesloagd een moderne interpretoatie te geevn an een klassiek genre, met de techniek van d'oude mêesters (vodder leezn).
- juli en ogustus
Een Iengels kerkof is e militair kerkof van de geallieerdn uut 'n Êestn Weireldôorlog. Iengels is in deze betêkenisse de verzoamelnoame voe ol de troepn van 't Gemênebest. Op een Iengels kerkof leggn der dus oek Canadiens, Schottn, Nieuw-Zeelanders enzovodders. De kerkoovn zyn ten êeuwigen doage verpacht an 't Gemênebest.
In den Westoek liggn d'r meer dan 170 Iengelsche kerkoovn. 't Grotste Iengels kerkof ter weireld es da van Tyne Cot. D'r liggn doar ollene ol bykan 120.000 Iengelsche militairn begroavn (vodder leezn).
- meie en juni
De Burg van Brugge is ‘t pling woa dat de geschiedenisse van Brugge begost is en woa dat den eestn burcht stound van de groavn van Vloandern, ols verdedigienge van de Vlamsche Kust teegn de Vikings.
Round dien burcht groeide Brugge in de loatere eeuwn uut tout e weireldstad.
Brugge wordt, deur de vele reien en bruggn, ‘t Venetië van ’t Noordn genoemd. De reien zyn genoemd noa de riviere de Reie die in dien tyd deur Brugge strôomde en nu helegans gekanaliseerd is.
't Burgpling gift 'n overzicht van duusd joar architecteure en is êen van de schônste plekkn van Brugge. (Klik ier vo vodder te leezn).
- april
Alexander Sergejevitsj Poesjkin wos ne Russische schryver die algemêen bestempeld wordt as êen van de grotste Russische dichters, de voader van de Russische letterkunde en êen van de belangrykste Russen die ôoit bestoan ein.
Poesjkins letterkundige styl wos een miengelienge van veraaltechniek, dramatiserienge, romantiek en satire die de Russische (en sommigte niet-Russische) schryvers achter em fameus en lange beïnvloed eit. (Klik ier vo vodder te leezn).
- moarte
.jpg)
Vossn zyn de grotste roofdiern die vôornkommn in West-Vloandern. Ze zyn over ’t algemêen ni geirn ezien omda ze zounder reedns kiekns zoun durven dôod bytn. Die reputoasje leeft ouk vodder in een uutdrukkieng lik ´t is e lêepn vos.
Ze leevn in oopn land en in busschn, mor oundertusschn leevn der ouk ol e masse in de mêeste grôte steedn. Ze kunn gemakkelik overleevn omda ze van nietnt vies zyn: z'eetn olle sôortn bêestn (veugels lik fazantn, muuzn en rattn, keuns en oazejoungn en zest grôte kevers). An ze joagn, doen ze dadde mêestol ollêne en oul ier mêestol a 't schemert of ol dounker is.
Vossn kunn e joar of tiene oud komn, mo 't zyn der styf vele die vele jounger dôod goan, deur overreen te zyn van otto's, deur de jacht en deur stropery. (Klik ier vo vodder te leezn).
- februoari
Filips de Schoonn is vor uze streekn styf belangryk gewist.
Van z'n moeder Maria van Bourgondië erfdegt ie de Nederlandn, van z'n voader 't Uus van Habsburg en deur te trouwn mè Johanna de Woanzinnige Kastilië ('t loatere Spanje).
O z'n moeder in 1482 stierf begost de periode van de Habsburgsche Nederlandn.
Filips was d'n eestn Habsburger die regeerdege in Spanje. Vele loater, achter d'n troonsofstand van z'n zeune Keizer Karel V van 't Illig Rooms Ryk in 1556, wierdn de Habsburgers gesplitst in 'n Oostnrykschn en e Spoanschn tak en wierd Filips deur z'n ipvolgers erkend ols Filips I van Spanje, d'n eeste Spoanschn Habsburger (vodder leezn).
- januoari
Basket is een ploegsport die surtout populair gewordn is deur den Amerikoanschn NBA me spelers lik Michael Jordan, Magic Johnson, Shaquille O’ Neal…
In basket speel je me twêe ploegn van vuuf spelers ip een basketveld. De bedoelinge is van zoveel meugelik puntn te scoren tegen mekoar deur een bolle te smytn deur een yzeren rink met een nette.
Anvallend wordt basket gespeeld deur te dribbelen of deur de bolle te passn noar een medespeler. Binn 'n bepoaldn tyd moet er een doelpoginge oundernomen wordn. De spelers en allemolle een verschillige positie ip 't speelveld. Een match wordt verdêeld in vier quarters. De ploeg die 't mêest puntn gescoord et wint.
Verdedigend wordt er geprobeerd 't anvallend team 't scoren te belettn of de bolle zelve te bemachtigen. Fysiek contact wordt bestraft met een persôonlike foute, ounsportief gedrag deur een technische foute. Een speler wordt uutgeslootn ost 'n vuuf foutn begoan et. (vodder leezn).
2007
bewerkn- december
Et Frans-Vlams es de oorsprounkelikke West-Vlamsche toale van de Vloamiengn die in Frans-Vloandern weunn. De Fransche Vloamiengn noemn under streektoale nuuze Vlaamsche tale of et Vlemsch. De toale ligt styf dichte by 't West-Vlams uut d'n Westoek en es noois gin officiële toale gekommn. Deur ne bewuste toalpolitiek van Parys - ounder andere ollene ééntoalige Fransche schoolmeesters - es et Vlams sinsn d'annexoasje van Zuud-Vloandern deur Vrankryk in de 17e eeuwe styf achteruut gegoane.
De Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale es de toalorganisoasje die 't ounderwys van de Vlamsche regionoale toale in et Noorderdepartement promoot. In 2007 wos d'r en upmerkelik succes; z'èn toun van de Fransche autoriteitn goedkeurienge gekreegn voe en experiment van drie joar. In dien tyd meugn ze up universiteitn en colleges begunn mè ounderwys van de lokoale Vlamsche toale (vodder leezn).
- november
Desoxyribonucleïnezuur, by de mêeste minsn beter gekend ounder zyn ofkortienge DNA es et erfelik materioal van olle leevnde weezns.
De primaire structuur van DNA is de volgorde van de nucleotiedn. Een nucleotiede es ip zyn beurt ipgebouwd uut 3 bouwstêenn: de fosfoatgroep, nen vuufoekign suker (2-deoxyribose), en een boase. De lange keetn dat er ozô gevormd weirdt, vormt van enstens nen dubbele helix woarin dat twêe DNA-keetns in een helixvorme udder round mekoar windn. (vodder leezn).
- oktober
Roesschaert was een kwelgêest die ’t gemunt ad ip de Blanknbergenoars en surtout ip de visschers. De Blanknbergsche sage vertôont vele gelykenisse met de Antwerpsche Lange Wapper die in de Schelde verblêef, ounder verschillnde gedoantes verschêen en die ’t gêestig vound van menschn te kwelln en zelfs loate wandeloars te wurgn.
Sedert 1791 vertôont ie em ounder verschillnde gedoantes middn de Blanknbergsche bevolkienge en surtout ounder de visschers. Ie veranderde e ki in een katte, ton in een ezel, een kind, een vuuloop, een wandelende tunne… en dikwyls ook in een visscher. Vandoar dat ’n deur niemand te verkenn was (vodder leezn).
- september
De Twidde slag om Mêesn, oek gekend ounder de noame "De Myneslag va Mêesn", wos e crucioal gevecht in 'n Êestn Weireldoorloge en wos e vôorloper van de Derde Slag om Yper (beter gekend ounder de noame Passchendoale). By diene slag kostn de Brittn enigte Duutsche stelliengn verovern.
'n Slag wos op 14 juni 1917 edoan. 't Dôdental wos enorm: round de 25.000 Duutsche e 17.000 Britse soldoatn (vodder leezn).